Άγιο Όρος: Το αυτόνομο μοναστικό συγκρότημα της Ελλάδας

Άγιο Όρος

Στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Μακεδονίας, στον νομό Χαλκιδικής, συναντά κανείς την Χερσόνησο του Άθω, μια εκ των τριών χερσονήσων που υπάρχουν στην περιοχή. Σ’ αυτήν ακριβώς την περιοχή λοιπόν, είναι χτισμένο το Άγιο Όρος, ένα μοναστικό συγκρότημα, το οποίο αποτελεί  αυτοδιοίκητο τμήμα του Ελληνικού Κράτους. Αυτό σημαίνει πως η συγκεκριμένη περιοχή κυβερνάται από την “Ιερή Κοινότητα” και τον οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινούπολης. Στο Άγιο Όρος διατηρούνται είκοσι μοναστήρια και ο πληθυσμός τους, ο οποίος περιλαμβάνει μοναχούς αλλά και απλούς πολίτες που εργάζονται και ζουν στην Χερσόνησο του Άθω, έχει υπολογιστεί στους 1.811  μόνιμους κατοίκους. Η πρώτη ονομασία που δόθηκε στην περιοχή, ήταν κατά την εποχή του Αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή, και η Χερσόνησος του Άθω καλούνταν απλά Όρος. Κατά τον 12ο αιώνα επικράτησε τελικά η οριστική ονομασία της περιοχής, δηλαδή Άγιο Όρος, με τη σύμφωνη γνώμη του τότε Αυτοκράτορα Αλέξιου Α’ Κομνηνού.

Η ιστορία του Αγίου Όρους

Η αρχή της μοναστικής ζωής για το Άγιο Όρος, τοποθετείται περί το 843, οπότε συγκλήθηκε και η Σύνοδος από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα, που σκοπό της είχε την αναστήλωση των εικόνων. Πρώτος ησυχαστής λέγεται πως ήταν ο Πέτρος ο Αθωνίτης, του οποίου η άφιξη στην χερσόνησο τοποθετείται περίπου στα τέλη του 7ου αιώνα. Τον συγκεκριμένο ησυχαστή ακολούθησαν σταδιακά πολλοί μοναχοί, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη του αγιορείτικου μοναχισμού. Κατά το πρώτο διάστημα οργάνωσης του μοναχισμού στην περιοχή, οι ερημίτες επέλεγαν να εγκατασταθούν στην αρχή της Χερσονήσου του Άθω, καθώς εκεί το έδαφος ήταν ομαλότερο. Στη συνέχεια όμως, κυρίως οι επιδρομές των Σαρακηνών πειρατών, αλλά και η ανάγκη τους για απόλυτη ηρεμία και γαλήνη, τους οδήγησε σε περιοχές περισσότερο δύσβατες και απρόσιτες. Το γεγονός αυτό ανάγκασε τους μοναχούς, κυρίως για λόγους επιβίωσης, να συγκεντρωθούν σε ομάδες, τις λεγόμενες λαύρες, και να δημιουργήσουν συνοικισμούς. Η πρώτη μονή δημιουργήθηκε κατά τα τέλη του 10ου αιώνα και ονομάστηκε Ιερά Μονή του Ξηροποτάμου.

Διαβάστε επίσης  Το γερμανικό φρουραρχείο στην οδό Κοραή 4

Η είσοδος του μοναχού Αθανάσιου Αθωνίτη στο Άγιο Όρος το 960, συνοδεύτηκε και με ορισμένες αναταραχές, καθώς μαζί του έφερε καινοτομίες που δυσκολεύτηκαν να δεχθούν οι υπόλοιποι μοναχοί. Αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής ήταν η ίδρυση της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας, καθώς και η καθιέρωση της κοινοβιακής ή κοινοτικής ζωής μεταξύ των μοναχών.

