Ζαν Πολ Μαρά: Φίλος του λαού ή αιμοσταγής δικτατορίσκος;

Ο Ζαν Πολ Μαρά ήταν Γάλλος, πολιτικός και επαναστάτης. Υπήρξε μια από τις πιο σημαντικές και πιο γνωστές μορφές της Γαλλικής Επανάστασης. Ο Μαρά ωστόσο αποτελεί μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα της Ιστορίας. Πολλοί υποστηρίζουν πως ήταν ένας ιδεαλιστής επαναστάτης, ηγέτης των αδυνάτων που έριξαν τη γαλλική μοναρχία. Ωστόσο οι πολιτικές εξελίξεις και η ιστορία ανέδειξαν τον Μαρά τρομερότερο των βασιλέων.

Τα πρώτα χρόνια του Ζαν Πολ Μαρά

Ο Ζαν Πολ Μαρά γεννήθηκε στις 24 Μαΐου 1743 στο Μπουντρί, περιοχή της πόλης Νεσατέλ, στην Ελβετία. Ήταν γόνος πλούσιας γαλλικής οικογένειας. Μεγαλώνοντας, σπούδασε ιατρική στα Πανεπιστήμια του Μπορντό και του Παρισιού. Ο Μαρά όμως δεν κατάφερε να σταδιοδρομήσει στην ιατρική. Σαν γιατρός στάθηκε αποτυχημένος κι αυτό είχε ως αποτέλεσμα να βρεθεί φτωχός και σε τεράστιο οικονομικό αδιέξοδο. Έφτασε σε τέτοιο σημείο οικονομικής εξαθλίωσης, που σε κάποια περίοδο της ζωής του, κατέφυγε στους υπονόμους του Παρισιού για να στεγαστεί. Εξαιτίας των κακών συνθηκών των υπονόμων, ο Μαρά απέκτησε μια δερματοπάθεια. Η δερματοπάθεια αυτή, με την πάροδο των χρόνων προκαλούσε αφόρητους πόνους που ηρεμούσαν μόνο με πολύωρα λουτρά.

«Ο Φίλος του Λαού» και η Γαλλική Επανάσταση

Ο Ζαν Πολ Μαρά από νεαρή ηλικία ενδιαφέρθηκε και επηρεάστηκε από τις ιδέες του γαλλικού διαφωτισμού και των εκφραστών του. Υπό αυτό το ενδιαφέρον, ξεκίνησε να μελετά και να ερευνά τα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα της εποχής του. Πνευματικά τέκνα των ερευνών του Μαρά ήταν δύο μελέτες: το Φιλοσοφικό δοκίμιο για τον άνθρωπο και το Αλυσίδες της δουλείας. Τις μελέτες αυτές τις δημοσίευσε το 1773, όντας σε ηλικία 30 ετών.

Το 1789 είναι έτος ορόσημο για τη Γαλλία και την Παγκόσμια Ιστορία, καθώς λαμβάνει χώρα η Γαλλική Επανάσταση. Ο γαλλικός λαός ξεσηκώνεται κατά των Γάλλων μοναρχών, Λουδοβίκου ΙΣΤ’ και Μαρίας Αντουανέτας και κατά της άρχουσας αριστοκρατικής τάξης. Την ίδια περίοδο, ο Μαρά ξεκινά να εκδίδει την εφημερίδα «Ο Φίλος του Λαού». Η εφημερίδα λειτούργησε ως μέσο κριτικής κατά των αριστοκρατών και της ανεπάρκειας των κυβερνητικών παραγόντων.

Κατά τη διάρκεια της επανάστασης, ο Ζαν Πολ Μαρά έγινε μέλος της «Λέσχης των Κορδελιέρων», μιας πολιτικής λαϊκίστικης λέσχης. Αναγκάστηκε επίσης πολλές φορές να διακόψει την κυκλοφορία της εφημερίδας του και να διαφύγει στο εξωτερικό, κυρίως στην Αγγλία, για να γλιτώσει τη σύλληψη από τους μοναρχικούς. Ο Μαρά στάθηκε άσπονδος εχθρός της βασιλείας και κατά την επανάσταση έλαβε το αξίωμα του βουλευτή της Εθνοσυνέλευσης που εξέλεξαν οι επαναστάτες. Στην Εθνοσυνέλευση ανήκε στη Λέσχη των Ιακωβίνων, στην οποία εξελέγη και πρόεδρος. Οι Ιακωβίνοι αποτελούσαν την πολιτική ομάδα που πρωταγωνίστησε και αναρριχήθηκε στην εξουσία, τους πρώτους επαναστατικούς χρόνους.

