Αν ο Κιαροστάμι ήταν αυτός που άνοιξε το δρόμο για το Ιρανικό σινεμά, ο Φαραντί είναι σίγουρα αυτός που τον έστρωσε. Το 2011 λοιπόν, ήταν η σειρά του Ιράν να αναδειχθεί κινηματογραφικά με έναν δημιουργό που στο μέλλον όχι μόνο θα απασχολούσε θετικά, αλλά θα τοποθετούταν -όχι αδίκως- στους σημαντικότερους εκπροσώπους που καταρτίζουν αυτή τη στιγμή την 7η τέχνη. Ο ευφυής ταλαντούχος Ιρανός δημιουργός Ασγκάρ Φαραντί, ήδη γνώριμος από το εξαιρετικό δράμα μυστηρίου «Τι απέγινε η Έλλη», έμελλε να τιμηθεί με Όσκαρ, Χρυσή Σφαίρα, Χρυσή Άρκτο και βραβείο Σέζαρ, για τ ταινία «Ένας Χωρισμός» και να γίνει ευρέως γνωστός σε όλη την οικουμένη, για τη σεναριακή ευστροφία και σκηνοθετική του δεινότητα καθώς και τη βαθύτατα σχολαστική του προσέγγιση στην ερμηνεία των ηθοποιών, η οποία χαρακτηρίζεται -μεταξύ άλλων- από σοκαριστικό ρεαλισμό και αξιέπαινη πειστικότητα.
Η ταινία πραγματεύεται τη ζωή ενός ζευγαριού που ζει με την κόρη του και βρίσκεται στα πρόθυρα διαζυγίου, καθώς αμφιταλαντεύεται για την παραμονή του στο Ιράν. Ο Νάντερ αρνούμενος να ακολουθήσει την Σιμίν σε αυτή τη πρόκληση, βρίσκει παράλληλα μια γυναίκα να φροντίζει τον άρρωστο πατέρα του ενώ ξαφνικά μέσα από μια παρεξήγηση η ζωή του θα πάρει επικίνδυνες τροπές.
Ο Ασγκάρ Φαραντί -που πλέον έχει κερδίσει επάξια τον τίτλο του auteur- υπογράφει με μαεστρία το σενάριο και τη σκηνοθεσία, σκιαγραφώντας αριστοτεχνικά τους ήρωες της ταινίας σε ένα ειλικρινές δράμα χαρακτήρων μπεργκμανικών προδιαγραφών, εφάμιλλο του σπουδαίου Σουηδού δημιουργού. Με πάγιο του ενδιαφέρον τη δυσλειτουργική επικοινωνία των σχέσεων, διεισδύει με χειρουργική ακρίβεια στην ψυχική υπόσταση των πρωταγωνιστών, περιγράφοντας παράλληλα τη σύγχρονη κοινωνία του Ιράν με τα νομικά και θρησκευτικά στεγανά που την διέπουν. Ο οξυδερκής Ιρανός , με ένα σενάριο ψιλοβελονιά, καταφέρνει μέσα από μια φαινομενικά απλή παρεξήγηση να δημιουργήσει ένα αυθεντικό δράμα μυστηρίου με υπαρξιακό βάθος, ξετυλίγοντας ένα κουβάρι ανατροπών και ψεμάτων, αναλύοντας τις διαπροσωπικές σχέσεις που μπλέκονται μέσα σε αυτό και εκθέτοντας την εμφανή αναπηρία τους.
Η ταινία προβάλει τα κακώς κείμενα του σύγχρονου αστικού Ιράν πάνω στους ήρωές μας, που είναι δέσμιοι και αυτοί μιας παρωχημένης, σαθρής και ανελεύθερης κοινωνίας με δογματικές συμπεριφορές και ήθη. Οι ερμηνείες συνεπικουρούν άψογα το σενάριο και αποκαλύπτουν τις δραματικές τους ανάγκες σε κάθε σκηνή και πηγάζουν από τις ήδη υπάρχουσες ανασφάλειες, εγωισμούς και φοβίες που τους εξουσιάζουν. Ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται το σενάριο δεν καταδεικνύει κανέναν ως αθώο ή ένοχο. Όλοι έχουν δίκιο και άδικο ταυτόχρονα.
Από τη μια ο Νάντερ, ένας αγαθός και έντιμος πατέρας, βρίσκεται σε μια δίνη προβλημάτων και παρεξηγήσεων και προσπαθώντας να υπερασπιστεί τον εαυτό του αναγκάζεται να λέει το ένα ψέμα μετά το άλλο, περιπλέκοντας ακόμα περισσότερο την κατάσταση και δυσχεραίνοντας τη θέση του. Από την άλλη, η δυναμική αλλά ανισόρροπη γυναίκα του (Σιμίν), εξαπολύει μύδρους εναντίον του για την στασιμότητα και αποτελμάτωση της ζωής τους σε αυτή τη χώρα, αποζητώντας μια καλύτερη τύχη για αυτήν και την κόρη της (Τερμέ), στο εξωτερικό.
Και μέσα σε όλα αυτά ένα παιδί. Η κόρη τους. Στη μέση μιας διελκυστίνδας, αμέτοχη στις αποφάσεις τους αλλά παρούσα σε όλη αυτή την ψυχοφθόρα αντιδικία. Αντιμέτωπη με ένα δίλημμα που θα αλλάξει όχι μόνο τη δική της ζωή, αλλά κατ’ επέκταση και των γονιών της. Θα μείνει με τον πατέρα (που συμβολίζει την ασφάλεια ή μάλλον καλύτερα την κάλπικη αίσθηση αυτής -δηλαδή, το Ιράν το ίδιο) ή με τη μητέρα της (που συμβολίζει την επανάσταση κατά του μίζερου καταναγκαστικού Ιράν αλλά μη ξέροντας τι μέλλει γενέσθαι -εκτός αυτού- και ρισκάροντας το μέλλον αυτής και του παιδιού της). Η Τερμέ αποτελεί το πιο ώριμο παράδειγμα της οικογένειας -σε αντιδιαστολή με τους υπόλοιπους- και ενώ η ίδια βρίσκεται στην εφηβική ηλικία καλείται να πάρει ενήλικες αποφάσεις.
Όσον αφορά τους υπόλοιπους χαρακτήρες που περικλύζουν τον Νάντερ, αποτελούν και εκείνoι θύματα των κοινωνικών «πρέπει», διασχίζοντας έναν ακανθώδη δρόμο προς την προσωπική τους δικαίωση. Τα εμπόδια που καλείται να υπερπηδήσει το έτερο ζευγάρι της ταινίας -που εμπλέκεται στην όλη παρεξήγηση- και αφορά τη μεταξύ τους σχέση, επηρεάζεται άμεσα και επιτακτικά από τα θρησκευτικά και κοινωνικά δόγματα της χώρας στην οποία ζουν.
Ο πατέρας του Νάντερ (αριστουργηματική η σκηνή στο μπάνιο, στην οποία ο Νάντερ πλένει τον πατέρα του- ο οποίος πάσχει μεταξύ άλλων από άνοια- και ξεσπάει σε κλάματα στην αγκαλιά του, η μόνη στιγμή ειλικρινούς έκφρασης συναισθήματος και αποσυμφόρησης της όλης πίεσης που βίωνε), παρότι πάσχει από άνοια και αποτελεί την αφορμή -και όχι την αιτία- της πεισματώδους συμπεριφοράς του ζευγαριού, δεν έχει την παραμικρή αίσθηση και συμβολή για τα τεκταινόμενα. Ουσιαστικά, o Νάντερ επικαλούμενος την ομολογουμένως άσχημη κατάσταση υγείας του πατέρα, ώστε να παραμείνει στο σπίτι, καλύπτει τις εσωτερικές του ανασφάλειες προερχόμενες από τη σχέση με τη γυναίκα του και το δικό του ρόλο ως πατέρα.
Η μετάβαση κάθε σκηνής στην επόμενη είναι μια αποκάλυψη για τον πρωταγωνιστή και μια αναίρεση των όσων ξέραμε στην προηγούμενη. Οι προθέσεις γίνονται όλο και πιο ομιχλώδεις όσο εξελίσσεται η ταινία και αυτή η αμφίδρομη σχέση οδηγείται μέχρι το τέλος της ιστορίας. Ο σκηνοθέτης αρέσκεται σε άλλοτε αποστασιοποιημένα κάδρα και άλλοτε σφιχτά κοντινά πλάνα μεταφέροντας το ψυχισμό των ηρώων μας σε κάθε περίσταση, με αξιοσημείωτη διακριτικότητα, χωρίς εύκολους μελοδραματισμούς (εξ ‘ου και η σκόπιμη απουσία μουσικής).