Το Άγιο Όρος κατά τη βυζαντινή περίοδο

Κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, η Χερσόνησος του Άθω γνώρισε σημαντική ακμή. Στην ακμή αυτή συνέβαλαν οι καθοριστικές ενέργειες του  Κωνσταντίνου Μονομάχου, ο οποίος κατάφερε να οργανώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα μοναστήρια, αλλά και να διαχειριστεί σωστά τα περιουσιακά στοιχεία των μονών, τα οποία απεκτήθησαν από δωρεές εύπορων πιστών. Επίσης, σύμφωνα με επίσημο αυτοκρατορικό έγγραφο, την περίοδο εκείνη απαγορεύτηκε δια νόμου η είσοδος γυναικών στο μοναστικό συγκρότημα. Περί το 1100, λειτουργούσαν στο Άγιο Όρος 180 μονές, με την πολυπληθέστερη να φιλοξενεί περισσότερους από 800 μοναχούς.

Advertisements
Ad 14
Άγιο Όρος

Το Άγιο Όρος μετά την πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης

Μετά το 1204, οπότε πραγματοποιήθηκε η πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης, το Άγιο Όρος αντιμετώπισε αρκετές απειλές όπως αυτή των Λατίνων Σταυροφόρων ή των Καταλανών. Τα αποτελέσματα και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις, ήταν η θανάτωση μοναχών, η ερήμωση και λεηλασία των μονών, η καταστροφή των ιερών κειμηλίων και η διατάραξη των ισορροπιών, που άργησαν να επανέλθουν.

Η περίοδος της Οθωμανικής κατοχής

  Μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς, το 1430, οι μοναχοί του Αγίου Όρους προσέφεραν πλήρως την υποταγή τους στον Σουλτάνο. Ο τελευταίος ως αντάλλαγμα αυτού, αναγνώρισε στην Χερσόνησο του Άθω προνόμια, μεταξύ των οποίων τη φορολογική απαλλαγή των μοναχών, τη διατήρηση των περιουσιών που διέθεταν οι μοναχοί σε περιοχές όπως η Θεσσαλονίκη, οι Σέρρες κ.ά., την ελεύθερη διακίνηση προϊόντων από και προς το Άγιο Όρος. Κατά τα επόμενα χρόνια όμως βαρείς φόροι άρχισαν να επιβάλλονται και στους μοναχούς, γεγονός που είχε σαν αποτέλεσμα την αδυναμία αποπληρωμής τους και τη σταδιακή ερήμωση του Αγίου Όρους. Αιτία της διατήρησης της περιοχής παρ’ όλη την ερήμωση της, αποτέλεσε η οικονομική ενίσχυση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, από χώρες του Βορρά με έντονη παρουσία χριστιανών, καθώς και από απλούς πολίτες που επιθυμούσαν να βοηθήσουν με οποιονδήποτε τρόπο  ώστε να σωθεί το Άγιο Όρος.

Διαβάστε επίσης  Γαβριά: Στην καρδιά του κάμπου της Άρτας

Το Άγιο Όρος κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης

Στη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, το Άγιο Όρος διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο. Η Χερσόνησος του Άθω χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο για ολόκληρες οικογένειες ενώ πάνω από 800 μοναχοί πολέμησαν για την απελευθέρωση της πατρίδας τους. Αξιοσημείωτη είναι η οικονομική βοήθεια που προσέφεραν το διάστημα εκείνο οι μοναχοί, με μοναδικό σκοπό την θετική έκβαση του Αγώνα. Η καταστολή της επανάστασης όμως ήταν άμεση και το αποτέλεσμα της υπολογίστηκε σε δεκάδες χιλιάδες νεκρούς Έλληνες και μερική ή και ολοκληρωτική κάποιες φορές, καταστροφή μονών αλλά και εκκλησιαστικών κειμηλίων. Αρκετά χρόνια μετά τη λήξη της επανάστασης, αλλά και με την υπογραφή διαφόρων συνθηκών, το Άγιο Όρος εντάχθηκε επίσημα στο Ελληνικό Κράτος.