Ο Μαρά απολάμβανε της αγάπης του κόσμου. Πια «Ο Φίλος του Λαού» δεν ήταν μόνο η εφημερίδα του αλλά και ο ίδιος. Υπό αυτές τις συνθήκες, αναδείχθηκε σε ηγετική μορφή της επανάστασης μαζί με τον Μαξιμιλιανό Ροβεσπιέρο και τον Ζωρζ Ζακ Νταντόν. Επιπλέον αναδείχθηκε σε ηγετική μορφή της «Επιτροπής για Επαγρύπνηση της Κομμούνας», της επιτροπής για τη διαφύλαξη του καθεστώτος των επαναστατών και εκτελεστικού οργάνου της Εθνοσυνέλευσης. Πλέον ο Ζαν Πολ Μαρά δεν ήταν ο πάμφτωχος, άσημος κι εξαθλιωμένος γιατρός. Η επανάσταση κατά της μοναρχίας τον κατέστησε ηγέτη και προστάτη του γαλλικού καταπιεσμένου λαού.

Οι «Σφαγές του Σεπτεμβρίου»

Ως ένας εκ των ηγετών της επανάστασης, ο Ζαν Πολ Μαρά έγινε λαοπρόβλητος και λαοφιλής. Όμως, σαν πολιτικός κατέφυγε σε ακρότητες για τη διατήρηση της εξουσίας. Υποστήριζε πως η βία ήταν ο μόνος τρόπος επικράτησης του επαναστατικού καθεστώτος και σίγουρο μέσο εξόντωσης κάθε συνωμότη εναντίον της επανάστασης. Έτσι, ο Μαρά κατέστη υπεύθυνος για μια σειρά από εγκλήματα των πρώτων επαναστατικών χρόνων. Στις αρχές του Σεπτεμβρίου του 1792, ο Μαρά προέτρεψε τον επαναστατημένο όχλο να σκοτώσει όλους τους επισκόπους και τους φιλοβασιλικούς που βρίσκονταν φυλακισμένοι σε φυλακές του Παρισιού. Το γεγονός αυτό έμεινε γνωστό ως «Σφαγές του Σεπτεμβρίου». Ο φυλακισμένοι εχθροί της επανάστασης, άπαντες σφαγιάστηκαν.

Ίντριγκες και Τρομοκρατία

Ο Μαρά σαν σημαντικό μέλος της επαναστατικής κυβέρνησης, καθαιρούσε και απομάκρυνε και άτομα που θεωρούσε επικίνδυνα για την επανάσταση. Σαν πρόεδρος των Ιακωβίνων, απομάκρυνε τον στρατηγό Ντυμουριέ από την ηγεσία του επαναστατικού στρατεύματος. Το 1793, την εξουσία ανέλαβε μια άλλη πολιτική ομάδα, η Λέσχη των Γιρονδίνων. Ο Μαρά με τις πολιτικές του ίντριγκες, κατάφερε να τους ανατρέψει και να διατηρηθούν οι Ιακωβίνοι στην εξουσία. Το ίδιο έτος, συνέβαλε, μέσα από αντιμοναρχικά άρθρα στην εφημερίδα του, στην καταδίκη και εκτέλεση του μοναρχικού ζεύγους. Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ’ και η Μαρία Αντουανέτα καρατομήθηκαν στη λαιμητόμο.

