“Μόνο η νύχτα”: το πρωτόλειο του J. Williams για το τραύμα

Πριν λίγες ημέρες κυκλοφόρησε στα ελληνικά το έργο του John Williams, “Μόνο η νύχτα”, σε μετάφραση Ορφέα Απέργη.

Η συγγραφική φαρέτρα του John Williams περιλαμβάνει τέσσερα μυθιστορήματα και δύο ποιητικές συλλογές (The Broken Landscape Poems, 1949 και The Necessary Lie, 1965). Στο ευρύ κοινό έγινε προσφιλής με το μυθιστόρημά του “Ο Στόουνερ” (1965). Είχαν προηγηθεί το πρωτόλειό του “Μόνο η νύχτα” (1948) και “Το πέρασμα του μακελάρη” (1960). Ακολούθησε το κύκνειο άσμα του “Αύγουστος” (1972).  Όλα τα μυθιστορήματα του John Williams  κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Gutenberg.

Ο Άρθουρ Μάξλεϋ ξυπνά ξαφνιασμένος από τον ήχο του τηλεφώνου. Ήταν η υπηρεσία αφύπνισης του ξενοδοχείου όπου διαμένει. Τα αισθήματα  δυσαρέσκειας που τον κατακλύζουν είναι απόρροια της υπέρμετρης κατανάλωσης αλκοόλ και της καταβύθισης στον ονειρικό κόσμο, εκεί όπου η επιλογή και η συνείδηση μεταβιβάζονται στη νοημοσύνη του ονείρου. Ανασυγκροτείται, δίνει υποσχέσεις στον εαυτό του, που για μια ακόμη φορά θα αθετήσει, προσεύχεται και αναμετράται με τη μοναξιά του. Αναλογίζεται τα αίτια των εμμονικών του σκέψεων, των φαντασιώσεων, τις εναλλαγές των αισθημάτων ικανοποίησης, ευχαρίστησης και πληρότητας με εκείνα της αποστροφής, της απέχθειας και της αδιαφορίας προς τα τεκταινόμενα της ζωής.

Έσβηνε μνήμες, φόβους, απογοητεύσεις με το αλκοόλ. Το μόνο που επιθυμούσε ήταν να αφανίσει την συνείδησή του, να γίνει “το αναίσθητο πράγμα που ήταν στο όνειρό του”, να επιστρέψει  “σ’ αυτή την αόμματη μήτρα του τίποτα”.

Ο Άρθουρ είναι είκοσι πέντε χρονών. Εγκατέλειψε τη Βοστώνη και τις σπουδές του και ζει στο Σαν Φρανσίσκο στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου, με την οικονομική στήριξη του πατέρα του.

Όταν επιστρέφει στο δωμάτιό του μετά την πρωινή του έξοδο, η Τζούντι –μια υπάλληλος του ξενοδοχείου– του παραδίδει ένα γράμμα που έφερε ο ταχυδρόμος κατά την απουσία του. Το όνομα του αποστολέα ήταν αρκετό για να τον αναστατώσει. Ο πατέρας του τον ενημερώνει πως μετά από ενάμιση χρόνο απουσίας επέστρεψε στο Σαν Φρανσίσκο. Του ζητά να δειπνήσουν εκφράζοντας την επιθυμία να τον συναντήσει και να μιλήσουν. Ο νους του κατακλύζεται από τις εικόνες εκείνης της νύχτας. Μίας νύχτας που καθόρισε την μετέπειτα ζωή του. Μια πόρτα που άνοιξε και μια εικόνα που διέρρηξε την ψυχή του. Όσα τον μετέτρεψαν σε σκιά του εαυτού του. Μια σκιά που επιζητά το σκοτάδι της νύχτας.

Βρίσκει τη δύναμη να συναντηθεί με τον πατέρα του. Υποθέτει ότι και ο πατέρας του προσπαθεί να αποδράσει από τις αναμνήσεις εκείνης της νύχτας. Τα ταξίδια του, αυτή η συνεχόμενη απουσία του, είναι ο δικός του τρόπος να διαχειριστεί το τραύμα του. Η απόσταση μεταξύ τους, η απομάκρυνσή τους, είναι μέρος ενός μηχανισμού άμυνας.

