Fahrenheit 451, μια βουτιά στην βαθιά πραγματικότητα

Fahrenheit 451. Τι θα σκεπτόσουν αν σου έλεγαν ότι από σήμερα τα βιβλία αλλά και η κατοχή τους είναι αδίκημα το όποιο διώκεται ποινικά σε βαθμό κακουργήματος; Πρόσεξε, η λέξη κλειδί είναι το σήμερα: εν έτη 2018. Εντάξει, εσύ όντας βιβλιοφάγος φαντάζομαι ότι θα αντιδρούσες, θα ξεκινούσες μια διαμαρτυρία ένα κίνημα, η οτιδήποτε άλλο, ώστε να κρατήσεις τον φάρο της γνώσης ζωντανό. Ο υπόλοιπος κόσμος όμως; Η νοικοκυρά των 50 που είναι καθηλωμένη στην τηλεόραση και τα σίριαλ; Ο μέσος δημόσιος υπάλληλος που περιμένει το πρόγραμμα των 5 για να ξεσκάσει από το οκτάωρο; Τα εθισμένα στο instagram και τα social media παιδιά μας (και κοινώς το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων σήμερα); Αν και με λυπεί, νομίζω πως η πλειοψηφία θα το έπαιρνε πολύ ψύχραιμα. Με μια σχεδόν απελευθερωτική αποδοχή, απέναντι στην καταπίεση και την ραθυμία του άψυχου βιβλίου. Είναι έτσι όμως;

 Το 1953, ο Ρέι Μπράντμπερι με το Οργουελικό μυθιστόρημα του Fahrenheit 451 παρουσιάζει μια κατάσταση του μέλλοντος, όπου όλοι είναι πολύ απασχολημένοι να διαβάσουν, να συζητήσουν, να μιλήσουν, και σαν απόρροια όλων αυτών, να σκεφτούν. Σε μια φουτουριστική κυβέρνηση η οποία κρατάει τους πολίτες της σε λήθαργο με σωληνάρια σαν καλοταϊσμένα γουρούνια και η λογοκρισία είναι ο αέρας που αναπνέουν, η δουλειά των σωμάτων ασφαλείας είναι πλέον η εξής: Να βρίσκουν βιβλία, και να τα καίνε.

Και οι παραβάτες; Στο πυρ το εξώτερο και αυτοί. Πιάνοντας όμως το μυθιστόρημα από την αρχή, το μάτι σου πέφτει σε αυτήν την ανατριχιαστικά συγκεκριμένη θερμοκρασία: τους 451 βαθμούς Φαρενάιτ. Θεωρητικά, πατώντας πάνω στην φυσική, είναι η θερμοκρασία όπου το χαρτί παθαίνει αυτανάφλεξη χωρίς να πυροδοτηθεί ούτε μια σπίθα. Φιλοσοφικά είναι η θερμοκρασία όπου οι ιδέες ξεκινάνε να χάνονται, και να γλιστράνε μέσα από το μυαλό, να ζεσταίνονται και να καρβουνιάζουν, κάτω από συνθήκες αφόρητης πίεσης. Και πρακτικά, αυτή η υπόθεση δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ. Προχωρώντας όμως με την πλοκή ο κεντρικός ήρωας, ο Γκάυ Μόνταγκ είναι ένας τροχός της εξουσίας, ένα γρανάζι της ασφάλειας και της λογοκρισίας, που η δουλεία του δεν είναι άλλη από το να είναι ένα άβουλο στρατιωτάκι επάνω στην σκακιέρα του εργοστασίου που κρατάει δεμένους όλους τους νωχελικούς πολίτες.

Ο Γκάυ όντας πυρονόμος, σε μια πραγματικότητα που η πυροσβεστική έχει προδώσει ανεπιστρεπτί το ευγενές νόημα που οφείλει να έχει, αντλεί για δεκαετίες μια παράξενη ευχαρίστηση από το να βλέπει τις σελίδες του βιβλίου να τυλίγονται στις φλόγες, καθώς το μελάνι λιώνει και ξεφτάει αφήνοντας τα τελευταία του χρώματα να τσιτσιρίσουν πάνω στο απανθρακωμένο χαρτί. Ώσπου μια μέρα συναντάει ένα κοριτσάκι, το όποιο του φέρνει στην επιφάνεια, μια αρχέγονη αίσθηση συνείδησης. Το πρώτο βιβλικό διερωτούμενο «Γιατί» που προμηνύει μια τεραστία αλλαγή σε κάθε καλό μυθιστόρημα αλλά και την ώρα της αφύπνισης στα πρότυπα της αρχαίας τραγωδίας, όπου ο ήρωας μέσα από το δευτερόλεπτο της συνείδησης αντιλαμβάνεται την τραγικότητα του.

