“Ανέβα στο βουνό να το φωνάξεις” μας προτρέπει ο James Baldwin

Το μυθιστόρημα “Ανέβα στο βουνό να το φωνάξεις” είναι το πρωτόλειο έργο του James Baldwin. Γραμμένο το 1953 έτυχε θερμής υποδοχής και θεωρείται όχι μόνο το καλύτερο μυθιστόρημα του συγγραφέα μα και από τα σημαντικότερα της αφροαμερικανικής λογοτεχνίας του 20ου αιώνα. Το Τime το συμπεριέλαβε στη λίστα με τα 100 καλύτερα αγγλόφωνα μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν από το 1923 έως το 2005. Το 1984 το Public Broadcasting Center μετέφερε το μυθιστόρημα στον κινηματογράφο.

O James Baldwin ήταν γιος ανύπαντρης μητέρας. Δε γνώρισε ποτέ τον βιολογικό του πατέρα ούτε έμαθε την ταυτότητά του. Όταν ήταν τριών ετών η μητέρα του παντρεύτηκε το David Baldwin, ιεροκήρυκα της Πεντηκοστιανής Εκκλησίας. Τα μυθιστορήματα του Baldwin χαρακτηρίζονται για το αυτοβιογραφικά στοιχεία που αποδίδει στους πρωταγωνιστές του ο συγγραφέας.

Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη: Η έβδομη μέρα, Οι προσευχές των αγίων, Το αλώνι. Το δεύτερο μέρος αποτελείται από τρια κεφάλαια. Καθένα από αυτά είναι η αφήγηση της οικογενειακής ιστορίας από την πλευρά του εκάστοτε αφηγητή ώστε να συναρμοστεί μια, όσο το δυνατόν, αρτιότερη εικόνα για το παρελθόν των πρωταγωνιστών.

Κεντρικό πρόσωπο και αφηγητής του μυθιστορήματος είναι ο δεκατετράχρονος Τζον Γκράιμς. Ο Τζον ζει στο Χάρλεμ με την οικογένειά του -τη μητέρα, τον πατριό και τα αδέρφια του Ρόι, Σάρα, Ρουθ.

Ο Γκάμπριελ Γκράιμς, τον οποίο αποκαλεί πατέρα, είναι πρώην ιεροκήρυκας. Οι μεταξύ τους σχέσεις είναι τεταμένες λόγω του εκρηκτικού και ανεξέλεγκτου χαρακτήρα του Γκάμπριελ. Καθώς εξελίσσεται η αφήγηση, αποκαλύπτεται η βίαιη πτυχή του Γκάμπριελ και η κακοποιητική συμπεριφορά του προς τα μέλη της οικογένειάς του.

Όλα του τα χρόνια ο Τζον θυμόταν την προετοιμασία της οικογένειες κάθε Κυριακή πρωί ώστε να παραστούν εγκαίρως το κήρυγμα της Κυριακής της Πεντηκοστής στον Ναό του Βαπτισθέντος Πυρός. Στην εκκλησία ιερουργεί ο πατήρ Τζέιμς. Ο Γκάμπριελ, έχοντας αφήσει στο παρελθόν την καριέρα του ως ιεροκήρυκας, εκτελεί χρέη αρχιδιάκονου.

Ο Τζον μεγαλώνει σε ένα έντονα θρησκευόμενο περιβάλλον. Είναι δεκατεσσάρων ετών και η προσδοκία όλων είναι να ακολουθήσει το δρόμο του Θεού. Ο έφηβος Τζον αμφιταλαντεύεται μεταξύ ιεροσύνης και εγκοσμιότητας. Αντιμετωπίζει όσα κάθε νέος άνθρωπος της ηλικίας του κατά την ερωτική αφύπνιση. Αναπτύσσονται θέματα όπως η αποδόμηση του πατρικού προτύπου, η αντιπαλότητα με τις διακρίσεις εντός του κόλπου της οικογένειας, η σεξουαλικότητα είτε ως επιλογή σεξουαλικής ταυτότητας είτε ως αμάρτημα.

Η γενιά του Τζον γαλουχείται στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του 1930, όπου η οικονομική ύφεση μετά το κραχ του ’29 ακολουθείται από πνευματικό μαρασμό με ηθικές προεκτάσεις.

Από τις αφηγήσεις του Γκάμπριελ, της αδερφής του Φλόρενς και της συζύγου του -και μητέρας του Τζον- Ελίζαμπεθ διαμορφώνεται το πλαίσιο ύπαρξης και η ιστορική διαδρομή των αφροαμερικανών ξεκινώντας από τον βαθύ Νότο και το Μέριλαντ μέχρι τη Νέα Υόρκη του σήμερα. Αναδεικνύεται η πορεία τους από τα χρόνια της δουλείας, ο ρατσισμός που βίωσαν, το φυλετικό-ρατσιστικό τραύμα, η ηθική των εκτός γάμου ερωτικών σχέσεων, το αίσθημα της αμαρτίας και της ενοχής.

Στον πυρήνα του “Ανέβα στο βουνό να το φωνάξεις” βρίσκεται η θρησκευτική πίστη. Ο Baldwin θίγει την υποκρισία και τη σύγκρουση μεταξύ θείου λόγου ευλάβειας και της εφαρμογής αυτών στην καθημερινή ζωή τόσο των πιστών όσο και το ιερωμένων. Δίνοντας ειδικό βάρος στην διάσταση μεταξύ θεωρίας/πρόθεσης και πράξης επισημαίνει τη δυσκολία στην τήρηση του Θείου Λόγου. Η αντίστιξη αυτή κρύβει σε πολλές περιπτώσεις, σώμφωνα και με τις περιγραφές του συγγραφέα, υποκριτικές συμπεριφορές.

