Δάντης Αλιγκιέρι: μια ρομαντική ψυχή του σκοτεινού Μεσαίωνα

Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους Ιταλούς ποιητές. Πολιτικός, φιλόσοφος, συγγραφέας και πεζογράφος, αποτελούν μερικά από τα γνωρίσματα του άντρα αυτού. Ο λόγος γίνεται για τον Δάντη Αλιγκιέρι.

Θεωρείται ο πρώτος σημαντικός δημιουργός στην ιταλική ποίηση, καθώς άφησε μια τεράστια ποιητική και πολιτισμική κληρονομιά, η οποία παραμένει ζωντανή και άσβεστη, έως τις μέρες μας. Το περίφημο έργο του, η Θεία Κωμωδία, εκτιμάται έως σήμερα, ως ένα από τα σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.


Νεανικά χρόνια και εκπαίδευση

  • Γέννηση 

Ο Δάντης γεννήθηκε στη Φλωρεντία, και από όσο γνωρίζουμε, καταγόταν από μια αρχοντική οικογένεια. Ο πατέρας του ονομαζόταν Alighiero di Bellincione και μητέρα του ήταν η Donna Bella degli Abati, η οποία πέθανε, όταν ο Δάντης ήταν περίπου πέντε ετών. Σχετικά με την ακριβή ημερομηνία γέννησής του, δε γνωρίζουμε πολλά, καθώς δεν είναι γνωστή. Υπήρξε μια έντονη ασάφεια γύρω από αυτό, ωστόσο ο ίδιος ο Δάντης αναφέρει στα γραπτά του, πως γεννήθηκε στον αστερισμό των Διδύμων. Επομένως, βάσει αστρολογίας, αναγάγεται το συμπέρασμα, πως η γέννησή του τοποθετείται από τα μέσα Μαΐου μέχρι τα μέσα Ιουνίου του 1265.

  • Εκπαίδευση 

Λίγα είναι γνωστά για την εκπαίδευση του Δάντη. Το πιο πιθανό είναι πως του παρασχέθηκε ιδιωτικά, όντας γόνος αριστοκρατορικής οικογένειας. Εικάζεται, μάλιστα,  πως πρέπει να ήρθε σε επαφή με την ποιητική σχολή της Σικελίας.

Advertisements
Ad 14

Άξιος αναφοράς είναι και ο θαυμασμός του Δάντη για τον Βιργίλιο. Στη Θεία Κωμωδία, που αποτελεί εκτός των άλλων και σημαντική βιογραφική πηγή, ο Δάντης γράφει για τον Βιργίλιο:

[..] Εσύ είσαι κι ο ποιητής κι ο δάσκαλός μου, εσύ είσαι και ο μόνος οδηγός που επήρα στην όμορφη γραφή που ετίμησέ με. (Κόλαση, ωδή Α΄, στ. 85)

Υποθέτουμε, γενικά, πως ο Δάντης αποτελούσε ένα διανοούμενο της εποχής του και πως τον χαρακτήριζε ένα ισχυρό πάθος για τις επιστήμες και τη λογοτεχνία. Σε ηλικία 18 ετών γνώρισε τους Guido Cavalcanti, Lapo Gianni, Cino da Pistoia και Brunetto Latini, με τους οποίους οργάνωσε το λογοτεχνικό ρεύμα Dolce Stil Nuovo (μετάφ. Γλυκό Νέο Ύφος), το οποίο θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό στην ιστορία της ιταλικής λογοτεχνίας.


Οι γυναίκες της ζωής του

Πορτραίτο που απεικονίζει τον Δάντη και την Βεατρίκη.

Σε πολύ μικρή ηλικία, μόλις εννέα ετών, ο Δάντης γνώρισε τη Βεατρίκη Πορτινάρι. Μια κοπέλα, που έμελλε να του αλλάξει ολόκληρη τη φιλοσοφία που είχε για τη ζωή. Μέσα από τη γνωριμία τους, εντοπίζουμε τις επιρροές που του άσκησε η Βεατρίκη, – και κυρίως το πόσο ρομαντική ψυχή υπήρξε ο ίδιος -. Ένα χρόνο μικρότερη και κόρη του πλούσιου άρχοντα Folco Portinari, η Βεατρίκη αποτέλεσε τον πρώτο πλατωνικό έρωτα του Δάντη, ο οποίος, όμως, είχε άδοξη κατάληξη, με το θάνατο της Βεατρίκης το 1290. Το γεγονός αυτό, φαίνεται πως αποτέλεσε και την αφορμή να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά ο Δάντης στη Λατινική λογοτεχνία, τη φιλοσοφία και τις επιστήμες. Επιπλέον, μεταγενέστερα, η Βεατρίκη παρουσιάζεται ως κεντρικός χαρακτήρας στη Θεία Κωμωδία. Τόσο μεγάλη αγάπη της είχε, ενώ η ανάμνηση της παρέμενε μέσα του για πάντα ζωντανή.

Διαβάστε επίσης  Τζάκσον Πόλοκ: Ζωγραφίζοντας το υποσυνείδητο

Μετά από χρόνια, το 1296 συγκεκριμένα, νυμφεύθηκε την Γκέμμα Ντονάτι, από την οικονομικά πανίσχυρη οικογένεια των Ντονάτι. Σε αντίθεση με τη Βεατρίκη, ο Δάντης δεν αναφέρει τίποτα σχετικά με τη σύζυγό του. Ίσως να μην την ερωτεύτηκε ποτέ και ο γάμος τους να ήταν αποτέλεσμα μιας συμφέρουσας οικονομικής συναλλαγής. Παρ’ όλα αυτά, μαζί απέκτησαν τρία παιδιά (τον Jacopo, τον Pietro και την Antonia).


Πολιτική κατάσταση εποχής

Την εποχή εκείνη, η Φλωρεντία, όπως και ολόκληρη η Ιταλία, ήταν διχασμένη ανάμεσα σε δύο μεγάλα κόμματα, τους Γουέλφους και τους Γιβελίνους. Οι Γουέλφοι υποστήριζαν τον Πάπα, ενώ οι Γιβελίνοι τον Αυτοκράτορα. Ο Δάντης τάχθηκε με το μέρος των Γουέλφων και συμμετείχε στους πολέμους που έλαβαν, τότε, χώρα. Το 1292, τελικά, το κόμμα των Γουέλφων ήρθε στην εξουσία και εκδίωξε από τα δημόσια αξιώματα τους αντιπάλους τους.

Ωστόσο, πολύ γρήγορα διχάστηκαν και μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να διασπαστούν εσωτερικά, δημιουργώντας δύο ομάδες, τους Μαύρους, που υποστήριζαν πως δεν έπρεπε να δοθούν πολλά προνόμια στο λαό, και στους Άσπρους, τους δημοκρατικούς. Ο Δάντης πήρε το μέρος των Άσπρων, ωστόσο, η πλευρά των Μαύρων επικράτησε, με αποτέλεσμα να καταδικαστεί σε εξορία, και επιπλέον, στο να πληρώσει πέντε χιλιάδες φλωρίνια εντός τριών ημερών. Μετά από την αδυναμία του Δάντη να πληρώσει αυτό το ποσό, μια νέα καταδικαστική απόφαση όρισε, πως έπρεπε να καεί ζωντανός (!), όπου και αν συλληφθεί. Τέτοιου είδους τιμωρίες, που χαρακτηρίζονται από εξωφρενική σκληρότητα, και όσο και αν φαντάζουν απίστευτες, ήταν πολύ συνηθισμένες στα σκοτεινά χρόνια του σκληρού Μεσαίωνα.


Εξορία

Ο Δάντης εξόριστος στη Βερόνα.

Ο Δάντης περιπλανήθηκε εξόριστος από τη Φλωρεντία σε πολλές ιταλικές πόλεις. Επισκέφθηκε τη Βερόνα, ως καλεσμένος του Bartolomeo Della Scala, και στη συνέχεια, την πόλη Sarzana. Παρά το γεγονός πως βρίσκεται εξόριστος, ο Δάντης γράφει στίχους και μεταφέρει μαζί του τα χειρόγραφά του. Αυτή την εποχή ξεκινά, επίσης, να εργάζεται πάνω στη Θεία Κωμωδία.

Για ένα διάστημα συμφιλιώθηκε με τους Γιβελίνους, κάτι όμως, που δεν κράτησε για πολύ. Το 1315 δόθηκε αμνηστία στους εξόριστους Γουέλφους, υπό τον όρο όμως, πως θα παρουσιάζονταν δημόσια, ομολογώντας πως έσφαλαν. Ο Δάντης αρνήθηκε να δεχτεί κάτι τέτοιο και χαρακτηριστικά έγραψε:

Δεν είναι αυτός ο δρόμος για να γυρίσω στην πατρίδα, αν μπορέσετε να βρείτε άλλον τρόπο, πιο σύμφωνο με την τιμή και τη δόξα του Δάντη, θα έρθω με βήματα γοργά.


Τελευταία χρόνια

Τα τελευταία χρόνια του Δάντη πέρασαν χωρίς ιδιαίτερες κακουχίες, στην αυλή του άρχοντα της Ραβένα, Γκουίντο Νοβέλλο. Εκεί, τον επισκέπτονταν οι γιοι του και οι φίλοι του, ενώ ο ίδιος αφοσιώθηκε σε επιστημονικές μελέτες. Στην πόλη της Ραβέννας ολοκλήρωσε και τη Θεία Κωμωδία.

Η νεκρική μάσκα του Αλιγκιέρι.

Επιστρέφοντας από τη Βενετία, όπου βρισκόταν μαζί με την επίσημη αποστολή του ηγεμόνα της Ραβέννας, ο Δάντης ασθένησε, και τελικά πέθανε, στις 14 Σεπτεμβρίου του 1321. Υπάρχει μια θεωρία, σύμφωνα με την οποία, εξαιτίας του μίσους που έτρεφαν οι κάτοικοι της πόλης για τον ποιητή, η εκκλησία της Ραβέννα έχτισε το άψυχο σώμα του σε έναν τοίχο για να αποφύγει την κακοποίησή του. Η κρυψώνα ξεχάστηκε και το 1865 ένας εργάτης ανακάλυψε το πτώμα, κατά τη διάρκεια ανακαίνισης της εκκλησίας. Μέχρι να ξαναθαφτεί ό,τι είχε απομείνει από τον Δάντη, πολλοί έκλεψαν τα κόκαλα του. Ανάμεσα σ’ αυτούς κι ένας κληρικός, που επέστρεψε, όμως, το 1878 το κουτί με τα οστά. Τον έθαψαν με τιμές στον Άγιο Πέτρο, όπου βρίσκεται έως σήμερα ο τάφος του.

Διαβάστε επίσης  Υπάρχει ο Παράδεισος αλλά υπάρχει και η Κόλαση

La Divina Commedia

Χειρόγραφο που βρίσκεται στη Φλωρεντία και χρονολογείται περί το 1595.
  • Θεία Κωμωδία. Δημιουργία, Περιεχόμενο, Κρυμμένα νοήματα

Η Θεία Κωμωδία (ιταλικά: La Divina Commedia, αρχικός τίτλος Commedia) είναι επικό, αφηγηματικό ποίημα του Δάντη. Γράφτηκε στο διάστημα 1308-1321 και θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα στην ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας, έχοντας χαρακτηριστεί ως η επιτομή του μεσαιωνικού κόσμου.

Η Θεία Κωμωδία διαιρείται σε τρία μέρη: Κόλαση, Καθαρτήριο και Παράδεισος. Ο αριθμός τρία (3), μάλιστα, είναι κυρίαρχος σε όλο το ποίημα και η χρήση του δε θεωρείται τυχαία.

Ο Δάντης, σε πρώτο πρόσωπο, περιγράφει ένα φανταστικό ταξίδι του στον Άδη, το οποίο ξεκινά – κατά την πιθανότερη εκδοχή – την Μεγάλη Παρασκευή του 1300, στις 8 Απριλίου, και ενώ ο Δάντης είναι 35 ετών. Το ταξίδι παρουσιάζεται ως αληθινό. Οι ώρες, οι τοποθεσίες και το δρομολόγιο του αφηγητή καταγράφονται με σχεδόν μαθηματική ακρίβεια.

Κατά το πέρασμά του από την Κόλαση και το Καθαρτήριο, ο ποιητής συνοδεύεται από τον δάσκαλό του Βιργίλιο, ενώ η πορεία του στον Παράδεισο γίνεται με την παρουσία της Βεατρίκης, ο χαρακτήρας που αντιπροσωπεύει το γυναικείο πρότυπο, κατά τον Δάντη. Ετσι, εκφράζεται με ιδανικό τρόπο ο έρωτάς του προς το πρόσωπό της. 

  • Κόλαση

Σύμφωνα με την περιγραφή του, ο Άδης έχει σχήμα αναποδογυρισμένου κώνου, με το πλατύ στόμιό του να βρίσκεται στο βόρειο ημισφαίριο, κάτω από την Ιερουσαλήμ, και την άλλη αιχμηρή άκρη του, στο κέντρο της Γης. Αποτελείται συνολικά από εννέα κύκλους, οι οποίοι στενεύουν διαδοχικά, καθώς κινείται κανείς κατηφορικά. Κάθε κύκλος του Άδη αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες αμαρτίες -ολοένα βαρύτερες για βαθύτερους κύκλους- καθώς και τις αντίστοιχες τιμωρίες που επιβάλλονται. Ο Δάντης, σύμφωνα με την Αριστοτέλεια φιλοσοφία περί ηθικής και αρετής, κατατάσσει τις αμαρτίες σε πράξεις ακράτειας, όπως είναι η φιληδονία, η λαιμαργία και η φιλαργυρία, και σε πράξεις κακίας ή βίας.

Η Κόλαση του Δάντη.

Αφού διασχίσουν τον ποταμό Αχέροντα με τον Χάροντα, ο Βιργίλιος οδηγεί τον Δάντη διαδοχικά, μέσα από τους εννέα κύκλους αμαρτιών, οι οποίοι περιλαμβάνουν:

Κύκλος 1ος: τα αβάπτιστα μωρά και τους ενάρετους ειδωλολάτρες. Κύκλος 2ος: εδώ κολάζονται οι φιλήδονοι. Κύκλος 3ος: οι λαίμαργοι. Κύκλος 4ος: οι άπληστοι, οι φιλάργυροι. Κύκλος 5ος: οι μνησίκακοι. Κύκλος 6ος: οι αιρετικοί. Κύκλος 7ος: ο έβδομος κύκλος περιλαμβάνει τους βίαιους. Κύκλος 8ος: εδώ κολάζονται οι απατεώνες. Κύκλος 9ος: εδώ τιμωρούνται οι προδότες, εγκλωβισμένοι –μέχρι το πρόσωπο– σε μία παγωμένη λίμνη.

Στο βαθύτερο σημείο του Άδη, στο κέντρο της Γης, οι δύο περιπλανώμενοι, παρατηρούν τον γίγαντα Εωσφόρο, ο οποίος τυραννά αιώνια τον Βρούτο και τον Κάσσιο (προδότες του Ιουλίου Καίσαρα) αλλά και τον Ιούδα (προδότη του Χριστού).

  • Καθαρτήριο

Ο Δάντης και ο Βιργίλιος μεταφέρονται, εν συνεχεία, στο Καθαρτήριο, το οποίο φρουρείται από τον Κάτωνα. Η δομή του έχει σχήμα κωνικό, ενώ συγχρόνως, αποτελείται από επτά κύκλους, που συμβολίζουν τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα. Σε κάθε κύκλο, οι αμαρτωλοί αγωνίζονται να εξαγνιστούν, αφού υπόκεινται σε μία ορισμένη τιμωρία:

Διαβάστε επίσης  Νικολό Μακιαβέλι: Tο σύμβολο της μηχανορραφίας ή ο πατέρας της πολιτικής επιστήμης;

Α’ κύκλος: Εγωισμός, κουβαλώντας διαρκώς ένα βάρος γύρω από το λαιμό.
Β’ κύκλος: Φθόνος, έχοντας μάτια ραμμένα με κλωστή.
Γ’ κύκλος: Οργή, εγκλωβισμένοι σε πυκνό καπνό.
Δ’ κύκλος: Οκνηρία, τρέχοντας ασταμάτητα.
Ε’ κύκλος: Φιλαργυρία, ξαπλωμένοι με το κεφάλι στο χώμα.
Στ’ κύκλος: Λαιμαργία, τιμωρημένοι με πείνα και δίψα.
Ζ’ κύκλος: Λαγνεία, καιόμενοι μέσα σε φλόγες.
Στο καθαρτήριο οι αμαρτωλοί μετανιώνουν για ένα ορισμένο διάστημα, ώσπου να εξαγνιστούν, και να τους επιτραπεί τελικά η ανάβαση στην κορυφή του βουνού, όπου βρίσκεται η Εδέμ, ο επίγειος Παράδεισος. Ο Βιργίλιος, ως ειδωλολάτρης, δεν έχει δικαίωμα να εισέλθει στον Παράδεισο και οδηγός του Δάντη γίνεται πλέον η Βεατρίκη, αφού προηγουμένως τον συγχωρήσει για τις αμαρτωλές του αγάπες επί της Γης.

  • Παράδεισος
Ο Παράδεισος.

Ο Παράδεισος αποτελείται από εννέα ομόκεντρες σφαίρες (ουρανούς). Οι σφαίρες αυτές περιστρέφονται γύρω από την ακίνητη Γη, και όσο μεγαλύτερη είναι η ακτίνα τους, τόσο γρηγορότερη είναι και η περιστροφή τους. Οι ανθρώπινες ψυχές, κατοικούν στη σφαίρα που τους αναλογεί, θέτοντας έτσι, ακόμα και στον Παράδεισο, μια ιεραρχική τάξη.

Οι εννέα σφαίρες και οι αντίστοιχες ψυχές που φιλοξενούνται είναι:

Σφαίρα 1η: Η Σελήνη, για όσους δεν τήρησαν υποσχέσεις.
Σφαίρα 2η: Ο Ερμής, για όσους έκαναν το καλό από φιλοδοξία.
Σφαίρα 3η: Η Αφροδίτη, για όσους έκαναν καλό από αγάπη.
Σφαίρα 4η: Ο Ήλιος, για τους σοφούς.
Σφαίρα 5η: Ο Άρης, για όσους υπερασπίστηκαν τη θρησκεία.
Σφαίρα 6η: Ο Δίας, για τους δίκαιους.
Σφαίρα 7η: Ο Κρόνος, για τους οραματιστές.
Σφαίρα 8η: Τα Άστρα, για τους ευλογημένους.
Σφαίρα 9η: Οι Άγγελοι, που κινούνται γύρω από το Θεό.
Ο Δάντης ανέρχεται από σφαίρα σε σφαίρα, και φθάνοντας πάνω από την 9η Σφαίρα, στον Πύρειο Ουρανό, παραδίδεται από την Βεατρίκη στον Άγιο Βερνάρδο, ο οποίος παρακαλά την Παναγία, να πάρει υπό την προστασία της τον Δάντη. Το ταξίδι του Δάντη εκτιμάται πως έχει συνολική διάρκεια επτά ημερών. Ο υπολογισμός αυτός στηρίζεται σε σχετικές αναφορές μέσα στο ίδιο το έργο.

Η Θεία Κωμωδία αποτελεί σημαντική προσφορά του Δάντη στη διαμόρφωση της ιταλικής γλώσσας. Ουσιαστικά, κατάφερε να συνθέσει τα επίσημα λατινικά, τα οποία ομιλούνταν από τους μορφωμένους, με τη φλωρεντιανή διάλεκτο, που μιλούσε ο απλός λαός.

Η σημαντικότερη μετάφραση της Θείας Κωμωδίας στα ελληνικά, είναι αυτή του Ν. Καζαντζάκη.


Άλλα έργα του Δάντη

  • Νέα Ζωή (La Vita Nuova), όπου εκφράζει τον έρωτα του για την Βεατρίκη.
  • το Συμπόσιο (Il Convinio). 
  • και η πραγματεία για την ευγλωττία της δημοτικής γλώσσας (De vulgari eloquentia).

 

Lasciate ogne speranza voi ch’ nitrate. 
μτφρ: Αφήστε κάθε ελπίδα, εσείς που μπαίνετε. 
– Η επιγραφή στην είσοδο της κολάσεως, από τη «Θεία Κωμωδία». 


Παρακολουθείστε το παρακάτω βίντεο, το οποίο περιέχει ένα ηχητικό απόσπασμα από το έργο του Dante Alighieri, La Vita Nuova [18]. Σε αυτό, αποκαλύπτεται η ρομαντική ψυχή του και εκφράζεται η αγάπη του προς την Βεατρίκη.

Πηγές

www.iefimerida.gr

Πηγές εικόνων 

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Portrait_de_Dante.jpg/160px-Portrait_de_Dante.jpg

https://i.pinimg.com/736x/e7/8b/5a/e78b5af6820b4784ddf808f515b83f6e–dante-gabriel-rossetti-dante-alighieri.jpg

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Antonio_Cotti_-_Dante_a_Verona.jpg/220px-Antonio_Cotti_-_Dante_a_Verona.jpg

https://ciaotutti.nl/wp-content/uploads/Dante-dodenmasker.jpg

https://nelmezzodelcamin.files.wordpress.com/2017/01/la-divina-comedia-1595-florence.jpg?w=768.

https://cdn03.bethesda.net/forum/uploads/d0323c9d-b8c1-445b-85c7-4dc583e4dd79.jpg

http://2.bp.blogspot.com/-nhnk-MCJMWY/UhYp_gH7cHI/AAAAAAAAIFc/JkR2bet07CM/s1600/Struttura+Paradiso+di+Dante.jpg

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

The Turkish Detective: Εγκλήματα με άρωμα… Κωνσταντινούπολης

Εγκλήματα στην ΠόληΗ σειρά The Turkish Detective είναι από εκείνες
Η ψυχοθεραπεία σκοτώνει τον έρωτα;

Η ψυχοθεραπεία σκοτώνει τον έρωτα;

Έρωτας και ψυχοθεραπεία – έννοιες ασύμβατεςΗ Κόλαση του Δάντη μοιάζει