Και έτσι ξεκινάει το δεύτερο μισό του βιβλίου. Από κει και περά τίποτα πλέον δεν είναι το ίδιο. Ο πρώτος σπόρος της αμφισβήτησης έχει γεννηθεί, μέσα στο χαώδες μυαλό του Γκάυ. Η περιέργεια οργιάζει. Τον τυλίγει όπως άλλοτε οι φλόγες τύλιγαν τα βιβλία που έκαιγε. Η αναζήτηση έχει πλέον ξεκινήσει, η λαχτάρα έχει πλέον γεννηθεί, και οι πρώτες βόμβες απέναντι σε ένα σύστημα που θυμίζει πλωτή πόλη με κρυστάλλινα ποδιά, έχουν πυροδοτηθεί στα θεμέλια της σκουριάς της. Έτσι ο Γκάυ αποφασίζει να κλέψει μερικά βιβλία για να δει τι λένε. Παρ όλα αυτά δεν αργεί να βγει στο φανερό, με την ζωή του να ξεκινάει την πτώση της. Και το σύστημα, σαν καλοστημένος οργανισμός, αίφνης αρχίζει να πολεμάει μανιασμένα τα πρώτα κρούσματα της αφύπνισης, εξαπολύοντας τον πρώτο αντιδραστικό πυρετό του, απέναντι στην λοίμωξη της αλήθειας. Απόκληρος και φυγάς πλέον, αποφασίζει να ψάξει για πρώην λόγιους, πρώην καθηγητές και εν αποστρατεία πανεπιστημιακούς, οι όποιοι ζουν τώρα σαν αρουραίοι στις σκιές, μακριά απ το κίβδηλο φως της σκοπιάς που έχει κλειδώσει την γνώση μέσα σε ένα κουτάκι.

 Το τέλος του βιβλίου βρίσκει τον πρωταγωνιστή μας εκδιωκόμενο από την παλιά ζωή του. Αλλά εκεί που κανείς θα περίμενε μια παρατεταμένη θλίψη, για ό,τι χάθηκε, βλέπει το έμβρυο της ελπίδας, να τρέφεται μέσα από τις στάχτες. Μια παράξενη κάθαρση, σαν ένα ξυπνητήρι που ταρακουνάει το μυαλό του Γκάυ, δείχνοντας του ότι τώρα δεν είναι η ώρα να χάσει χρόνο, αλλά η ώρα να ξαναχτίσει. «Υπάρχει μια ώρα να ρημάξεις, μια ώρα να μισήσεις, μια ώρα να λυπηθείς για όσα έχασες, και τέλος: μια ώρα για να ξαναχτίσεις» λέει ο Μπράντμπερι. Έτσι το κίνημα των λόγιων-φυγάδων, κάθεται στα χαλάσματα μιας χαμένης εποχής, καταστρώνοντας σαν αρχιτέκτονες τα σχεδία της δημιουργίας, φυτεύοντας την αμφιβολία μέσα από τα βιβλία σε διάσπαρτα σπίτια, ελπίζοντας ότι η χρυσή εποχή της γνώσης θα έρθει ξανά, μέσα από την καταστροφή, και μέσα από τις φλόγες. Σαν ένα πυρωμένο σίδερο, που καψαλίζει την γάγγραινα πάνω από ένα άρρωστο μέλος.

 Τα μηνύματα του «Fahrenheit 451» αν και τόσο προφανή, δεν παύουν να είναι προφητικά και πάνω απ’ όλα διαχρονικά, προδίδοντας την πτώση της σημερινής εποχής, την αποξένωση και την ημιμάθεια που επικρατεί στις μέρες μας. Πλέον η ζωή διαδραματίζεται μέσα από ένα κάρο οθόνες, με ένα κάρο ηθοποιούς, που στο τέλος της ημέρας ο απολογισμός μας βρίσκει και εμάς τους ίδιους θεατές της ίδιας μας της ζωής. Σιγά σιγά θέλοντας και μη προδίδουμε την φύση μας, την ανθρωπιά μας, και τα συναισθήματα μας. Γυρνώντας ξανά στο ζώο που αδιαφορεί και δεν μπορεί να νιώσει κάτι παραπάνω. Η λύση πάντα ήταν και θα είναι η ένωση, η γνώση, η ενημέρωση, και ο αγώνας, για ότι χάθηκε, αλλά και για κάτι καλύτερο.

 Το «Fahrenheit 451» είναι ένα βιβλίο που θα πρότεινα σε μικρούς και μεγάλους, με την ελπίδα ότι μερικά από τα εύκολα και βαθιά του νοήματα, θα ακουμπήσουν και τον εκάστοτε αναγνώστη, όπως ακριβώς ακούμπησαν και μένα.