Συν τοις άλλοις, ο Ιρανός προτιμάει να δείχνει τη δράση μέσα από καθημερινά και οικεία αντικείμενα, όπως πόρτες, παράθυρα και τοίχους μην αφήνοντας τους ήρωες του να «αναπνεύσουν» ούτε λεπτό μεταφέροντας μας πολύ ζωντανά τη σύγχυση που πραγματικά βιώνουν και την, πρακτικά, αδύνατη τους επικοινωνία. Οι δυο σκηνές του δικαστηρίου (αρχή-τέλος), αποτυπώνονται με υποκειμενικό πλάνο βάζοντας τον θεατή αυτομάτως στην θέση του δικαστή, εντάσσοντας τον και αυτόν στην ταινία σε ρόλο παρατηρητή, αλλά ταυτόχρονα αμέτοχο στα γεγονότα της ταινίας και καλείται να κρίνει και να αποφασίσει κατά το δοκούν.
Κατά τη διάρκεια της ιστορίας υπάρχει η αίσθηση μιας ωρολογιακής βόμβας που μια λέξη, ένα συναίσθημα αρκεί για να πυροδοτήσει την ήδη υπάρχουσα ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα και με έναν κλιμακούμενο ρυθμό, που αρνείται να αποφορτιστεί. Οι θεατές νιώθουν ότι παρακολουθούν μια καταιγιστική ταινία δράσης μέχρι το τελευταίο δευτερόλεπτο. Και εκεί έγκειται η επιτυχία του σπουδαίου Ιρανού δημιουργού, που αφορμώμενος ασήμαντα γεγονότα, φέρνει στην επιφάνεια μείζονος σημασίας θεματικές που αφορούν τις ζωές των χαρακτήρων και των γύρων τους, «ξυπνώντας» τους από τον λήθαργο και θέτοντας τους αντιμέτωπους με τους ίδιους τους εαυτούς. Ανθρώπους που μέχρι τότε δεν ήξεραν τι ήταν ικανοί να πράξουν (εφόσον μέχρι στιγμής δεν χρειάστηκε να αυτοαμφισβητηθούν) και μέσα από συμπληγάδες να ξαναυτοπροσδιοριστούν.
Ωστόσο, παρά τους πολύ έντονα -λεκτικά και συναισθηματικά- φορτισμένους διαλόγους, η αλήθεια τους βρίσκεται στις σιωπές τους. Πέρα από τους καλογραμμένους ρεαλιστικότατους διαλόγους, ο Φαραντί γνωρίζει να διαχειρίζεται και να αξιοποιεί σε βάθος τη σιωπή. Εκείνα που δεν λέγονται. Τα βουβά μα έντονα εκφραστικά βλέμματα των χαρακτήρων λένε αυτά που δεν έχουν το θάρρος ξεστομίσουν. Δεν είναι τυχαίο που κάθε του ταινία φέρνει και εμάς αντιμέτωπους με τους εαυτούς μας προκαλώντας μας να διερωτηθούμε: Eμείς τι θα κάναμε στη θέση του πρωταγωνιστή; Με ποια ηθικά κριτήρια θα μπορούσαμε να απεμπλακούμε από αυτόν τον ιστό ηθικών διλημμάτων; Σενάρια διόλου απίθανα να συμβούν στον καθένα , θα δείχνανε τις αποφάσεις που πρέπει να πάρει και κατά συνέπεια το ποιόν του.
Τέλος, αφού επήλθε η λύση (;) του «μυστηρίου» , η ταινία κλείνει με τη στιγμή της τελεσίδικης απόφασης της Τερμέ σχετικά με ποιον γονέα θα συνεχίσει από εδώ και στο εξής να πορεύεται και ένα τελικό κάδρο γεμάτο νόημα ,που με τη σύνθεσή του συμπυκνώνει όλη την ταινία. Ο Φαραντί -όπως πάντα- χωρίς να δίνει απαντήσεις, αλλά θέτοντας καίρια κοινωνικά ερωτήματα με εύστοχη προβληματική, που απασχολούν εν τέλει όλη την οικουμένη και πηγάζουν από την κουλτούρα και τις παραδόσεις της εκάστοτε χώρας, κάνει παράλληλα μια τομή στον ανθρώπινο ψυχισμό και στα αλληλοσυγκρουόμενα «θέλω» των ανθρώπων.
Η ταινία απέσπασε διθυραμβικές κριτικές και κατατάχθηκε 9η ανάμεσα στις 100 καλύτερες ταινίες του 21ου αιώνα σύμφωνα με τη λίστα του BBC.
Δείτε εδώ το τρέιλερ της ταινίας:
