Ιστορίες στην άγνωστη παλαιά Αθήνα (Μέρος Β’)

Την προηγούμενη εβδομάδα γνωρίσαμε από κοντά τους μεγάλους φοίνικες και τις καμήλες στην Αθήνα του 19ου αιώνα, την ιστορία πίσω από την φράση “Δόξα πατρί” καθώς και την σύνδεση της με το ρολόι-δώρο του Έλγιν. Στο δεύτερο και τελευταίο μέρος του ταξιδιού μας, θα ανακαλύψουμε από ποιο φυτό βγήκε η φράση: “Με φλόμωσες”, πως εξαφανίστηκε η συνοικία Βρυσάκι και πως καταστράφηκε ο ναός του Ολύμπιου Διός. Τι λέτε; Θα μας ακολουθήσετε για ακόμη μια φορά σε ένα ταξίδι στο παρελθόν;

“Μας φλόμωσες” και το κακό αποχετευτικό σύστημα της Αθήνας

Εκείνη την εποχή οι υποδομές όπως έχουμε προαναφέρει, ήταν στοιχειώδεις. Τότε λέγεται ότι βγήκε και η έκφραση «με φλόμωσες» που προέρχεται από την παρουσία ενός φυτού, του φλόμου, ή αλλιώς Verbascum. Το φλόμο είναι ένα όμορφο φυτό με δυσάρεστη όμως μυρωδιά. Στην παλιά Αθήνα δεν υπήρχε αποχετευτικό δίκτυο. Υπήρχε μόνο ένας μικρός πήλινος αγωγός, που ξεκινούσε από την Ερμού και κατέληγε στην Ιερά οδό. Όταν αυτός έσπαγε ο φλόμος φύτρωνε στα λιμνάζοντα νερά των δρόμων και δημιουργούσε δυσάρεστη ατμόσφαιρα. Χρειάστηκε οργανωμένο σχέδιο του τότε δημάρχου Ανάργυρου Πετράκη, ώστε να ανοιχτούν χαντάκια αποστράγγισης και να ξεριζωθούν οι φλόμοι. Έτσι έπαυσαν οι Αθηναίοι να «φλομώνουν» από την αποπνικτική μυρωδιά. 

Βρυσάκι: Η εξαφανισμένη συνοικία

Η συνοικία Βρυσάκι βρισκόταν στο σημείο, που σήμερα εκτείνεται ο αρχαιολογικός χώρος της Αθήνας, μεταξύ Θησείου, Αρχαίας και Ρωμαϊκής Αγοράς. Εκτός από σπίτια, υπήρχαν καφενεία και ταβέρνες, ενώ εκεί λειτουργούσε και το Πρωτοδικείο. Όλα αυτά κατεδαφίστηκαν, για την διενέργεια ανασκαφών την δεκαετία του ’30, από την αμερικάνικη αρχαιολογική σχολή. Αποτελείτο από 3 κύριες γειτονιές: των Αγίων Αποστόλων, της Βλασαρούς και του Αγίου Φιλίππου. Όσο κατεδαφίζονταν οι παλιές κατοικίες, τόσο πλήθαιναν οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις, χάρη στην βοήθεια Αμερικανών και Ελλήνων αρχαιολόγων. Μπορεί η Αρχαία Αγορά να ανακαλύφθηκε, αλλά το Βρυσάκι εξαφανίστηκε.

Ο ναός του Ολύμπιου Διός και η καταστροφή του

Ήταν ο μεγαλύτερος ναός της Ελλάδας στα ελληνιστικά και τα ρωμαϊκά χρόνια. Όμως ο ναός του Ολύμπιου Δία είχε ήδη ξεκινήσει να χτίζεται το 515 π.Χ. από τον εγγονό του Πεισιστράτου, τον Πεισίστρατο τον νεότερο. Στην τελική του μορφή, ο ναός του Ολυμπίου Διός είναι φτιαγμένος από πεντελικό μάρμαρο. Ο ρυθμός του είναι Κορινθιακός. Το μήκος του ξεπερνά τα 100 μέτρα και το πλάτος του τα 40. Όσο για τις περίφημες κολόνες του, συνολικά ήταν 104. Είχαν ύψος 17 μέτρα και διάμετρο 2,6 μέτρα, ενώ καθεμιά ζύγιζε 364 τόνους. Από το 500 μ.Χ. ο ναός σταδιακά ερειπώθηκε και οι κολόνες άρχισαν να πέφτουν. Μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα όρθιες στέκονταν μόλις 16.

Τη νύχτα της 14ης Οκτωβρίου του 1852, η τότε μικρή Αθήνα έζησε εφιαλτικές στιγμές. Οι ισχυρές καταιγίδες και οι θυελλώδεις άνεμοι έκαναν τους Αθηναίους να κλειστούν έντρομοι στα σπίτια τους. Η θεομηνία όμως συνοδεύτηκε και από δύο ισχυρούς σεισμούς, που έκαναν τους κατοίκους να νομίζουν, ότι ήρθε το τέλος του κόσμου. Το πρωί της επόμενης ημέρας όμως, οι Αθηναίοι μιλούσαν για μια από τις μεγαλύτερες καταστροφές, που είχαν δει ποτέ και έκαναν λόγο για «εθνικόν δυστύχημα». Ένας από τους 16 στύλους του ναού του Ολυμπίου Διός, που είχαν σταθεί όρθιες στο πέρασμα των αιώνων, έπεσε και τεμαχίστηκε σε 18 κομμάτια.

Σύντομα οι αρχές αποφάσισαν να περιφράξουν την περιοχή με ένα συρματόπλεγμα για να αποτραπούν κλοπές κομματιών του πεσμένου κίονα. Τα επόμενα χρόνια πάντως, ο πεσμένος στύλος αποτέλεσε σημείο ενδιαφέροντος για τους περιηγητές. Όταν περνούσαν από την περιοχή για να θαυμάσουν την Πύλη του Αδριανού και το Ναό του Ολυμπίου Διός, δεν παρέλειπαν να σκαρφαλώνουν στα κομμάτια της πεσμένης κολόνας και να φωτογραφίζονται καμαρωτοί.

Πηγές:

• http://www.mixanitouxronou.gr/

Σύνταξη κειμένου: Βασιλική Τριανταφυλλοπούλου

Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου