Ένα Παιδί Μετράει Τα Άστρα του Μενέλαου Λουντέμη

Το Ένα Παιδί Μετράει Τα Άστρα είναι ένα από τα πιο αναγνωρισμένα βιβλία του Έλληνα συγγραφέα, Μενέλαου Λουντέμη. Ο Μενέλαος Λουντέμης θεωρείται ότι υπήρξε από τους πολυγραφότερους Έλληνες συγγραφείς, απαριθμώντας 45 περίπου βιβλία στην εργογραφία του. Πάντοτε γράφοντας με λιτό λόγο, χρησιμοποιώντας ελληνικούς ιδιωματισμούς και τον απλό λόγο της καθημερινότητας, υποστήριζε ότι δεν υπηρετούσε την Τέχνη της γραφής, αλλά της κοινωνικής καταγραφής της αδικίας και της ανισότητας.

Γι’ αυτό το λόγο, στράφηκε στον κοινωνικο-σοσιαλιστικό ρεαλισμό και η γραφή του χαρακτηρίζεται από βιωματική αφήγηση, ηθογραφικά και συμβολικά στοιχεία και τη ρεαλιστική απεικόνιση προσώπων και τοπίων. Η αφήγησή του τείνει να περιστρέφεται γύρω από ένα κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας, το οποίο ανήκει σε καταπιεσμένα και δυσμενών συνθηκών κοινωνικά στρώματα, όπως και γίνεται στο Ένα Παιδί Μετράει Τα Άστρα.

Ο πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ένα παιδί, ο Μέλιος, του οποίου χαρακτηριστικό είναι η έντονη και βαθιά δίψα του για γνώση. Δράττοντας την επιθυμία του μικρού Μέλιου, ένας καθηγητής στο σχολείο ξεκινάει να του δίνει βιβλία για να ενδυναμώσει τη διάθεση του για μάθηση, ένας από τους πρώτους χαρακτήρες της ιστορίας που δρα ευεργετικά για τον ήρωα. Όμως, ο Μέλιος δεν είναι ένα συνηθισμένο παιδί σε ένα υγιές κοινωνικό περιβάλλον που θα ενθάρρυνε την ικανοποίηση κάθε ανάγκης του.

Ο Μέλιος είναι ένα παιδί που, συγχρόνως, εργάζεται για την επιβίωσή του και το αφεντικό του θεωρεί το διάβασμα για το σχολείο έναν αποφευκταίο αποσυντονισμό. Αν κι ο Μέλιος συναντά ανθρώπους που να τον νοιάζονται και να τον προστατεύσουν ή έστω να εκπληρώσουν κάποια από τις βασικές ανάγκες του καθόλη την αφηγηματική ροή, ο συγγραφέας διατηρεί έντονη την αίσθηση ότι παραμένει απροστάτευτος απέναντι στην αδικία, τη φτώχεια, την εκμετάλλευση και το μίσος που θα προκύψουν πολλές φορές στο δρόμο του.

Συνήθως, οι άνθρωποι που εμφανίζονται να τον βοηθήσουν, ζουν και οι ίδιοι στο περιθώριο της κοινωνίας και είναι άνθρωποι που φαινομενικά δεν έχουν τίποτα να του προσφέρουν. Σε αυτό το σημείο, διακρίνεται η μαεστρία του συγγραφέα που διαλέγει να ντύσει συμβολικά τα πρόσωπα αυτά: ο Μπαρμπά-Ανέστης που περιθάλπει τον Μέλιο από την πρώτη στιγμή σα δικό του παιδί’ η μυστηριώδη, αλλά σωτήρια φιγούρα του γύφτου, ο Μπίθρος, που εμφανίζεται στις πιο δύσκολες στιγμές για να τον συμβουλεύσει’ κι ο επιστάτης του σχολείου, ο μπαρμπά-Θόδος που αποκαλεί τα παιδιά «Εωσφοράκια», μόνο και μόνο «για να μην του κλέψουν τον αέρα».

Ο μικρός ήρωας και οι περιπέτειες του καταφέρνουν να επηρεάσουν βαθιά τον αναγνώστη σε ανύποπτο χρόνο και ανύποπτο γιατί ο συγγραφέας δεν έχει κανένα κρυμμένο γεγονός ανατροπής της ιστορίας, καμία θηριώδη τεχνική για να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του. Ένα μυθιστόρημα τόσο απλό σαν να απευθύνεται μόνο σε παιδιά και συγχρόνως, βυθισμένο στην κακία και στη δυστυχία, που κι όμως, καταφέρνει να υμνήσει τη μεγαλειώδη κινητήρια δύναμη της αγάπης και της ανθρωπιάς.

Ακόμα κι αν είναι ένα βιβλίο που εκδόθηκε το 1956 (εκδοτικός οίκος Δίφρος), αντιπροσωπεύει σχεδόν πιστά και τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα, διδάσκοντας πως η αδικία και η κοινωνική ανισότητα είναι έννοιες διαχρονικές στην ιστορία της εξέλιξης. Φέρνει, λοιπόν, τον αναγνώστη στη δύσκολη θέση να αναστοχαστεί πόσο μακριά ή όχι από την πραγματικότητα είναι η ιστορία του μικρού Μέλιου.

Το Ένα Παιδί μετρά τα Άστρα έχει μεταφερθεί στο θέατρο, από τις πιο πρόσφατες παραστάσεις είναι αυτή της Βαρβάρας Δούκα σε μουσική εκδοχή του βιβλίου κι ανέβηκε με τον ομώνυμο τίτλο με τον Θανάση Τσαλνταμπάση στο ρόλο του Μέλιου και τον Κώστα Βουτσά στο ρόλο του μπαρμπά-Ανέστη (2013).

Απόσπασμα

[…] Άμα πεινάς το ξέρεις. Φωνάζουνε τα σπλάχνα σου. Άμα κρυώνεις, το ίδιο. Άμα αγαπάς, πώς να το καταλάβεις; Γιατί: τι είναι η αγάπη; Κάποιος πήγε να πει κάτι και δεν είπε τίποτα. Είπε πως είναι κάτι σαν φωτιά. Μα είναι; Άλλος είπε πάλι, πως είναι δροσούλα, άλλος σαν δοξαριά. Τι είναι τέλος πάντων… Κι αν, πάλι, αγάπη είναι κάτι που το λένε <<αγάπη>>, είναι αυτό η αγάπη;

Βάλε μια δύση κι ένα βαρκάκι να λιώνει μέσα. Ομορφιά! Μα αν δεν υπάρχει μάτι να το δει, είναι ομορφιά;

Ένα πουλάκι κελαηδά ολομόναχο σ’ ένα έρημο δάσος… Αν δεν τ’ ακούσει κανείς.. είναι κελάηδηγμα; Κι είναι μπορετό να κελαηδήσει γλυκά ένα ολομόναχο πουλάκι, αν δεν υπάρχει πίσω από κάποιο φύλλο το αυτάκι ενός άλλου πουλιού;