Πότε, αν ποτέ, είναι σωστό να θυσιάσουμε κάποιον για το κοινό καλό; Είναι ηθικά αποδεκτό να υποφέρει ένας, ώστε οι υπόλοιποι να είναι ασφαλείς και ευτυχισμένοι; — Αυτό, μεταξύ άλλων, είναι το ερώτημα που εγείρει η Ursula Le Guin στο διήγημα: «Αυτοί που εγκαταλείπουν την Ομέλας» (1973).
Σύνοψη
Η ιστορία ξεκινάει με μία περίτεχνη περιγραφή του Φεστιβάλ του Καλοκαιριού, το οποίο λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο στην πόλη της Ομέλας. Πρόκειται για μία ειδυλλιακή πόλη, της οποίας οι κάτοικοι είναι πραγματικά ευτυχισμένοι. Όμως, η ουτοπική αυτή πόλη ευδοκιμεί με μία προϋπόθεση. Η ευημερία και η ευφροσύνη που καταπνίγουν τους κατοίκους της Ομέλας, εξαρτώνται αποκλειστικά από την αέναη δυστυχία ενός μόνο παιδιού- κρυμμένου και κλειδωμένου σε ένα σκοτεινό και άθλιο υπόγειο. Ως αποτέλεσμα, γεννάται ένα ακανθώδες ηθικό αίνιγμα περί της αξίας της ανθρώπινης ζωής. Έτσι, θα χαρακτηρίζαμε την Ομέλας ως μία δυστοπία ή διαστρεβλωμένη ουτοπία, παρά μία εξιδανικευμένη ουτοπία.
Το ηθικό δίλημμα
Εάν εξετάσουμε μία πληθώρα λογοτεχνικών αποσπασμάτων, θα διαπιστώσουμε ότι το παρόν ηθικό δίλημμα έχει προβληματίσει ποικίλους συγγραφείς. Λόγου χάρη, στο μυθιστόρημα «Αδελφοί Καραμάζοφ» του Fyodor Dostoevsky, ο συγγραφέας διατυπώνει- ομοίως με την Ursula Le Guin- μία ιδέα που θα έκανε όλη την ανθρωπότητα ευτυχισμένη, με την μία «απλή προϋπόθεση» της απόλυτης δυστυχίας ενός φαινομενικά ασήμαντου ατόμου…
Στο διήγημα, λοιπόν, της Le Guin μας προβληματίζει το «κοινωνικό συμβόλαιο» που επικρατεί, το οποίο προϋποθέτει τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης ενός παιδιού, ώστε τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας να συνεχίσουν να ζουν στο πλαίσιο μίας αδαούς ευδαιμονίας. Αν το παιδί απελευθερωνόταν, η «μαγική» πόλη της Ομέλας θα καταστραφόταν.
Σε μία πρώτη ανάγνωση, το διήγημα παρουσιάζεται ως μία παραβολή για την ανθρώπινη εκμετάλλευση στη σύγχρονη εποχή. Πολλοί από εμάς ζούμε σε κοινωνίες των οποίων η ευημερία εξαρτάται από κάποιο μοναχικό παιδί στο υπόγειο. Ανεχόμαστε την εκμετάλλευση, λέγοντας ο ένας στον άλλο ότι η δυστυχία του είναι απαραίτητη για τη συνολική ευημερία, και ενώ νιώθουμε λύπη και ενσυναίσθηση για αυτό το παιδί, συνεχίζουμε αγέρωχοι να πορευόμαστε στην καθημερινότητά μας. Γιατί, όποιο ίχνος λύπης και να αισθανθούμε, είναι μονάχα μίας στιγμής. Μίας στιγμής που τόσο εύκολα χάνεται στον καταιγισμό πληροφοριών που δεχόμαστε ολημερίς.
Η ζωή μας είναι γεμάτη με τραγικούς συμβιβασμούς. Ο πόνος των λίγων δικαιολογείται από εκείνους που επιχειρούν να προσφέρουν στο ευρύτερο καλό, εις βάρος αυτών. Επιχειρήσεις καταπατούν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα στο βωμό του κέρδους και στην προσπάθεια κάλυψης των αυξανόμενων αναγκών της υπερκαταναλωτικής κοινωνίας. Εταιρείες θριαμβεύουν απολύοντας ανθρώπους, ακόμη και αν μια ολόκληρη οικογένεια εξαρτάται από αυτούς. Ηγέτες διεξάγουν πολέμους κατά της τρομοκρατίας, σκοτώνοντας αθώους ως αποτέλεσμα. Παράπλευρες απώλειες θα πουν…
Βιαζόμαστε να απαντήσουμε λέγοντας πως θα εγκαταλείπαμε την ουτοπική Ομέλας χωρίς δεύτερη σκέψη. Πόσοι όμως πραγματικά από εμάς θα επέλεγαν ένα μονοπάτι ζοφερό, μακριά από την ευδαιμονία και τις ευκολίες της καθημερινότητας, ώστε να απαρνηθούμε αυτά που έχει θεσπίσει ένα διαστρεβλωμένο σύστημα;
Εσύ θα εγκατέλειπες την Ομέλας; Αν ναι, τότε γιατί δεν το έχεις κάνει ακόμη;
Advertising
