Εμίλ Ζολά, Ο κορυφαίος συγγραφέας του νατουραλισμού

Αυτή την εβδομάδα, από το χρονοντούλαπο του καλλιτεχνικού κόσμου, επιλέγουμε ένα γαλλικό πρόσωπο. Ο Εμίλ Ζολά ή πιο σωστά, Émile Édouard Charles Antoine Zola, ήταν ο κυριότερος εκπρόσωπος του γαλλικού νατουραλισμού, και συντέλεσε καταλυτικό ρόλο, στην ανάπτυξη του θεατρικού νατουραλισμού. Γνωστός για την γραφή του που αφορούσε θέματα της κοινωνίας και της πολιτικής, ο Εμίλ Ζολά είναι με σιγουριά, διαχρονικός στο διάβα της τέχνης.

Πέρα από συγγραφέας, έμεινε στην ιστορία ως πολιτικός δημοσιογράφος, κριτικός τέχνης, μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, διηγηματογράφος, κριτικός λογοτεχνίας, κριτικός θεάτρου και δημοσιογράφος.

Γεννήθηκε στις 2 Απριλίου του 1840 στο Παρίσι. Από μικρή ηλικία συνάντησε δυσκολίες στη ζωή του, αφού έχασε τον πατέρα του στην ηλικία των έξι ετών και αργότερα στα 18, έφυγε για το Παρίσι χάρις σε μια υποτροφία ώστε να σπουδάσει νομική. Ήταν άλλωστε και το όνειρο της μητέρα του, να τον δει δικηγόρο, όμως δεν τα κατάφερε στις εξετάσεις και μετά από δυο χρόνια τα παράτησε. Από μικρός είχε κλήση στην συγγραφή και μάλιστα στις διακοπές του κρατούσε πάντα από ένα βιβλίο που διάβαζε με τους δυο παιδικούς του φίλους. Ένας εκ των φίλων του, ήταν ο Πωλ Σεζάν, ο μετέπειτα διάσημος ζωγράφος.

Μετά την ενηλικίωση του και το γεγονός πως δεν θα γινόταν δικηγόρος, ο Ζολά, ασχολήθηκε με την συγγραφή. Ύστερα από καιρό κατάφερε και έπιασε δουλειά, μετά από βοήθεια ενός φίλου του πατέρα του, ως κλητήρας σε έναν εκδοτικό οίκο. Παρότι τα χρήματα που έπαιρνε δεν ήταν αρκετά, κατάφερε να νοικιάσει ένα διαμέρισμα και να μένει εκεί με την μητέρα του και ύστερα με την σύζυγο του. Παράλληλα, ξεκίνησε την αρθρογραφία σε εφημερίδες της εποχής με θέματα που αφορούσαν την λογοτεχνία, την τέχνη και την πολιτική. Χαρακτηριστικό του γνώρισμα ήταν, ότι κατείχε πολιτικές θέσεις εναντίον του Ναπολέοντα και του ιερατείου.

Advertisements

Σιγά σιγά τα χρήματα αυξάνονταν από τα άρθρα και στην ηλικία των 24 ετών έχει γράψει κιόλας το πρώτο του δημοσιευμένο έργο. Τρία χρόνια αργότερα έρχεται το δεύτερο το έργο μέχρι την ηλικία των 27 ετών που αποφάσισε να ασχοληθεί εξ ολοκλήρου με την συγγραφή, χωρίς καμία άλλη χρηματική αμοιβή από άλλη δουλειά.

Στα 28 του χρόνια, κλείνει μια συμφωνία με έναν πλούσιο εκδότη, ώστε να του δώσει προκαταβολή και να γράψει ο Ζολά, μια σειρά από 20 μυθιστορήματα με θέμα την γαλλική ζωή.

Έτσι ξεκίνησε η επίσημη πορεία πολλών συγγραμμάτων, όπου μετά το πετυχημένο μυθιστόρημα, Τερέζ Ρακέν (1867), έρχεται η σειρά έργων «Λε Ρουγκόν Μακάρ. Φυσική και κοινωνική ιστορία μιας οικογένειας υπό την Β΄ Αυτοκρατορία (Les Rougon-Macquart. Histoire naturelle et sociale d’une famille sous le Second Empire)», όπου περιλαμβάνουν παραπάνω από τα μισά μυθιστορήματα του. Η αναλυτική του και η κριτική του ματιά για τις πτυχές της γαλλικής κοινωνίας, είναι έντονη.

Συγκεκριμένα σε ένα από αυτά, συγκαταλέγεται η «Ταβέρνα» (1877), ένας κοινωνικός θρίαμβος που αναφέρεται στο πρόβλημα του αλκοολισμού και της φτώχειας στην εργατική τάξη. Ακόμα, η «Νανά» (1980), αναφέρεται στην κατάπτωση της δεύτερης Γαλλικής Αυτοκρατορίας, με την αλληγορία, την μορφή της πόρνης που διαφθείρει την παριζιάνικη ελίτ. Τέλος, το «Ζερμινάλ» (1885), άλλο ένα εξαίρετο έργο, αναφέρεται στην σκληρή συνθήκη εργασίας των ανθρακωρύχων. Η «Πτώση», το προτελευταίο μυθιστόρημα αυτής της σειράς, ολοκληρώθηκε το 1893.

