Ο Ivan Petrovich Pavlov γεννήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου του 1849, στο χωριό Ραζιάν της Ρωσίας. Παρά το γεγονός ότι εγγράφηκε σε μία θεολογική σχολή, εν τέλει στράφηκε στη φυσιολογία και τη χημεία, σπουδάζοντας στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης. Το 1890 κατέλαβε την έδρα της φυσιολογίας στην Ακαδημία Στρατιωτικής Ιατρικής της Πετρούπολης. Χάρη σε αυτή τη θέση, είχε τη δυνατότητα να εξετάσει πειραματικά τον ρόλο της έκκρισης σάλιου στην πέψη των σκύλων. Έτσι, μετά από πολλές έρευνες, μπόρεσε να διατυπώσει τη θεωρία της κλασικής εξαρτημένης μάθησης. Η συνεισφορά του στην πολυετή έρευνα γύρω από τη λειτουργία των κύριων πεπτικών αδένων τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ το 1904.
Πειράματα Pavlov:
Στις αρχές του εικοστού αιώνα, ο Pavlov διεξήγαγε κάποια πειράματα για να διερευνήσει το ρόλο της έκκρισης σάλιου στην πέψη των σκύλων. Χρησιμοποίησε ειδικά σωληνάκια στους σιελογόνους αδένες τους για να μετρήσει την ποσότητα του σάλιου που εκκρινόταν όταν τοποθετούσε ένα κομμάτι κρέας μπροστά στο στόμα τους. Μετά από πολλές δοκιμές, παρατήρησε ότι οι σκύλοι αντιδρούσαν εκκρίνοντας σάλιο σε ερεθίσματα που αρχικά φαίνονταν άσχετα με τη συγκεκριμένη τροφή. Για παράδειγμα, αυτό συνέβαινε όταν έβλεπαν το ίδιο άτομο πάντα να φέρνει το φαγητό τους. Η παρατήρηση τέτοιων ουδέτερων ερεθισμάτων που -λόγω της σύνδεσής τους με τη λήψη τροφής- προκαλούσαν αυτή τη συγκεκριμένη αντίδραση στους σκύλους, οδήγησε τον Pavlov να μελετήσει σε περισσότερο βάθος αυτές τις αντιδράσεις.
Διαδικασία των πειραμάτων του Pavlov:
Ο πειραματιστής χτυπούσε ένα κουδούνι χωρίς να εκκρίνει σάλιο ο σκύλος. Έπειτα, του προσέφερε την τροφή. Αυτή η διαδικασία επαναλήφθηκε πολλές φορές, με αποτέλεσμα ο σκύλος να εκκρίνει σάλιο μόλις άκουγε τον ήχο του κουδουνιού. Αυτό ο Pavlov το ονόμασε κλασική εξαρτημένη μάθηση.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
Βασικές αρχές της κλασικής εξαρτημένης μάθησης:
Μία βασική αρχή είναι η εξής: Αν ένα ανεξάρτητο ερέθισμα (όπως το κουδούνι) εμφανιστεί ταυτόχρονα με ένα άλλο ανεξάρτητο ερέθισμα (π.χ. η τροφή που προκαλεί έκκριση σάλιου), τότε το αρχικό ερέθισμα προκαλεί από μόνο του την προβλεπόμενη αντίδραση.
Δηλαδή, το χτύπημα του κουδουνιού είναι ικανό να προκαλέσει σιελόρροια στους σκύλους. Αυτό ονομάζεται εξαρτημένη αντίδραση, καθώς το κουδούνι έχει γίνει πλέον εξαρτημένο ερέθισμα.
Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι τα αποτελέσματα των πειραμάτων του Pavlov βρίσκουν εφαρμογή στην καθημερινή ζωή. Για παράδειγμα, κάποιος την ώρα που βρίσκεται σε μία τράπεζα, εισβάλλουν ληστές. Σε αυτή την περίπτωση, θα αναμένει την ίδια κατάσταση σε όποια τράπεζα και να επισκεφθεί, από το φόβο του μη τυχόν βιώσει το ίδιο τραυματικό γεγονός. Αυτό ονομάζεται γενίκευση ερεθίσματος και είναι μία ακόμη αρχή της κλασικής εξαρτημένης μάθησης.
Μία άλλη αρχή είναι η διάκριση ερεθίσματος. Για παράδειγμα, ένα παιδί που περιμένει τους γονείς του να επιστρέψουν στο σπίτι, ενδέχεται να διακρίνει ποιος από τους δύο καταφθάνει πρώτος, ανάλογα τον ήχο της μηχανής του αυτοκινήτου του καθενός.
Επομένως, σύμφωνα με αυτή τη θεωρία του Pavlov η μάθηση είναι παθητική, δίνοντας περισσότερη σημασία στο ερέθισμα, παρά στην αντίδραση.
Πηγές:
- Πράντζαλου, Χ. (2020). Κλασική εξαρτημένη μάθηση (Classical conditioning learning). Ανακτήθηκε από https://www.psychology.gr/theories-prosopikotitas/4385-klassiki-exartimeni-mathisi.html (τελευταία πρόσβαση 28.05.2020)
- Παβλόφ Ιβάν (Ivan Pavlov 1849-1936). (2015). Ανακτήθηκε από https://www.psychology.gr/diasimoi-psychologoi/1439-ivan-pavlof-1849-1936.html (τελευταία πρόσβαση 28.05.2020)
- Μαρκατάτος, Γ. (2011). Ορισμένοι βασικοί εκπρόσωποι του Συμπεριφορισμού. Ανακτήθηκε από http://pake-behav.blogspot.com/2011/06/blog-post.html (τελευταία πρόσβαση 28.05.2020)