Το είδος της σχέσης με τον πατέρα του αντανακλάται ακόμη και στον διαπληκτισμό του με τον φίλο του Στάφορντ. Επιλέγει να συναναστρέφεται έναν άνθρωπο που δε μπορεί να δεχθεί και να αισθανθεί φίλο του, έναν άνθρωπο που αποστρεφόταν, επειδή του παρείχε τη δυνατότητα να είναι ο εαυτός του, να μην εξωραΐζει συμπεριφορές ώστε να γίνεται αρεστός.

Η συνάντησή του με την Κλερ, μια κοπέλα που θα γνωρίσει σε ένα μπαρ, τον φέρνει αντιμέτωπο με το τραύμα του. Οι μνήμες αναδύονται, τα συναισθήματα οδύνης τον κυριεύουν και καλείται να τα διαχειριστεί.

“Εδώ, τώρα, ήταν η πραγματικότητα, όχι το όνειρο. Εδώ ήταν ο πραγματικός κόσμος, εδώ, ασφαλής μέσα στον χαμένο χρόνο.”

Οι γλαφυρές και περίτεχνες περιγραφές, εικόνες που θυμίζουν έργα του Σεζάν, στοιχεία της σχέσης του με τη μητέρα του, η απουσία αναφοράς στον πατέρα του, η ομοφυλοφιλία, οι δεξιώσεις στο σπίτι του Μάξ Έβαρτζ, η επανάληψη της ασφάλειας που παρέχει ο χαμένος χρόνος οδηγούν σε μια σύνδεση με την “Αναζήτηση του χαμένου χρόνου” του Μαρσέλ Προύστ.

Ο Άρθουρ αγωνίζεται να καταπνίξει την ακούσια μνήμη, να απομακρυνθεί από οτιδήποτε θα μπορούσε να την ενεργοποιήσει.

Η σχέση με τη μητέρα του, το τραύμα του, πυροδοτούν την ανεξέλεγκτη συμπεριφορά του. Η αποξένωση από τον πατέρα του λειτουργεί κατασταλτικά.

Η διαχείριση του μετατραυματικού στρες και η μοναξιά όσων παλεύουν με μια ψυχική νόσο αποτελούν το κέντρο βάρους του μυθιστορήματος “Μόνο η νύχτα”  του John Williams. Θεωρείται μια δελεαστική πρόγευση των μετέπειτα έργων του.

Ο Τζον Γουίλιαμς (1922-1994) γεννήθηκε στο Τέξας από γονείς αγρότες, και έγινε καθηγητής πανεπιστημίου. Άρχισε να γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα το 1942, μεσολάβησαν αρκετά ποιήματα και μετά το “Stoner” (“Ο Στόουνερ”) που ήταν το πρώτο έργο του που έτυχε, τότε κάποιας προσοχής. Μεγαλύτερη επιτυχία έκανε το επόμενο, “Augustus” (National Book Award for Fiction, 1973) με θέμα τον Ρωμαίο αυτοκράτορα. Πέθανε το 1994 χωρίς καν να υποψιάζεται την επιτυχία που έχει σήμερα “Ο Στόουνερ”.

Οπισθόφυλλο

Ο εικοσιπεντάχρονος Άρθουρ έχει εγκαταλείψει τις σπουδές και το σπίτι του· ζει σε ξενοδοχείο με επίδομα του πατέρα του, με τον οποίο δεν έχει συχνή επικοινωνία. Τον στοιχειώνει ένα παιδικό τραύμα που τον έχει οδηγήσει στην κατάθλιψη και το ποτό. Η συνάντηση μετά από χρόνια με τον πατέρα του και με μια κοπέλα που γνωρίζει την ίδια μέρα σ᾽ ένα μπαρ θα σταθούν ικανά να διαχειριστεί το τραύμα του και την εκρηκτική συμπεριφορά του;

Το πρώτο μυθιστόρημα του συγγραφέα του Στόουνερ. Ένα ψυχολογικό έργο που ο Τζον Γουίλιαμς έγραψε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν νοσηλεύτηκε ως τραυματίας. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1948 αλλά δεν προσέχτηκε ιδιαίτερα. Επανεκτιμήθηκε εξήντα χρόνια μετά και προστέθηκε στη λίστα των άλλων μεγάλων έργων του.