Antoni Gaudí: Ο Καταλανός Μοντερνιστής

«Τίποτα δεν είναι τέχνη, αν δεν προέρχεται από τη φύση» ισχυριζόταν ο Antoni Gaudí, ένας από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες του Art Nouveau και του καταλανικού Μοντερνιστικού Κινήματος (Modernisme). Ο Καταλανός αρχιτέκτονας, τα κτήρια του οποίου αποτελούν, ίσως τα πιο τουριστικά αξιοθέατα της Βαρκελώνης, υπήρξε καινοτόμος ως προς τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και τη διακόσμηση τόσο ιδιωτικών κατοικιών όσο και μεγάλων δημόσιων κτηρίων όπως η διάσημη εκκλησία Sagrada Família (οι εργασίες για την ολοκλήρωσή της, θα διαρκέσουν ως το 2026), τα οποία στη πλειοψηφία τους, συγκαταλέγονται στη Λίστα των Μνημείων της UNESCO.

Στυλιστικές επιρροές

Μελετώντας τα κείμενα του Άγγλου ιστορικού τέχνης Walter Pater καθώς και των, επίσης Άγγλων, αρχιτεκτόνων John Ruskin και William Morris, ο Gaudí υιοθέτησε στοιχεία του ανατολικού πολιτισμού στην αρχιτεκτονική του και, ειδικότερα, στο design των κτηρίων του. Όντας φοιτητής, από το 1873 μέχρι το 1977, στην Escola Tècnica Superior d’Arquitectura της Βαρκελώνης, φαίνεται πως ήρθε σε επαφή με τις διάφορες ασιατικές κουλτούρες, καθώς και με τον Αιγυπτιακό πολιτισμό και την παράδοση των Μάγια. Αργότερα, και λόγω της διάδοσης του Νεογοτθικού στυλ στην ευρωπαϊκή τέχνη (το οποίο εκφράστηκε, κυρίως, από το Γάλλο αρχιτέκτονα Eugène Viollet-le-Duc), στράφηκε στη γοτθική παράδοση, στοιχεία της οποίας είναι ορατά σε πολλά από τα κτήρια του (κατά κύριο λόγο στην εξωτερική τους επιφάνεια και λιγότερο στον εσωτερικό διάκοσμο).

Ωστόσο, το κεντρικό του, στυλιστικό, υπόβαθρο φαίνεται να κατέχει η φύση και τα φυτικά στοιχεία, όπως αυτά διαμορφώνονται στη Sagrada Familia (εντούτοις, στη περίπτωση της διάσημης εκκλησίας, κανείς πρέπει να είναι επιφυλακτικός, καθώς οι εργασίες δεν προχωράνε βάσει τον αρχικών σχεδίων). Ίσως, ο λόγος πίσω από την επιμονή στη χρήση φυτικών μοτίβων, να ήταν η εμμονή του για τη γεωμετρία. Επίσης, ενδιαφέρον παρουσιάζουν, τα μοτίβα σε μορφή καλειδοσκοπίου που εντοπίζονται στην εσωτερική διακόσμηση τόσο των οικιών όσο και των μεγαλύτερων πρότζεκτ όπως η Sagrada Familia ή το Πάρκο Güell.

Εκτός από την διακόσμηση, η τάση του για την επίτευξη γεωμετρικών σχεδίων γίνεται ορατή και στην χρήση της  catenary arch (σχεδόν οξυκόρυφης αψίδας) σε πολλά κτήρια, όπως στην κρύπτη της Colònia Güell. Όμως, το όνομά του ταυτίστηκε με το κίνημα του Modernisme, το οποίο πήρε μεγάλες διαστάσεις στην περιοχή της Καταλονίας και συνδέθηκε με τη γενικότερη τάση στην ευρωπαϊκή τέχνη για την επιστροφή στις «πολιτισμικές ρίζες» ως αντίδραση στην αυξημένη, λόγω της Βιομηχανικής Επανάστασης, εκβιομηχάνιση της κοινωνίας. Για τους Καταλανούς καλλιτέχνες ο όρος  Renaixença (αναγέννηση) ήταν καθοριστικής σημασίας, κυρίως μετά το δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα.

Casa Vicens (1883-1888)

Εμπνευσμένο από το Neo-Mudéjar στυλ (ο όρος προσδιορίζει το στυλ που είναι επηρεασμένο από τα στοιχεία της Μαυριτανικής κουλτούρας), το κόκκινο κτήριο της οδού Carrer de les Carolines, εντυπωσιάζει τους περαστικούς για την περίτεχνη διαμόρφωση της εξωτερικής του όψης. Η οικία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του στυλ που υιοθέτησε ο Καταλανός αρχιτέκτονας, καθώς ο συνδυασμός πολλών και διαφορετικών υλικών (σίδηρο, γυαλί, τσιμέντο και κεραμικά πλακίδια) το καθιστούν, ίσως, το πρώτο παράδειγμα Art Nouveau αρχιτεκτονικής στη Βαρκελωνη. Εξωτερικά, η Casa Vicens, φέρει μία αρκετά περίπλοκη διακόσμηση, με τη χρήση κόκκινου τούβλου και κεραμικών πλακών, ενώ εντυπωσιάζει και ο τρόπος που ο Gaudí φιλοτέχνησε τα κάγκελα των μπαλκονιών, έτσι ώστε να παραπέμπουν στα Art Nouveau κτίρια της βόρειας Ευρώπης. Εσωτερικά, ο διάκοσμος είναι πιο επιτηδευμένος, ακολουθώντας, όπως και στο εξωτερικό του κτιρίου, μία φυτική διάθεση.

