Ανοιξιάτικο δείλι: Μια ματιά στη ζωή του Κώστα Καρυωτάκη

Μελετώντας την ιστορία της λογοτεχνίας, μα και της τέχνης γενικότερα, αναμφίβολα ο χαμός σπουδαίων καλλιτεχνών συχνά μας κάνει να αναρωτιόμαστε για την πορεία και το εύρος της καλλιτεχνικής τους δημιουργίας εάν αυτά δεν ανατρέπονταν από το εφήμερο του βίου τους. Στον ελληνικό χώρο, εξέχουσα μορφή που συγκαταλέγεται στην εν λόγω κατηγορία αποτελεί ο μεγάλος ποιητής και συγγραφές Κώστας Καρυωτάκης, οι περιορισμένες εκδιδόμενες συλλογές του οποίου – τρεις στο σύνολο – αποτελούν καίριο σταθμό της ελληνικής λογοτεχνίας. Σήμερα, 95 χρόνια μετά τον τραγικό θάνατό του (21/07/1928), με τον ποιητή να ορίζει ο ίδιος το τέλος της δικής του ιστορίας, πολλοί μελετητές και συγγραφείς έχουν ασχοληθεί με το έργο και τη ζωή του Κώστα Καρυωτάκη, μεταξύ των οποίων και ο Μιχάλης Τζανάκης με το έργο του «Ανοιξιάτικο δείλι» που κυκλοφορεί, από τον Φεβρουάριο του 2023, από τις εκδόσεις Ραδάμανθυς.

Ανοιξιάτικο δείλι: Κώστας Καρυωτάκης

Μέσα από ένα κείμενο βαθιά συνδεδεμένο με το κοντινό μας παρελθόν, ξεκινώντας από τη δεκαετία του ’80 και την ανάμνηση των μελοποιημένων ποιημάτων σπουδαίων ποιητών από καταξιωμένους συνθέτες της εποχής, σε ερμηνεία του Βασίλη Παπακωνσταντίνου, μεταξύ των οποίων και η Πρέβεζα του Κώστα Καρυωτάκη, ο Μιχάλης Τζανάκης ξεδιπλώνει μπροστά μας τους τελευταίους μήνες της ζωής του ποιητή σε μια προσπάθεια καταγραφής, αλλά και ερμηνείας, όλων των συγκυριών, λανθανουσών και μη, που αποτέλεσαν την αρχή του τέλους. Μεταφέροντας μας στην Ελλάδα του μεσοπολέμου με μια διεξοδική απεικόνιση της χώρας, όχι μόνο αρχιτεκτονικά μα και ιδεολογικά με έμφαση στην δημόσια και πολιτική σκηνή της, ο συγγραφέας σκιαγραφεί την πορεία του ποιητή λίγες μόνο μέρες πριν τον θάνατό του, κάνοντας αναφορές σε γεγονότα, μέρη και πρόσωπα που τον επηρέασαν. Μέσα από την αφήγηση διαμορφώνεται η ιδιαίτερη προσωπικότητα του Κώστα Καρυωτάκη, τα ιδανικά και οι προβληματισμοί του, οι σχέσεις του – προσωπικές, επαγγελματικές, φιλικές και υπαρξιακές – καθώς και η αρρώστια από την οποία είχε προσβληθεί.

Μέσα από μια, κατά πως φαίνεται, διεξοδική έρευνα, ο συγγραφέας παντρεύει τα ιστορικά τεκμήρια με την μυθοπλασία, δίνοντας μας μια πτυχή της ζωής του Κώστα Καρυωτάκη, εμπλουτισμένη όμως από τον τρόπου που ο ίδιος αισθάνεται και ερμηνεύει τον σπουδαίο ποιητή. Ένα μυθιστόρημα ιδιαίτερο και καλογραμμένο, που δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα ιστορικά στοιχεία,  χωρίς ωστόσο να αφήνει περιθώριο αμφισβήτησης της σύγχρονης πτυχής του, υιοθετώντας το ύφος του ίδιου του Καρυωτάκη, ο οποίος αντιμετωπίζεται ως μια αυτόνομη και ολοκληρωμένη προσωπικότητα, μια περσόνα ίσως, απόλυτα παγιδευμένη στην εποχή της.

«Ο Καρυωτάκης ήταν πεσιμιστής; Ήταν άραγε καταθλιπτικός; Κάποιος θα τον χαρακτήριζε διαταραγμένο; Όχι, ο Καρυωτάκης ήταν απλά Ελεύθερος!»

[Απόσπασμα από το Επίμετρο του βιβλίου «Ανοιξιάτικο δείλι» του Μιχάλη Τζανάκη, εκδόσεις Ραδάμανθυς]

Είναι αδιαμφισβήτητο πως, για να μπορέσει κανείς να ερμηνεύσει και να κατανοήσει την τέχνη οποιασδήποτε μορφής, οφείλει να την επεξεργάζεται πρωτίστως στο εκάστοτε κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε και, έπειτα, να ψάξει τις αντιστοιχίες με το σήμερα. Πράγματι, μερικοί καλλιτέχνες καθηλώνουν τις σκέψεις των ανθρώπων, παγιώνοντας τη θέση τους στο φάσμα του πολιτισμού, όχι μόνο εξαιτίας του ατέρμονου ταλέντου τους, αλλά και εξαιτίας της ταραχώδους και συγκλονιστικής ζωής τους. Ο Κώστας Καρυωτάκης, όντας ένα από αυτούς, όρισε μια ποιητική τέχνη που καλεί τους πάντες να προσγειωθούν στην κοινωνική πραγματικότητα, να καταλάβουν ότι είναι μια χυδαιότητα την οποία πρέπει να αποδεχτούμε και να βιώσουμε, με μια ποιητική που έρχεται αντιμέτωπη με την πραγματικότητα και στέκεται απέναντί της κοιτάζοντάς την κατάματα σε όλες τις χυδαίες όψεις της. Πολλά μπορούν να ειπωθούν για την ζωή του ποιητή και τον τρόπο που αντιλαμβανόταν την πραγματικότητά του, σε τελική ανάλυση όμως, ο Καρυωτάκης ήταν και πάντα θα νοείται ως ένας άνθρωπος αντισυμβατικός και ονειροπόλος, που πάλευε για το άκουσμα της φωνής του, μια φωνή που χάθηκε άδοξα, μα σήμερα καταλαμβάνει ξεχωριστή θέση στις ψυχές των ανθρώπων με τρόπο άρρηκτο και ολοκληρωτικό.