Οι κήποι αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία διαμόρφωσης της ιαπωνικής κουλτούρας και αρχιτεκτονικής, η οποία εξελίσσεται για περισσότερα από 1000 χρόνια. Αυτή η μακραίωνη παράδοση, οι ιαπωνικοί κήποι, θεωρείται μία από τις βασικές εκφάνσεις τέχνης, που αποτέλεσε έμπνευση για τη διαμόρφωση του εξωτερικού χώρου και «αντιγράφηκε» από πολλές δυτικές χώρες.
Οι διαφορετικές χρήσεις του Ιαπωνικού Κήπου
Ανάλογα με την ιστορική περίοδο και τη γενικότερη εξέλιξη του κράτος, ο ιαπωνικός κήπος διαφοροποιείται, σε μια προσπάθεια προσαρμογής τόσο στις εκάστοτε επιθυμίες του αυτοκράτορα όσο στο χώρο όπου συναντάται (θρησκευτικοί χώροι, αυτοκρατορικές οικίες κ.α.). Ο, αρκετά, προσεγμένος σχεδιασμός τους (επιλογή και τοποθέτηση δέντρων και λουλουδιών με βάσει τις περιόδους ανθοφορίας τους) και η ύπαρξη γεφυρών με διαφορετική σημασία και διακόσμηση (αναλόγως των εκάστοτε συμβολισμό) καθιστούν τους κήπους αναπόσπαστο κομμάτι της ιαπωνικής κουλτούρας.
Αρχαία Ιαπωνία (πριν το 794)
Ήδη από τη περίοδο Asuka (538-710 μ.X.) πολλοί Ιάπωνες έμποροι, επισκεπτόμενοι περιοχές της Κίνας, παρατήρησαν και μετέφεραν πίσω στην Ιαπωνία τις τεχνικές διαμόρφωσης ξεχωριστών, σε όψη, κήπων, φυσικά προσαρμοσμένων στο ιδιαίτερο τοπίο και κλίμα του νησιού. Η ύπαρξη σε αυτούς πολλών στοιχείων που παραπέμπουν στο νερό μπορεί να συνδεθεί με τη διαδεδομένη αρχαία θρησκεία Shinto, κατά την οποία οι θεοί κατοικούσαν σε παραθαλάσσιες περιοχές του νησιού. Έτσι, οι πρώτοι κατασκευάστηκαν με σκοπό να περιβάλλουν τους ναούς Shinto. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτή της πρώιμης μορφής αποτελούν τα, διάσπαρτα στο χώρο, βότσαλα, που μαζί με άμμο, τοποθετούνταν και γύρω από τη λάρνακες Shinto, σε βουδιστικούς ναούς και, αργότερα, σε κήπους Ζεν.
Περίοδος Heian (794-1185)
Εκτός από αυτούς σε χώρους θρησκευτικής λατρείας, το υπαίθριο ιαπωνικό design, συναντάται και στις ιδιωτικές κατοικίες της αστικής τάξεις και, φυσικά, της αυτοκρατορικής οικογένειας. Με τη μεταφορά της πρωτεύουσας στο Κιότο, πληθαίνουν και κατηγοριοποιούνται στους εξής: κήπους των παλατιών και των αριστοκρατικών οικιών των πόλεων, κήπους των εξοχικών επαύλεων, ενώ η κατασκευή κήπων για τον περιβάλλοντα χώρο των ναών συνεχίζεται κανονικά. Με βάσει αυτό τον διαχωρισμό, στον κήπο δίνεται και μία περισσότερο ψυχαγωγική έννοια, καθώς εκεί λαμβάνουν χώρα δεξιώσεις και βαρκάδες στις λίμνες που βρίσκονται διάσπαρτες σε αυτούς. Το βασικότερο στοιχείο, της συγκεκριμένης περιόδου, είναι οι μεγάλες λίμνες, που αποτελούν επίσης σύμβολο καλής τύχης, ενώ σε συνδυασμό με τους βράχους του χώρου, ο συμβολισμός παραπέμπει στο ying και το yang (την ένωση των δύο αντιθετικών πόλων).
Περίοδοι Kamakura και Muromachi (1192-1573)
Με το ξέσπασμα των δύο εμφυλίων πολέμων (1156 και 1159), την αποδυνάμωση του αυτοκρατορικού θεσμού και την ουσιαστική παράδοση της διακυβέρνησης στο χέρια των στρατιωτικών, οι ιαπωνικοί κήποι γίνονται λιγότεροι και πιο μινιμαλιστικοί. Η διπλή μεταφορά της πρωτεύουσας από το Κιότο στη Kamakura και από εκεί ξανά στη πόλη Muromachi (στην περιφέρεια του Κιότο) έδωσε τη δυνατότητα κατασκευής κήπων που θα χρησίμευαν στην έκφραση της νέας λατρείας, του Βουδισμού. Πολλοί από τους νέους κήπους, όπως οι κήποι Ζεν, διαμορφώθηκαν με τρόπο, ώστε να παρέχουν στους μοναχούς χώρο διαλογισμού και ήρεμων περιπάτων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα λατρευτικών χώρων που περιβάλλονται από Ζεν κήπους (ή κήπους του κενού) είναι οι ναοί: Ryoanji, Daitokuji, Tenryuji και Kokedera, στο Κιότο. Αυτό που κάνει ξεχωριστούς τους βουδιστικούς κήπους είναι η παρουσία βράχων και χαλικιών μέσα σε «ρυάκια» άμμου. Οι βράχοι ανάλογα με την τοποθέτησή τους, κάθετη ή οριζόντια, συμβολίζουν το βουνό Ηorai (κατοικία των 8 Αθανάτων) και τη Γη, ενώ η άμμος αποτελεί σύμβολο του νερού ή της παραλίας. Ενδιαφέρον αποτελεί η τοποθέτηση μεσαίων σε ύψος βράχων, οι οποίοι λειτουργούν ως σύμβολα ένωσης του ουρανού με τη Γη.
Περίοδος Azuchi-Momoyama (1573-1603)
Στην ταραγμένη περίοδο που ακολουθεί, οι κήποι σχεδιάζονται βάσει των κάστρων, των οποίων και περιβάλλουν. Οι λίμνες επίσης, αποτελούσαν βασικό στοιχείο του νέου τύπου, ο οποίος χαρακτηρίζεται από τις απλές και λιτές γραμμές του. Ο «κήπος του τσαγιού» όπως ονομάστηκε, αποτελείται από ένα πέτρινο μονοπάτι που οδηγεί στην είσοδο του tea house, κατά μήκος του οποίου υπήρχαν πέτρινα φανάρια που παρείχαν φως και αποτελούσαν το μοναδικό στοιχείο διακόσμησης. Η ύπαρξη ενός νιπτήρα (tsukubai) ήταν απαραίτητη για το τελετουργικό πλύσιμο. Παράδειγμα τέτοιου κήπου είναι αυτός στο Daigo-ji του Κιότο.
Περίοδος Edo (1603-1867)
Με την εξουσία να περνάει στα χέρια της δυναστείας Tokugawa και τη μεταφορά της πρωτεύουσας από το Κιότο στο Εdo (Τόκυο) οι κήποι γίνονται μεγαλύτεροι, αντικατοπτρίζοντας, τη δύναμη του νέου αυτοκράτορα και της αριστοκρατικής τάξης. Λίμνες, νησάκια και τεχνητοί λόφοι, ορατοί από τα περισσότερα σημεία του μονοπατιού, συναντώνται σε αυτούς, ενώ παράλληλα σε πολλούς υπήρχαν ενσωματωμένοι και κήποι τσαγιού. Τέτοιοι είναι οι Korakuen στην Οκινάουα, ο Katsura στο Κιότο και οι Rikugien και Koishikawa Korakuen στο Τόκιο. Ταυτοχρόνως, στην αστική Ιαπωνία ήταν πολύ δημοφιλείς οι μικρότερων διαστάσεων, Tsuboniwa. H χρηστικότητα τους ήταν η κάλυψη των κενών χώρων μεταξύ δύο σπιτιών, ωστόσο, συναντώνται, μεμονωμένα, και στις αυλές αστικών σπιτιών. Λόγω του περιοριστικού τους μεγέθους, συνήθως περιείχαν ελάχιστα διακοσμητικά στοιχεία και δεν προβλεπόταν η είσοδος σε αυτούς. Η χρήση των κήπων Tsuboniwa συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, στα μεγάλα ιαπωνικά αστικά κέντρα, καθώς παρέχουν στους ενοίκους χώρους πρασίνου. Επιπλέον, στην μοντέρνα Ιαπωνική κουλτούρα, ο κήπος εξακολουθεί να είναι ένας χώρος με ιδιαίτερη βαρύτητα, ωστόσο, ο κλασικός τους χαρακτήρας αναμείχθηκε με τα δυτικά πρότυπα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν περισσότεροι χώροι γκαζόν, καθώς και τα παρτέρια με λουλούδια, που προστέθηκαν στους, ήδη υπάρχοντες, παραδοσιακούς κήπους.
Πηγές Άρθρου
Wikipedia. Ανακτήθηκε από https://en.wikipedia.org/wiki/Japanese_garden (τελευταία πρόσβαση 28/12/2019).
