Το θεατρικό παιχνίδι είναι η πρώτη μύηση του παιδιού στην τέχνη. Πρόκειται για μία αποτελεσματική μέθοδο παιχνιδιού καθώς διοχετεύεται δημιουργικά η έμφυτη μιμητική τάση του ανθρώπου. Είναι δε, η μέθοδος που κινητοποιεί την φαντασία και τη δράση, τη σωματική έκφραση, την αναπαράσταση αυτοσχέδιων και εφήμερων ρόλων μέσα από το παιχνίδι (Beauchamp, 1998:65).
Οι τέσσερις φάσεις του θεατρικού παιχνιδιού
Ο Κουρετζής (1991) αναλύει τις τέσσερις φάσεις της ολοκλήρωσης του θεατρικού παιχνιδιού: Α φάση: Φάση της «απελευθέρωσης». Η ομάδα ευαισθητοποιείται και συγκροτείται. Β φάση: Φάση της αναπαραγωγής. Το παιχνίδι των ρόλων έχει κυρίαρχη θέση. Γ φάση: Σκηνικός αυτοσχεδιασμός. Παρουσίαση του θεατρικού δρώμενου. Δ φάση: Ανάλυση. Πραγματοποιείται πολύπλευρη ανάλυση (Κουρετζής, 1991:70-95).
Η θεματολογία του θεατρικού παιχνιδιού
Το θέμα στο θεατρικό παιχνίδι δεν είναι προκαθορισμένο. Δημιουργείται (αναπαράγεται) από τα ίδια τα παιδιά στη διάρκεια της πρώτης και, κυρίως, της δεύτερης φάσης. Ενδέχεται όμως να υπάρχουν και κάποια θεατρικά παιχνίδια που ακολουθούν ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης που έχει προετοιμάσει ο εμψυχωτής – δάσκαλος (Γεωργούλη, Γκουγκουγιάννη, Διώτη, Ζανιά, 2016:53).
Δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη ενός θεατρικού παιχνιδιού η ύπαρξη ενός προκατασκευασμένου κειμένου, όπου οι συγκρούσεις και, προπάντων, οι λύσεις θα δίνονται έτοιμες και θα είναι προετοιμασμένες (Γεωργούλη, Γκουγκουγιάννη, Διώτη, Ζανιά, 2016:53).
Τα θέματα αναπαραγωγής σχετίζονται συνήθως με:
- Τα προσωπικά βιώματα του παιδιού.
- Οικογενειακές καταστάσεις.
- Προβλήματα και καταστάσεις που δημιουργούν οι σχέσεις τους με τους μεγάλους.
- Τη φοίτηση τους στο σχολείο και, κυρίως, τη σχέση τους με το δάσκαλο.
- Προβλήματα και δυσκολίες που συναντούν στο άμεσο κοινωνικό περιβάλλον, στη συνοικία όπου ζουν ή στην πόλη (μόλυνση, πολλά εργοστάσια, το ποτάμι που βρωμάει, οι χώροι των παιδιών που δεν υπάρχουν).
- Σκετς και σίριαλ που είδαν στην τηλεόραση, στο βίντεο ή στο θέατρο (τις σπάνιες φορές που πάνε).
- Θέματα που έχουν σχέση με φανταστικά πρόσωπα, ζώα ή ήρωες των κόμικς.
- Επίκαιρα γεγονότα.
- Φανταστικά γεγονότα (κάποιο όνειρο που είδαν).
- Σχέσεις παραγωγής και εργασίας κ.λ.π. (Γεωργούλη, Γκουγκουγιάννη, Διώτη, Ζανιά, 2016:54)
Ορισμένα θεατρικά παιχνίδια, που στηρίζονται σε κάποιο «σχέδιο δράσης», θα πρέπει να αφήνουν περιθώρια ελεύθερης δημιουργίας και αναζήτησης ως προς τον καθορισμό του θεματολογικού υλικού.
- Ναι στην έμπνευση και στο τυχαίο.
- Ελευθερία στη δημιουργική έκφραση.
- Όχι στη σκοπιμότητα. (Γεωργούλη, Γκουγκουγιάννη, Διώτη, Ζανιά, 2016:54)
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στο θεατρικό παιχνίδι
Ο εκπαιδευτικός πρέπει να παρέχει στην ομάδα του ψυχική ασφάλεια, κίνητρα, έμπνευση, ισορροπία, κατά τη λειτουργία του θεατρικού παιχνιδιού (Neelands, 1998:7).
Η εκπαιδευτικός προτρέπει τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν ένα συμβολικό τρόπο (μια δραματοποίηση, το συμβολικό παιχνίδι με γραφικές παραστάσεις κ.τ.λ.) προκειμένου να αναπαραστήσουν και να ανακεφαλαιώσουν όσα έμαθαν ή ακόμα και κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής δράσης μπορούν να χρησιμοποιούνται οι παραπάνω δραστηριότητες αλλά με διαφορετικούς στόχους (Αυγητίδου, 2001).
