Το έργο της Τζάκι Κέι “Χαρτιά υιοθεσίας” μεταφράστηκε από τη Μαρία Σ. Μπλάνα και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Loggia. Πρόκειται για ένα αφηγηματικό ποίημα. Τρεις γυναικείες φωνές, που διαπλέκονται σε ένα γαïτανάκι συναισθημάτων, ακούγονται διαδοχικά κι εμφατικά χρωματίζουν τις διηγήσεις τους.
Η βιολογική μητέρα, η κόρη και η θετή μητέρα διηγούνται καθεμία τη δική της ιστορία. Τρεις φωνές ανεξάρτητες που συνθέτουν ένα σύνολο. Μια δεξιοτεχνικά ενορχηστρωμένη αφήγηση.
Τα διαφορετικά μέρη δημιουργούν το ενιαίο αφήγημα της γέννησης ενός κοριτσιού από μητέρα λευκή και πατέρα μαύρο. Το μωρό θα υιοθετηθεί από ένα ζευγάρι λευκών Σκωτσέζων.
Μέσα από τις διηγήσεις των τριών γυναικών ξεπροβάλλουν θέματα που ταλανίζουν την κοινωνία ως προς το φύλο και τη φυλή, καθώς και ζητήματα που στιγματίζουν και καταδυναστεύουν τις γυναίκες για πολλές δεκαετίες.
Οι δυσκολίες της υιοθεσίας, τόσο σε γραφειοκρατικό επίπεδο όσο και σε κοινωνικό, καθώς ένα ζευγάρι που υιοθετεί ένα παιδί είναι σαν να παραδέχεται δημοσίως τους λόγους που οδήγησαν σε αυτή την επιλογή. Μια επιλογή που υπήρξε μονόδρομος για τις περισσότερες περιπτώσεις και, μάλιστα, δύσβατος έως και απροσπέλαστος.
Υπογραμμίζει την αδυναμία μιας γυναίκας να μεγαλώσει το παιδί της λόγω έλλειψης κοινωνικής και κρατικής στήριξης.
“Κανείς ποτέ δε θα το μάντευε.
Δεν είχα άλλη επιλογή
Ούτως ή άλλως είναι το καλύτερο γι’ αυτή
τ’ όνομά μου πάνω σε στικτή γραμμή”
Τονίζει το διαχωρισμό που γίνεται μεταξύ βιολογικής μητέρας και θετής ως προς το αίσθημα της μητρότητας.
“Λοιπόν, όταν μου λένε ‘εντάξει, αλλά δεν είναι το ίδιο με το να κάνεις δικό σου παιδί, έτσι δεν είναι;’
απαντώ φυσικά και είναι, τι άλλο να ‘ναι δηλαδή;
Είναι το παιδί μου, της είπα παραμύθια
έκλαψα στη λύπη της, γέλασα στη χαρά της
είναι δικιά μου.”
Ο ρατσισμός όταν υιοθετείται ένα παιδί διαφορετικής φυλής, η κοινωνική αποδοχή –αυτής της διαφορετικότητας που φαντάζει ασύμβατη– από όλες τις βαθμίδες και δομές της κοινωνίας, είναι ένα ακόμα φλέγον θέμα που θίγει η Τζάκι Κέι.
Επισημαίνει την προσπάθεια που κάθε μιγάς καταβάλλει ώστε να βρει την ταυτότητά του και τη θέση του ανάμεσα στους κόσμους της λευκής και της μαύρης φυλής – στη συγκεκριμένη περίπτωση. Άνθρωποι που ζουν και προσδιορίζονται στο μεταίχμιο δυο καταβολών, δύο χρωμοσωμάτων καθορισμού χρώματος επιδερμίδας και, ταυτόχρονα, δυο διαφορετικών κουλτούρων.
“Εκείνη τη νύχτα το σκέφτομαι ως το χάραμα
μερικά γονίδια, αίμα, μια γέννα.
Όλος αυτός ο κόπος, χαρτιά, πιστοποιητικά.
Για κάτι που έγινε τόσο παλιά. Έχει καμία σημασία;
Τώρα κατάγομαι από αυτήν
τη μητέρα που έκλεβε τα νεογιλά μου δόντια απ’ το μαξιλάρι
κι έτρωγε τα μπισκότα που άφηνα για τον Αï-Βασίλη”
Η παρούσα έκδοση είναι δίγλωσση και μας δίνεται η δυνατότητα να αφουγκραστούμε τη μουσικότητα στη γραφή της Κέι όπως έχει αποτυπωθεί στο πρωτότυπο. Η μετάφραση της Μαρίας Σ. Μπλάνα αποδίδει εξαιρετικά το αρχικό δημιούργημα. Στο αναλυτικό επίμετρό της επεξηγεί και παραθέτει στοιχεία που βοηθούν στην κατανόηση του έργου.
Η Ζακλίν-Μάργκαρετ Κέι (Jackie Kay), Σκωτσέζα ποιήτρια, θεατρική συγγραφέας και μυθιστοριογράφος, γεννήθηκε στο Εδιμβούργο το 1961, από Σκωτσέζα μητέρα και Νιγηριανό πατέρα. Υιοθετήθηκε, στη βρεφική της ηλικία, από ένα ζευγάρι λευκών (Σκωτσέζων) και μεγάλωσε στη Γλασκώβη. Για τα Χαρτιά Υιοθεσίας η Κέι κέρδισε τρία βραβεία στη χώρα της. Από το 2016 έως το 2021, είχε την τιμητική θέση της δαφνοστεφούς ποιήτριας της Σκωτίας, ενώ έχει τιμηθεί με πληθώρα βραβείων για τη συνεισφορά της στα γράμματα. Ζει στο Μάντσεστερ και διδάσκει Δημιουργική Γραφή στο Πανεπιστήμιο του Νιουκάστλ.
Οπισθόφυλλο
Το εκτενές αφηγηματικό ποίημα Χαρτιά υιοθεσίας χωρίζεται ή συντίθεται από τρεις φωνές: της υιοθετημένης κόρης, της θετής μητέρας και της βιολογικής μητέρας. Οι φωνές των τριών γυναικών πλέκονται, καθρεφτίζοντας τις τεμνόμενες διαδρομές τους. Η κόρη, γεννημένη από Σκωτσέζα μητέρα και Νιγηριανό πατέρα, μιγάδα, υιοθετήθηκε κατά τη βρεφική της ηλικία από ζευγάρι λευκών Σκωτσέζων μεσοαστών. Aρχικά το έργο γράφτηκε και μεταδόθηκε στο ραδιόφωνο του BBC Radio 3 και στη συνέχεια αποτέλεσε μέρος της πρώτης, ομότιτλης, ποιητικής συλλογής της Κέι (1991), για την οποία απέσπασε τρία σημαντικά βραβεία στη χώρα της. Ολόκληρη η σύνθεση διατρέχεται από μουσικότητα και ρυθμό, που αντλεί από το μπλουζ και την τζαζ. Με αφορμή τα Χαρτιά υιοθεσίας η αναζήτηση και η εδραίωση της ταυτότητας της Τζάκι Κέι ως μιγάδας, ως υιοθετημένης κόρης, ως ομοφυλόφιλης γυναίκας και ως ποιήτριας μέσα στη συντηρητική, ρατσιστική κοινωνία της Σκωτίας των δεκαετιών του 1970-1980 αποκτά ένα ειδικό βάρος συλλογικό, που ξεφεύγει από τα όρια της αυτοβιογραφικής αφήγησης.
[πηγή: loggiabooks.com]
