Ο επίτιμος πρόξενος του Graham Greene σε νέα έκδοση

Το μυθιστόρημα “Ο επίτιμος πρόξενος” του Graham Greene, γραμμένο το 1973, κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση Αχιλλέα Κυριακίδη.

“Αντίθετα απ’ ό,τι πιστεύει όλος ο κόσμος, η αλήθεια είναι σχεδόν πάντα αστεία. Την τραγωδία προσπαθούν να καταλάβουν ή να επινοήσουν οι άνθρωποι.”

Στο μικρό λιμάνι της Ασουνσιόν, στην όχθη του Παρανά, ένα δεκατετράχρονο αγόρι επιβιβάζεται σ’ ένα ποταμόπλοιο μαζί με τη μητέρα του. Στην αποβάθρα στέκεται ο πατέρας του, που τους αποχαιρετά, διαβεβαιώνοντάς τους πως θα σμίξουν σύντομα.

Ο Χένρι Πλαρ, ένας Άγγλος εξόριστος που είχε βρεθεί στην Παραγουάη, αποφασίζει να αποχωριστεί τη σύζυγο και το γιο του, στέλνοντάς τους στο Μπουένος Άιρες. Πίστευε πως μακριά του, στην Αργεντινή, θα ήταν πιο ασφαλείς απ’ το να βρίσκονταν μαζί του.

Ο έφηβος Εδουάρδο Πλαρ μεγαλώνει με την ανάμνηση του πατέρα που παρέμενε απών για δεκαπέντε χρόνια. Μοναδικό σημάδι ζωής ένα γράμμα του τον πρώτο καιρό του αποχωρισμού. Έκτοτε σιγή. Δε γνώριζαν αν ήταν ακόμη ζωντανός ή βρισκόταν έγκλειστος σε κάποια φυλακή.

Ο Εδουάρδο, γιατρός στο επάγγελμα, αποφασίζει να φύγει από το Μπουένος Άιρες και να εγκατασταθεί σε μια μικρή επαρχιακή πόλη. Ποτέ δεν έπαψε να αναζητά τον πατέρα του. Αυτή η απουσία θεωρεί ότι ευθύνεται για τη συναισθηματική αναπηρία του.

“Φαίνεται, λοιπόν, πως όλοι ζούμε με τους πεθαμένους πατεράδες μας.”

Στην πόλη, εκτός από τον ίδιο, ζούσαν μόνο δυο ακόμα Άγγλοι. Ο αυτοαποκαλούμενος Δόκτωρ Χάμφρις, ένας ηλικιωμένος δάσκαλος αγγλικών και ο Τσάρλι Φόρτναμ, ο επίτιμος – χωρίς καμία ουσιαστική εξουσία – πρόξενος της Μεγάλης Βρετανίας.

Ο εργασιομανής γιατρός Πλαρ περνούσε τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο του είτε γευματίζοντας με τον Δόκτωρ Χάμφρις, είτε διαβάζοντας τα μυθιστορήματα του Δόκτωρ Σααβέρδα – καταξιωμένος στην Αργεντινή συγγραφέας, υπερασπιστής του “machismo” και ασθενής του. Κάποιες φορές συνόδευε τον συγγραφέα στις εβδομαδιαίες επισκέψεις του στο “σπίτι” της σενιόρα Σάντσες.

Ο Πλαρ είχε γνωρίσει και τον επίτιμο πρόξενο Φόρτναμ, ένα εξηντάρη αλκοολικό ιδιοκτήτη φυτείας σιτηρών και μάτε. Ο Φόρτναμ δεν έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από την τοπική κοινωνία μετά το γάμο του με την κατά πολύ νεότερή του, πρώην ιερόδουλη, Κλάρα.

Στις σκιές της πόλης, μια ομάδα επαναστατών έχει σχηματιστεί. Όταν μαθαίνεται η επικείμενη άφιξη στην περιοχή του πρέσβη της Μεγάλης Βρετανίας από το Μπουένος Άιρες, τα μέλη της ομάδας σχεδιάζουν την απαγωγή του. Στόχος τους η ανταλλαγή του ομήρου με την απελευθέρωση είκοσι πολιτικών κρατούμενων που βρίσκονται αιχμάλωτοι στις φυλακές της Παραγουάης.

Οι απαιτήσεις τους θα αλλάξουν και όλη η επιχείρηση θα τεθεί σε κίνδυνο αποτυχίας όταν ανακαλύπτουν πως όμηρός τους δεν είναι ο πρέσβης μα ο επίτιμος πρόξενος Φόρτναμ.

Ο γιατρός Πλαρ διατηρούσε παράνομο ερωτικό δεσμό με την Κλάρα, σύζυγο του επίτιμου πρόξενου. Νιώθοντας ανίκανος να αγαπήσει, καταλαβαίνει πως ζηλεύει τον Φόρτναμ για την ικανότητά του να αγαπά την Κλάρα.

Οι συγκυρίες και οι ενοχές που αισθάνεται απέναντι στον Φόρτναμ, τον κινητοποιούν ώστε να αναλάβει δράση πιέζοντας κρατικούς φορείς και διπλωμάτες για αν επιτευχθεί η απελευθέρωση του επίτιμου πρόξενου. Ο Πλαρ γνώριζε πως για τη Μεγάλη Βρετανία και την Αργεντινή ο επίτιμος πρόξενος είχε μηδαμινή πολιτική αξία και δε θα δίσταζαν να τον θυσιάσουν προκειμένου να μην υποχωρήσουν στον εκβιασμό των απαγωγέων.

Ο Graham Greene με αυτό το μυθιστόρημα αγωνίας και περιπέτειας, ένα είδος που υπηρετεί πιστά, εκτείνεται πέραν των πολιτικών διαστάσεων, προσδίδοντάς του έναν βαθιά ανθρώπινο χαρακτήρα. Τα ηθικά διλλήματα εναλλάσσονται των πολιτικών συμφερόντων. Οι γήινοι χαρακτήρες φέρουν τις ατέλειες που απορρέουν από την αέναη σύγκρουση του καλού με το κακό. Εξετάζονται τα όρια και οι πρακτικές που εφαρμόζονται για την διεκδίκηση πολιτικών δικαιωμάτων ή ανατροπής μια πολιτικής κατάστασης.

Τα έργα του Graham Greene αποπνέουν μια έντονη θρησκευτικότητα που εδράζεται στην πίστη του στον καθολικισμό, τον οποίο ασπάστηκε το 1926, όταν ήταν 22 ετών. Με την πάροδο των χρόνων παρατηρούμε μια στροφή προς την άσκηση κριτικής στην Εκκλησία και τον τρόπο λειτουργίας της. Αναφορές γίνονται στη φύση του Θεού, τη φωτεινή και σκοτεινή πλευρά του, κατά πόσον είναι συνυφασμένη αυτή η δυïκότητα με την ουσία του. Αναρωτιέται για την ελεύθερη βούληση, τη θεïκή παρέμβαση και την απουσία αυτής.

“Οι μόνες σημαντικές ερωτήσεις είναι αυτές που κάνει κανείς στον εαυτό του.”

Ερωτήσεις και εσωτερικές συγκρούσεις, ενδοιασμοί και υποχωρήσεις, αναμετρήσεις με την ανθρωπινότητα που συρρικνώνεται ή εξοβελίζεται κάτω από την υπερίσχυση της ματαιοδοξίας, της δίψας για εξουσία και πλούτο.

Το μυθιστόρημα μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1983 σε σκηνοθεσία John Mackenzie. Στους ρόλους των Πλαρ και Φόρτναμ οι Richard Gere και Michael Caine αντίστοιχα.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Graham Greene (1904-1991) γεννήθηκε στο Berkhamsted της Αγγλίας και πέθανε στην Ελβετία. Σπούδασε ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Το 1925 εκδόθηκε το πρώτο του βιβλίο, μια ποιητική συλλογή. Το 1926 ασπάσθηκε τον καθολικισμό. Την ίδια χρονιά άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος στους Times. Το 1929 εκδόθηκε το πρώτο του μυθιστόρημα, The Man Within. Το 1935 άρχισαν οι μεγάλες περιπλανήσεις του· οι χώρες στις οποίες ταξίδεψε (ανάμεσά τους, Λιβερία, Μεξικό, Σιέρα Λεόνε, Νιγηρία, Μαλαισία, Ινδοκίνα, Κούβα, Κονγκό, Αϊτή, Ελβετία, Άγιος Δομίνικος, Γερμανία, Αυστρία) αποτέλεσαν το σκηνικό πολλών βιβλίων του.