Ο Ζαν Πολ Μαρά θεωρείται επίσης ηθικός αυτουργός του θανάτου του πατέρα της σύγχρονης Χημείας, Αντουάν Λωράν Λαβουαζιέ. Ο Μαρά συνεργαζόταν με τον Πολ Τουρνεσόλ. Ο Τουρνεσόλ ήταν γιος του πρώην υπουργού οικονομικών του παλαιού καθεστώτος, κόμη Ταβερβάλ. Όμως είχε αλλάξει το επώνυμό του για να μην καρατομηθεί από τους επαναστάτες. Ο Μαρά και ο Τουρνεσόλ μισούσαν θανάσιμα τον Λαβουαζιέ για προσωπικούς λόγους. Φρόντισαν να αμαυρωθεί η εικόνα του Γάλλου επιστήμονα και να θεωρηθεί συνωμότης. Ο Λαβουαζιέ φυλακίστηκε με άλλα 27 άτομα. Η δίκη του ήταν σύντομη. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου τον καταδίκασε σε θάνατο, λέγοντας την ιστορική φράση «η Δημοκρατία δεν έχει ανάγκη από επιστήμονες». Ο Λαβουαζιέ καρατομήθηκε στις 8 Μαΐου 1794. Ο Μαρά είχε πεθάνει δέκα μήνες νωρίτερα, αλλά τα τρομερά του έργα και οι αποφάσεις ακόμα είχαν αντίκτυπο.

Τα επαναστατικά έτη 1792 – 1794 θανατώθηκαν από τον Ροβεσπιέρο, τον Νταντόν και τον Μαρά, πάνω από 35.000 άνθρωποι ως ύποπτοι φιλοβασιλικοί και συνωμότες κατά της επανάστασης. Ήταν όντως όλοι ένοχοι ή χρησιμοποιήθηκαν αρκετοί ως εξιλαστήρια θύματα, για να διατηρηθεί η τριανδρία στις εξουσιαστικές θέσεις της Εθνοσυνέλευσης; Σίγουρα, η εν λόγω περίοδος έμεινε στην ιστορία ως η περίοδος της Τρομοκρατίας. Σε αυτή την περίοδο, ο Μαρά δεν ήταν πια «Φίλος του Λαού» αλλά ένα αιμοδιψές τέρας.

Ο θάνατος του Ζαν Πολ Μαρά

Το καλοκαίρι του 1793, ο Μαρά ανέτρεψε τους Γιρονδίνους και βρέθηκε στο απόγειο της δόξας του. Λόγω των βιαιοτήτων που διέπραττε εις βάρος των πολιτικών του αντιπάλων, Γιρονδίνων, μια νεαρή Γιρονδίνη από την Καέν, η Σαρλότ Κορντέ, αποφάσισε να τον δολοφονήσει. Η Κορντέ (Μαρί Αν Σαρλότ Κορντέ ντ’Αρμόν) έκανε απόπειρα νωρίτερα να τον συναντήσει αλλά ο Μαρά δεν αποδέχθηκε την πρόσκληση. Τη δεύτερη φορά όμως που η νεαρή Γαλλίδα πρότεινε συνάντηση στον Μαρά, εκείνος δέχτηκε. Η συνάντηση θα γινόταν με το πρόσχημα κατάδοσης στον Μαρά ονόματα Γιρονδίνων που σχεδίαζαν να ανατρέψουν το καθεστώς με επανάσταση.

Η νεαρή Κορντέ συνάντησε τον Μαρά στο σπίτι του στο Παρίσι. Ο Μαρά βρισκόταν μέσα στο λουτρό του, όπου βρισκόταν για πολλές ώρες για να ανακουφίζει τους φρικτούς πόνους από τη δερματοπάθειά του. Η Κορντέ του παρέδωσε ένα χαρτί με τα υποτιθέμενα ονόματα των Γιρονδίνων υπόπτων. Καθώς του διάβαζε τα ονόματα, τράβηξε μαχαίρι και τον χτύπησε στο στήθος, τρυπώντας τον πνεύμονα και την αριστερή κοιλία της καρδιάς του. Ο Ζαν Πολ Μαρά ούρλιαξε «A moi, ma chère amie!» («Σε μένα, αγαπητή μου φίλη!») και ξεψύχησε. Ήταν 50 ετών. Το ημερολόγιο έγραφε 13 Ιουλίου 1793. Ο γνωστός Γάλλος ζωγράφος, μέλος των Ιακωβίνων και στενός φίλος του Μαρά, Ζακ Λουί Νταβίντ, συγκλονισμένος και εμπνευσμένος απ’τον θάνατο του φίλου του, δημιούργησε τον πασίγνωστο πίνακα «Ο θάνατος του Μαρά».