Παράλληλα, τονίζει την αξία της θρησκευτικότητας ως μέσο άντλησης δύναμης για τον πολύπαθο αφροαμερικανό. Η κουλτούρα των κηρυγμάτων, το κάλεσμα του Θεού που απέδιδαν στους σύγχρονους Αποστόλους του/ιεροκήρυκες, ο πνευματισμός των παραληρηματικών από άμβωνος ομιλιών, είναι στοιχεία που διέπουν το έργο του Baldwin.

Το μυθιστόρημα του James Baldwin”Ανέβα στο βουνό να το φωνάξεις” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση του Χρήστου Οικονόμου. Από τον ίδιο εκδοτικό οίκο κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του: Δεν είμαι ο νέγρος σου, Το κουαρτέτο του Χάρλεμ, Αν η Beale Street μπορούσε να μιλήσει.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

O Τζέιμς Μπόλντουιν γεννήθηκε στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης στις 2 Αυγούστου του 1924. Το πρώτο του μυθιστόρημα, “Go Tell It on the Mountain”, εκδόθηκε το 1953. Ζωντανεύοντας τις εμπειρίες του ως νεαρού ιεροκήρυκα στους δρόμους του Χάρλεμ, γνώρισε αμέσως επιτυχία και ακολούθησε το “Giovanni’s Room”, που ερευνά το ζήτημα του ομοφυλοφιλικού έρωτα με ευαίσθητο και επιβλητικό τρόπο. Το “Another Country” (1963) προκάλεσε λογοτεχνική έκρηξη και το 1964 ακολούθησαν δύο βιβλία το “Nobody Knows my Name” και το “Notes of a Native Son”, τα οποία περιέχουν αρκετές από τις ιστορίες και τα δοκίμια που του χάρισαν φήμη τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη. Το “Nobody Knows my Name” επιλέχτηκε από την Αμερικανική Ένωση Βιβλιοθηκών ως ένα από τα σημαντικότερα βιβλία της χρονιάς εκείνης. Το “Going to Meet the Man” ήταν η πρώτη συλλογή διηγημάτων του Τζέιμς Μπόλντουιν. Εξέδωσε συλλογές δοκιμίων, μεταξύ των οποίων “The Fire Next Time” (1963), “Nothing Personal” (1964), “No Name in the Street” (1971), “The Devil Finds Work” (1976), “Evidence of Things not Seen” (1983) και έγραψε δύο θεατρικά έργα: “The Amen Corner” (1955) και “Blues for Mr Charlie” (1965). Στα μυθιστορήματα του συγκαταλέγονται τα “If Beale Street Could Talk” (1974), “Little Man, Little Man” (1975) και “Just Above my Head” (1979).

Παρότι “μαύρος και ομοφυλόφιλος”, ο Τζέιμς Μπόλντουιν κέρδισε βραβεία, υποτροφίες και επιχορηγήσεις, ενώ το 1986 παρασημοφορήθηκε από τη Λεγεώνα της Τιμής. Πέθανε το 1987 στο σπίτι του στη Γαλλία. Η νεκρολογία των “Times” έγραφε: “Τα καλύτερα έργα του αντέχουν σε σύγκριση με οτιδήποτε εκδόθηκε την ίδια εποχή στις Ηνωμένες Πολιτείες”, ενώ το “Newsweek” τον χαρακτήρισε ως “έναν οργισμένο συγγραφέα η ευφυΐα του οποίου ήταν τόσο προκλητική και η γραφή του τόσο καλαίσθητη, ώστε δεν άργησε να γίνει ο μαύρος συγγραφέας που οι λευκοί φιλελεύθεροι δεν έπαψαν να φοβούνται”.

Οπισθόφυλλο

O Τζον Γκράιμς, ένας ευαίσθητος και χαρισματικός έφηβος, μεγαλώνει στο Χάρλεμ. Η οικογένειά του τον προετοιμάζει για να γίνει ιεροκήρυκας. Τη νύχτα των γενεθλίων του, όμως, όταν κλείνει τα δεκατέσσερα, θα βιώσει μια πρωτοφανούς έντασης ηθική και πνευματική κρίση. Θέλει να ορίζει ο ίδιος τον εαυτό του. Αλλά ένας νέος που προέρχεται από ένα τόσο βαθιά θρησκευόμενο περιβάλλον έχει δικαίωμα επιλογής; Και ακόμα περισσότερο, πόσο ελεύθερος μπορεί να είναι ένας νεαρός μαύρος αμερικανός, τη δεκαετία του ’30;

Σε αυτό το πρώτο του μυθιστόρημα –ένα από τα κλασικά κείμενα, όχι μόνο της αμερικανικής, αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας, βιβλίο που επηρέασε αποφασιστικά συγγραφείς όπως η Τόνι Μόρισον και η Maya Angelou– ο Τζέιμς Μπόλντουιν μεταπλάθει προσωπικές του εμπειρίες από τα νεανικά του χρόνια στη Νέα Υόρκη της Μεγάλης Ύφεσης και αφηγείται, με σπαρακτική ειλικρίνεια, μια πολυεπίπεδη ιστορία βίαιης αλλά και λυτρωτικής ενηλικίωσης, που συνυφαίνεται αριστοτεχνικά με τη συλλογική οδύσσεια των μαύρων της Αμερικής, τη βαθιά και περίπλοκη σχέση τους με τη θρησκεία και τον αδιάκοπο αγώνα τους ενάντια στην αδικία, τη μισαλλοδοξία και τον ρατσισμό.