Άγιο Όρος

Τα χρόνια της Γερμανικής κατοχής

Με την έναρξη του πολέμου, το Άγιο Όρος προσπάθησε να συνδράμει τα μέγιστα στην προσπάθεια της ελληνικής πλευράς. Το Ελληνικό κράτος όμως δεν δέχθηκε την επιστράτευση των μοναχών και έτσι οι όποιες προσπάθειες βοήθειας από πλευράς της Χερσονήσου του Άθω, περιορίστηκαν σε εράνους και προσφορές σε τρόφιμα και όπλα. Οι πρώτες μικρές γερμανικές αποβάσεις στο Άγιο Όρος έγιναν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, τον Απρίλιο του 1941. Η επίσημη όμως απόβαση πραγματοποιήθηκε λίγες μέρες μετά στην Μονή Βατοπεδίου. Έχοντας φτάσει η κατάσταση σε αυτό το σημείο, η Ιερά Κοινότητα αποφάσισε να αποστείλει επιστολή στον Χίτλερ, με σκοπό την προστασία από μια πιθανή βουλγαρική επιδρομή, πράγμα που υλοποιήθηκε, καθώς τον Άγιο Όρος τέθηκε υπό γερμανική προστασία. Κατά την περίοδο αυτή προέκυψαν στην περιοχή σημαντικότατα επισιτιστικά προβλήματα, τα οποία όμως αντιμετωπίστηκαν με τη μεσολάβηση του Υπουργείου Επισιτισμού, έως και τη λήξη του πολέμου.

Διαβάστε επίσης  Φανοτή-Ντόλιανη: Αρχαιολογικός χώρος Θεσπρωτίας

Το Άγιο Όρος σήμερα

Πλέον το Άγιο Όρος είναι ένας τόπος πλήρους γαλήνης και ηρεμίας. Εξακολουθεί να αποτελεί ΑΒΑΤΟ, δηλαδή απαγορεύεται ρητά η είσοδος σε γυναίκες. Αντιθέτως, άνδρες οποιασδήποτε ηλικίας μπορούν να επισκεφθούν την περιοχή καθώς και να μείνουν στα διαμονητήρια, με σκοπό να ζήσουν έστω λίγες στιγμές ηρεμίας και προσευχής, μακριά από τους γρήγορους ρυθμούς της καθημερινότητας του έξω κόσμου. Φυσικά οι επισκέπτες οφείλουν να σέβονται την καθημερινότητα και τις συνήθειες των μοναχών, να ακολουθούν τα προγράμματα τους και να μην διαταράσσουν τις ισορροπίες της ζωής τους. Σε έναν τόπο που αποτελεί κοιτίδα του χριστιανισμού αλλά ταυτόχρονα και ένα πνευματικό μέρος, οποιοσδήποτε εισέλθει, αλλόθρησκος ή μη, πρέπει να συμμορφωθεί με τους κανόνες και τις συνθήκες εκεί, και ίσως σε κάποιες περιπτώσεις το τάμα ή η μετάνοια, να εισακουσθούν.

Άγιο Όρος

Πηγές:

Σύνταξη κείμενου: Ευθυμία Μερτσανίδου

Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου

Φοιτήτρια της Φιλοσοφικής,στο τμήμα Φιλολογίας του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη. Ασχολείται με τη φωτογραφία και λατρεύει να διαβάζει βιβλία καθώς και να γράφει δικά της κείμενα.

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

70s boho chic: Το trend που κάνει δυνατό comeback.

Το boho chic των 70s, εμπνευσμένο από την ανεπιτήδευτη αισθητική

Απόγνωση, Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ: Μια χειριστική πρόζα

Το αριστούργημα του Ναμπόκοφ, Απόγνωση, συντίθεται με μια συγκλονιστική πρόζα