Casa Batlló (Έτος έναρξης εργασιών 1877)

Ίσως το πιο γνωστό από τα κτίρια που επιμελήθηκε, η Casa Batlló, βρίσκεται στην Passeig de Gràcia. Η οικία, μαζί με άλλα τρία κτήρια που ακολουθούν το ρεύμα του Μοντερνισμού (γνωστά και ως Illa de la Discòrdia), αποτελεί το τελειότερο παράδειγμα του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού που υιοθέτησε ο Gaudí. Το κτήριο, στην πρόσοψή του, φέρει από μία σειρά παραθύρων, τα οποία επιτρέπουν τη θέα προς τον πεζόδρομο και, ταυτόχρονα, αφήνουν το φυσικό φως να διαχέεται στο εσωτερικό του. Ωστόσο, ενδιαφέρον παρουσιάζει ο σχεδιασμός των παραθύρων του πρώτου ορόφου, καθώς αυτά έχουν ένα περίεργο οβάλ σχήμα, που ίσως ακολουθεί την «πορεία» της οροφής του κτηρίου. Επιπλέον, εξωτερικά και εσωτερικά, η οικία είναι καλυμμένη με κεραμικά πλακίδια, σήμα κατατεθέν της αρχιτεκτονικής και του design που ο αρχιτέκτονας ακολουθούσε καθ’ ὀλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του καριέρας.

Casa Milà ή La Pedrera (1906-1912)

Το τελευταίο από τις ιδιωτικές οικίες που επιμελήθηκε ο Gaudí, η οικία Milà, δεν μοιάζει σε τίποτα με την Casa Batlló, που χαρακτηριζόταν από τον πλούσιο εξωτερικό διάκοσμο. Πιο αυστηρή και συμπαγής η La Pedrera όπως, συχνά, αποκαλείται από τους ντόπιους, φαίνεται όντως να θυμίζει έναν μεγάλο πέτρινο όγκο, ο οποίος σκαλίστηκε επιμελημένα με σκοπό τη δημιουργία ενός κτηρίου. Η πρόσοψη είναι κατασκευασμένη από ασβεστολιθικά μπλοκ, ενώ η διακόσμηση περιορίζεται στη κάγκελα των μπαλκονιών και στην σχεδόν ανθρωπομορφική όψη της καμινάδας. Την τόσο αυστηρή όψη, θα μπορούσαμε να πούμε, πως σπάει η κυματιστή επιμέλεια της επιφάνειας του κτηρίου. Εσωτερικά, ακολουθείται η ίδια προσέγγιση με μόνη εξαίρεση τον ζωγραφικό διάκοσμο (με τη χρήση, κυρίως, παλ χρωμάτων) σε διάφορα σημεία του κτηρίου.

Βιογραφικές Πληροφορίες

Ο Antoni Gaudí γεννήθηκε στην πόλη Riudoms ή στην πόλη Reus (δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία σχετικά με τη πόλη γέννησής του), της Καταλονίας το 1852. Φοίτησε από το 1873 μέχρι το 1977, στην Escola Tècnica Superior d’Arquitectura της Βαρκελώνης, ενώ ένα χρόνο μετά την αποφοίτησή του, συμμετείχε στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού, το 1878. Εκεί παρουσίασε τα σχέδια του για τη βιτρίνα της εταιρείας Comella, τα οποία και ενθουσίασαν τον βιομήχανο Eusebi Güell, οδηγώντας στη συνεργασία του με την οικογένεια Güell, και στο σχεδιασμό, τουλάχιστον, 5 κτηρίων (συμπεριλαμβανομένου του πάρκου Güell στη Βαρκελώνη).

Η δουλεία του φαίνεται να αναγνωρίζεται το 1883 καθώς ορίστηκε ως υπεύθυνος αρχιτέκτονας για την Basílica de la Sagrada Família, έργο που φάνηκε να καθόρισε την αρχιτεκτονική του πορεία για σχεδόν δέκα χρόνια (από το 1915 ως και το 1926). Λόγω των πολλών επαγγελματικών προτάσεων και του ελάχιστου χρόνου που διέθετε, συγκέντρωσε γύρω του καταρτισμένους αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες που, αργότερα, αναγνωρίστηκαν για το έργο τους. Κάποιοι από αυτούς ήταν οι: Josep Maria Jujol, Joan Rubió και Cèsar Martinell.

Στις 7 Ιουνίου του 1926, καθώς περπατούσε προς την εκκλησία του Sant Felip Neri, στη λεωφόρο Gran Via de les Corts Catalanes, χτυπήθηκε από το τραμ με αριθμό 30 και έχασε τις αισθήσεις του. Λόγω της απουσίας προσωπικών στοιχείων και της ενδυμασίας του (φορούσε ρούχα εργασίας καθώς  εκείνη την περίοδο, εργαζόταν στη Sagrada Familia), η μεταφορά του στο νοσοκομεία καθυστέρησε αποβαίνοντας μοιραία για τη ζωή του. Ο θάνατός του επήλθε δύο μέρες αργότερα. Στην κηδεία του (τελέστηκε στην κρύπτη τησ Sagrada Familia) παραβρέθηκε πλήθος κόσμου, για να τιμήσει τον αρχιτέκτονα που σφράγισε, ουσιαστικά, την πόλη με την τέχνη του.

Πηγές Άρθρου

Antoni Gaudí. Ανακτήθηκε από https://en.wikipedia.org/wiki/Antoni_Gaud%C3%AD. ( τελευταία πρόσβαση 09/02/2020).

Casa Batlló. Ανακτήθηκε από https://www.casabatllo.es/en/online-tickets/. (τελευταία πρόσβαση 09/02/2020).