Με τον όρο placebo εννοούμε το φαινόμενο κατά το οποίο κάποιοι άνθρωποι έχουν θετικές αποδράσεις μετά την χορήγηση μιας αδρανούς ουσίας ή μιας «εικονικής» θεραπείας.
Πρόκειται για ένα εικονικό φάρμακο που αποτελείται από ουσίες που δεν έχουν γνωστά ιατρικά αποτελέσματα. Τέτοιου είδους ουσίες μπορεί να είναι αποστειρωμένο νερό, αλατούχο διάλυμα ή χάπι ζάχαρης. Το placebo είναι μια ψεύτικη θεραπεία που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει μια πραγματικά θετική ανταπόκριση. Οι προσδοκίες του ασθενούς διαδραματίζουν σημαντικό ρολό στην επίδραση του εικονικού φαρμάκου. Όσο περισσότερο πιστεύει ο ασθενής ότι θα λειτουργήσει η θεραπεία, τόσο πιθανότερο είναι να επιδείξει θετική ανταπόκριση στο φάρμακο.
Χρήση του Placebo στην ιατρική έρευνα
Σε μια ιατρική έρευνα μερικοί ασθενείς μπορεί να λάβουν εικονικό φάρμακο, ενώ άλλοι συμμετέχοντες να λάβουν πραγματική θεραπεία. Ο σκοπός αυτού του διαχωρισμού είναι να καθοριστεί εάν η θεραπεία είχε πραγματική επίδραση ή όχι. Εάν οι συμμετέχοντες που λαμβάνουν την πραγματική θεραπεία επιδείξουν σημαντική βελτίωση σε σχέση με εκείνους που λαμβάνουν εικονικό φάρμακο, η έρευνα μπορεί να βοηθήσει στην υποστήριξη την αποτελεσματικότητα του πραγματικού φαρμάκου.
Παραδείγματα του φαινομένου Placebo
Για παράδειγμα, φανταστείτε ότι ένας συμμετέχοντας έχει προσφερθεί εθελοντικά για μια έρευνα με σκοπό να προσδιοριστεί η αποτελεσματικότητα ενός νέου φαρμάκου για τον πονοκέφαλο. Αφού πάρει το φάρμακο ο ασθενής, διαπιστώνει ότι ο πονοκέφαλος περνάει και αισθάνεται πολύ καλύτερα. Ωστόσο, αργότερα, μαθαίνει ότι ήταν στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου και ότι το φάρμακο που του δόθηκε ήταν απλώς ένα χάπι ζάχαρης.
Ένα από τα πιο μελετημένα και ισχυρότερα αποτελέσματα του εικονικού φαρμάκου είναι η μείωση του πόνου. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, περίπου το 30% με 60% των ανθρώπων θα αισθανθούν ότι ο πόνος τους έχει μειωθεί μετά από ένα χάπι placebo.
Η επίδραση του Placebo στα πειράματα ψυχολογίας
Σε ένα ψυχολογικό πείραμα, το εικονικό φάρμακο είναι μια αδρανής θεραπεία ή μια ουσία που δεν έχει γνωστά αποτελέσματα. Οι ερευνητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν μια ομάδα ελέγχου του εικονικού φαρμάκου, η οποία είναι μια ομάδα συμμετεχόντων που της χορηγείται εικονικό φάρμακο ή ψευδής ανεξάρτητη μεταβλητή. Στην συνέχεια, οι επιδράσεις της θεραπείας με το εικονικό φάρμακο συγκρίνονται με τα αποτελέσματα της πραγματικής ανεξάρτητης μεταβλητής στην πειραματική ομάδα. Παρ’ όλο που το placebo δεν περιέχει καμία πραγματική θεραπεία, έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι μπορούν να έχουν μια ποικιλία σωματικών και ψυχολογικών επιδράσεων. Οι συμμετέχοντες στις ομάδες εικονικού φαρμάκου παρουσίασαν αλλαγές στον καρδιακό ρυθμό, την αρτηριακή πίεση, τα επίπεδα άγχους, την αντίληψη του πόνου, την κόπωση, ακόμη και στην εγκεφαλική δραστηριότητα. Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν την σημασία του εγκέφαλου στην υγειά και την ευημερία.
Τι προκαλεί το φαινόμενο Placebo;
Έχουν γίνει έρευνες σχετικά με τον λόγο που μερικοί άνθρωποι βιώνουν αλλαγές ακόμα και όταν λαμβάνουν μόνο ένα εικονικό φάρμακο. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι η λήψη του εικονικού φαρμάκου προκάλεσε την απελευθέρωση ενδορφινών. Οι ενδορφίνες έχουν μια δομή παρόμοια με την μορφίνη και άλλα παυσίπονα οπιούχα και λειτουργούν ως φυσικά παυσίπονα του ίδιου του εγκεφάλου.
Οι ερευνητές μπόρεσαν να αποδείξουν την επίδραση του εικονικού φαρμάκου σε δράση με τη χρήση «σαρωτών εγκεφάλου», δείχνοντας ότι περιοχές που περιέχουν πολλούς υποδοχείς οπιούχων ενεργοποιήθηκαν τόσο στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου όσο και στην ομάδα θεραπείας. Η ναλοξόνη είναι ένας ανταγωνιστής οπιοειδών που εμποδίζει τόσο τις φυσικές όσο και τα οπιοειδή φάρμακα. Χρησιμοποιώντας τη ναλοξόνη, ελαττώνεται η ανακούφιση από τον εικονικό πόνο.
Άλλες πιθανές εξηγήσεις περιλαμβάνουν την κλασική εξάρτηση (Classical conditioning), το κίνητρο και την προσδοκία. Σε μερικές περιπτώσεις, ένα εικονικό φάρμακο μπορεί να συνδυαστεί με μια πραγματική θεραπεία μέχρι να προκληθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα, το οποίο αποτελεί ένα παράδειγμα της κλασικής εξάρτησης.
Οι άνθρωποι που έχουν υψηλό κίνητρο να πιστεύουν ότι μια θεραπεία θα λειτουργήσει ή είχαν δοκιμάσει προηγουμένως άλλη θεραπεία, ενδέχεται να είναι πιο πιθανό να αντιδράσουν σε εικονικό φάρμακο.
Αντίθετα, τα άτομα μπορούν να βιώσουν αρνητικά συμπτώματα ως αντίδραση σε ένα εικονικό φάρμακο, μια αντίδραση που μερικές φορές αναφέρεται ως «nocebo effect». Για παράδειγμα, ένας ασθενής μπορεί να αναφέρει ότι έχει πονοκεφάλους, ναυτία ή ζάλη ως απάντηση σε εικονικό φάρμακο.
Πηγή: https://www.verywellmind.com/what-is-the-placebo-effect-2795466