Το θεατρικό παιχνίδι στην εκπαιδευτική διαδικασία
Στο θεατρικό παιχνίδι, που λαμβάνει μεν χώρα στο σχολείο, αλλά που θα μπορούσε να εκτυλιχθεί οπουδήποτε, το παιδί εφευρίσκει μαζί με την υπόλοιπη ομάδα μια ιστορία, μέσα από την οποία αυτοσχεδιάζει και εκφράζεται χωρίς περιορισμούς και οδηγίες, πλην μίας: Προσπαθεί να σέβεται και το δικαίωμα έκφρασης και δημιουργικότητας και των υπόλοιπων παιδιών. Χρησιμοποιούν όλα μαζί το σώμα και τις χαριτωμένες κινήσεις του, για να «πουν» στο κοινό τους -ενίοτε ωστόσο αδιαφορώντας και για την παρουσία του τελευταίου- οτιδήποτε αισθάνονται. Αυτό σημαίνει ότι μέσα από το θεατρικό παιχνίδι ανακαλύπτουν τόσο τις δεξιότητες όσο και τα προβλήματα τους, αυτομυούμενα και σε ένα τρόπο ανάπτυξης των πρώτων και χειρισμού των δεύτερων. Αυτά ακριβώς τα «δεύτερα», τα προβλήματα δηλαδή των μικρών παιδιών, είναι που ανακαλύπτουν και οι γονείς, όταν αφήνουν τα παιδιά τους να ζουν το θεατρικό παιχνίδι τους. Παρατηρώντας τον τρόπο που το παιδί τους διαλέγεται αυτοσχεδιάζοντας με ένα άλλο παιδάκι, εκπλήσσονται και οι ίδιοι βλέποντας «το μυαλό» του παιδιού τους μαι και επιμελώς κρυμμένες φοβίες όπως και πάμπολλα ερωτηματικά για τον κόσμο γύρω τους, μια που η «θεατρική ομάδα» των μικρών, δεν είναι η ομάδα των επίδοξων ηθοποιών, αλλά η μικρογραφία της κοινωνίας μας (Ανδρούτσου, 2009).
Συμπερασματικά θα λέγαμε πως το θεατρικό παιχνίδι αποτελεί άριστο μέσο ευαισθητοποίησης των παιδιών, όχι μόνο στο θέατρο αλλά και στη γενικότερη πολιτισμική τους εκπαίδευση, διευρύνει την καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία και επιδρά θετικά στην ενεργοποίηση και δημιουργική συμμετοχή των παιδιών στα μαθήματα και στις άλλες σχολικές δραστηριότητες. Τέλος, αποτελεί δυναμικό, μεθοδολογικό και εμπεδωτικό εργαλείο στα χέρια του δασκάλου (Νάσαινα, http://www.pi-schools.gr/download/programs/Oloimero/oloimero_03_05/ekp_yliko/5o_argoys/ueatrikh_agvgh.htm).
Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία:
Ανδρούτσου, Μ. (2009). Η σημασία του θεατρικού παιχνιδιού στην ανάπτυξη της παιδικής προσωπικότητας. Ανακτήθηκε από: https://androutsou.wordpress.com/2009/04/27/%CE%B7-%CF%83%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B8%CE%B5%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D-%CF%80%CE%B1%CE%B9%CF%87%CE%BD%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BF%CF%8D-%CF%83%CF%84/
Ατσαλάκη, Ε. (2016). Η συμβολή του θεατρικού παιχνιδιού στον εγγραμματισμό παιδιών προσχολικής ηλικίας.
Αυγητίδου, Σ. (2001). Το παιχνίδι: Σύγχρονες ερμηνευτικές και διδακτικές προσεγγίσεις. Εκδόσεις: Τυπώθητω, Αθήνα.
Γεωργούλη, Ε., Γκουγκουγιάννη, Ε., Διώτη, Α., Ζανιά, Στ. (2016). Το παιχνίδι στην προσχολική ηλικία.
Κουρετζής, Λ. (1991). Το θεατρικό παιχνίδι (Παιδαγωγική θεωρία, πρακτική και θεατρολογική προσέγγιση). Εκδόσεις: Καστανιώτης, Αθήνα.
Νάσαινα, Μ. Α. Θεατρική αγωγή και θεατρικό παιχνίδι. Ανακτήθηκε από: http://www.pi-schools.gr/download/programs/Oloimero/oloimero_03_05/ekp_yliko/5o_argoys/ueatrikh_agvgh.htm
Beauchamp, H. (1998). Τα παιδιά και το δραματικό παιχνίδι. Εξοικείωση με το θέατρο (μτφρ. Ε. Πανίτσκα). Εκδόσεις: Τυπώθητω, Αθήνα.
Neelands, J. (1998). Beginning Drama 11-14. David Fulton Publishers, London.