Τα θέματα των βιβλίων του επηρεάστηκαν έντονα και από τη θητεία του ως πράκτορα των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Greene εργάστηκε επίσης ως ανταποκριτής και απεσταλμένος εφημερίδων (Times, Sunday Times, Sunday Telegraph, Figaro, Observer) στο εξωτερικό, ως στέλεχος εκδοτικών οίκων και ως κριτικός λογοτεχνίας και θεάτρου.

Το 1966 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Γαλλία, και έζησε στο Παρίσι και την Αντίμπ.

Ο Greene αναγνωρίστηκε γρήγορα, τόσο από την κριτική όσο και από το κοινό, ως σημαντικός συγγραφέας. Άντλησε τους αφηγηματικούς του τρόπους τόσο από την υψηλή όσο και από τη λαϊκή λογοτεχνία και χρησιμοποίησε στο φιλόδοξο έργο του μοτίβα από περιπετειώδη μυθιστορήματα της σειράς, όπως είχαν κάνει και οι αγαπημένοι του συγγραφείς, Στήβενσον και Κόνραντ.

Ο Greene δάνεισε στους ήρωές του στοιχεία από τη δική του προσωπικότητα· χαρακτηρίζονται από την αίσθηση της φυγής, την ανάγκη του εκπατρισμού, την αμφιβολία, τα ηθικά διλήμματα, το άγχος αλλά και την ελπίδα. Στρατευμένος πολιτικά στην Αριστερά, ένθερμος, αν και με οδυνηρές αμφιβολίες καθολικός, στο σταυροδρόμι όλων των τάσεων, των τεχνοτροπιών και των πολιτικών γεγονότων της εποχής του, μπόρεσε να συνδυάσει τη γραφή και τη δράση του για να μεταδώσει την εμπειρία του από τη διάλυση και την εγκατάλειψη ενός κόσμου «αβεβαιότητας και απελπισίας, χωρίς ποτέ να πάψει να πιστεύει στο απέραντο έλεος του Θεού που μπορεί να γλιτώσει και τον πιο άθλιο αμαρτωλό», γράφει ο Alain Blayak.

Οπισθόφυλλο

Σε μια επαρχιακή πόλη της Αργεντινής, μια αντάρτικη ομάδα σχεδιάζει την απαγωγή του αμερικανού πρεσβευτή. Από λάθος, όμως, στη θέση του συλλαμβάνει τον επίτιμο πρόξενο (χωρίς ουσιαστικές αρμοδιότητες) της Μεγάλης Βρετανίας, Τσάρλι Φόρτναμ. Εξηντάρης, αμετανόητος πότης, παντρεμένος με μια νεαρή πρώην πόρνη, την Κλάρα, δεν έχει και πολλές συμπάθειες και η τύχη του αφήνει μάλλον τους πάντες (και τη Μεγάλη Βρετανία) αδιάφορους.

Μόνο ο νεαρός γιατρός Εδουάρδο Πλαρ, γιος ενός εξόριστου Άγγλου που πέρασε δεκαπέντε χρόνια στη φυλακή πριν δολοφονηθεί, εραστής της Κλάρα, ανίκανος να αγαπήσει, ζηλεύοντας το πάθος που τρέφει ο Φόρτναμ για την ερωμένη του, μπλέκεται σχεδόν άθελά του στην προσπάθεια απελευθέρωσης του ομήρου, αντιμετωπίζοντας γραφειοκρατικά εμπόδια, κρατική διαφθορά, διπλωματικές συμπαιγνίες, καθώς και τη συναισθηματική εμπλοκή του με τους απαγωγείς, των οποίων ηγείται ένας πρώην ιερέας.
Ο Graham Greene, με αφάνταστη μυθιστορηματική επιδεξιότητα, εκθέτει στους αναγνώστες του την άποψή του για τον κόσμο, τη χωρίς ελπίδα αγάπη, τους φτωχούς, την πίστη στον Θεό και την Επανάσταση, τη θυσία και τη λύτρωση, χωρίς ποτέ να εκπέσει στην ηθικολογία και τον διδακτισμό.

Από τις εκδόσεις Πόλις έχουν κυκλοφορήσει και τα μυθιστορήματα:

Η δύναμις και η δόξα

Η καρδιά των πραγμάτων

Οι θεατρίνοι

Καμένο χαρτί

Ανθρώπινος παράγοντας

Ο ήσυχος Αμερικανός

Ο άνθρωπός μας στην Αβάνα

[πηγή: εκδόσεις Πόλις]