Η αποτίμηση του θανάτου του Μαρά

Η Σαρλότ Κορντέ συνελήφθη από τις αρχές. Στη δίκη της, παραδέχθηκε τη δολοφονία και ομολόγησε πως το έκανε «για να σώσει 100.000 ανθρώπους». Εκτελέστηκε στη λαιμητόμο σε ηλικία 25 ετών. Ο Μαρά πεθαίνοντας, τιμήθηκε ως ήρωας και μάρτυρας της επανάστασης, ως ένας πραγματικός φίλος του λαού. Λίγους μήνες μετά όμως και σε βάθος δύο χρόνων, βγήκαν στην επιφάνεια όλα τα εγκλήματά του και ο γαλλικός λαός τον χαρακτήρισε τέρας. Η Κορντέ αποκαταστάθηκε στη συνείδηση του γαλλικού λαού. Υμνήθηκε για την εξολόθρευση «ενός τέρατος». Το 1794, εκτελέστηκαν και ο Ροβεσπιέρος με τον Νταντόν από το καθεστώς τους ως ύποπτοι για συνωμοσίες και άλλα αδικήματα κι έτσι τελείωσε και η εποχή της Τρομοκρατίας. Μαζί με τον Μαρά, και οι τρεις πνίγηκαν στη λίμνη αίματος που δημιούργησαν…

Η γαλλική μοναρχία, ανετράπη το 1789 από τα καταπιεσμένα κατώτερα κοινωνικά στρώματα με σκοπό τη δημιουργία μιας δικαιότερης κοινωνίας. Όμως ο Ζαν Πολ Μαρά και οι υπόλοιποι ηγέτες της Γαλλικής Επανάστασης αποτέλεσαν διαχρονικό παράδειγμα. Το παράδειγμα αυτό είναι η εξουσία. Ο δρόμος για την κατάκτηση της εξουσίας είναι ρομαντικός και γεμάτος αγώνες. Μετά την κατάκτηση της εξουσίας όμως, σχεδόν πάντα, η εξουσία διαφθείρει.

Παρακάτω ακουλουθεί βίντεο με ολιγόλεπτο αφιέρωμα στη δολοφονία του Ζαν Πολ Μαρά. Το βίντεο περιέχει αγγλικούς υπότιτλους.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:

Ζαν Πολ Μαρά. Ανακτήθηκε από:
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%96%CE%B1%CE%BD_%CE%A0%CE%BF%CE%BB_%CE%9C%CE%B1%CF%81%CE%AC
(τελευταία σύνδεση 22/5/2020)

Μαξιμιλιανός Ροβεσπιέρος. Ανακτήθηκε από:
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CE%BE%CE%B9%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CF%82_%CE%A1%CE%BF%CE%B2%CE%B5%CF%83%CF%80%CE%B9%CE%AD%CF%81%CE%BF%CF%82
(τελευταία σύνδεση 22/5/2020)

Ζωρζ Ζακ Νταντόν. Ανακτήθηκε από:
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%96%CF%89%CF%81%CE%B6_%CE%96%CE%B1%CE%BA_%CE%9D%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CF%8C%CE%BD
(τελευταία σύνδεση 22/5/2020)

Σαρλότ Κορντέ. Ανακτήθηκε από:
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B1%CF%81%CE%BB%CF%8C%CF%84_%CE%9A%CE%BF%CF%81%CE%BD%CF%84%CE%AD
(τελευταία σύνδεση 22/5/2020)

Χρονολόγιο της Γαλλικής Επανάστασης. Ανακτήθηκε από:
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%B9%CE%BF_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82_%CE%95%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7%CF%82
(τελευταία σύνδεση 22/5/2020)

Το 1743 γεννιέται στο Boudry ο Ζαν Πολ Μαρά. Ανακτήθηκε από:
https://www.lifo.gr/articles/san_simera/101548
(τελευταία σύνδεση 22/5/2020)