Κάπου εδώ αξίζει να κάνουμε μια υποσημείωση, και να αναφερθούμε στην έννοια του νατουραλισμού. Όπως το μαρτυρεί και η λέξη η ίδια, μιλάμε για την φυσικότητα στην οποία ο συγγραφέας αποδίδει στα έργα του. Σε αντίθεση, με τον ρεαλισμό, στον νατουραλισμό, έχουμε τόση έντονη την ανάλυση της πραγματικότητας και με λεπτομέρειες που είναι σαν να αναπαριστούν «με εικόνες» τις καταστάσεις. Και αυτές οι καταστάσεις, ειδικεύονται αρκετά σε αρνητικές πτυχές της πραγματικότητας και η αναπαράσταση μιας βίαιης πράξης, γίνεται στο έπακρο.

Αφού πλέον κατά το 1880 ο Εμίλ Ζολά, είναι γνωστός συγγραφέας, εμπνέει νέους λογοτέχνες, που αυτοαποκαλούνται «νατουραλιστές» χάρις σε εκείνον. Όσο για τον ίδιο, ζει πλέον σε μια πολυτελή βίλα, στο Μεντάν πλησίον του Παρισιού, και διοργανώνει πολιτιστικά δείπνα με τον Γκυ ντε Μωπασσάν, τον Ζορίς-Καρλ Υσμάν και άλλους συγγραφείς.

Εκείνο τον καιρό ο γνωστός συγγραφέας, πηγαίνει ακόμα πιο βαθιά και απασχολείται με την σοσιαλιστική ουτοπία και με τις δυο τριλογίες: «Οι τρεις πόλεις» και «Τα τέσσερα Ευαγγέλια», η δεύτερη δε, δεν κατάφερε να ολοκληρωθεί.

Μέχρι εδώ η πορεία του είναι αξιοθαύμαστη σε όλους και δεν έχει προκαλέσει κανέναν, ούτε έχει θέσει σε κίνδυνο την ζωή του. Μέχρι που το 1880, έρχεται ένα κείμενο του, να στρέψει όλη την προσοχή επάνω του και να αντιμετωπίσει πολιτικούς δαίμονες, που θα τον οδηγήσουν στην φυλακή. Μέσα όμως σε αυτό το αρνητικό σύνολο, η δημοσίευση του άρθρου, που θα αναλύσουμε ευθύς αμέσως, είναι μια παγκόσμια πρώτη, που μπλέκει επάνω του, το ίδιο το κράτος που δεν ήταν ποτέ ίδιο μετά από αυτό. Αναφερόμαστε φυσικά, στο «Κατηγορώ!», την ανοιχτή επιστολή του Εμίλ Ζολά, στο Γάλλο πρόεδρο, στην εφημερίδα «L’Aurore», στις 13 Ιανουαρίου του 1898 που δημοσιεύθηκε στο εξώφυλλο. Εκείνη την ημέρα αγόρασαν την εφημερίδα πάνω από 300.000 άνθρωποι, ενώ ο μέσος όρος αντιτύπων, ήταν στους περίπου 30.000.

Η ανοιχτή επιστολή, αναφέρεται στην καταδίκη σε ισόβια κάθειρξη και πλήρη απομόνωση στην εξορία του Γάλλου στρατηγού Άλφρεντ Ντρέιφους, Εβραϊκής καταγωγής, που κατηγορήθηκε για προδοσία στο κράτος. Στο «Κατηγορώ!» μιλάει ευθέως για τον αντισημιτισμό που προκύπτει από το υπουργείο Αμύνης προς τον  Ντρέιφους. Στόχος του Ζολά, με την επιστολή ήταν να κριθεί ο ίδιος ένοχος για συκοφαντική δυσφήμιση ώστε να δημοσιοποιήσει τα νέα αποδεικτικά στοιχεία προς στήριξη του Ντρέιφους.

Όπως αντιλαμβανόμαστε, όταν έλαμψε η αλήθεια και υπό το καθεστώς του ρατσισμού της εποχής, ο Εμίλ Ζολά, δέχτηκε εντονότατη κριτική από τις εφημερίδες, μποϊκοτάρισμα στα βιβλία του και παρότι αρκετοί συγγραφείς ήταν ευτυχώς με το πλευρό του, από την κοινωνική κατακραυγή, αναγκάστηκε να καταφύγει στην Αγγλία. Ύστερα κατάφερε βέβαια να ξαναγυρίσει στο Παρίσι.

Τι και αν βγήκε αληθινός τελικά ο Ζολά, σχετικά με την υπόθεση του Ντρέιφους, που αφέθηκε τελικά ελεύθερος και μετά έγινε ολόκληρη μεταρρύθμιση του συστήματος, μαζί με αυτού, και του χωρισμού εκκλησίας και κράτους;

Ο ίδιος ο Ζολά δεν κατάφερε να δει την δικαιοσύνη των λέξεων του.

Και αυτό γιατί στις 29 Σεπτεμβρίου 1902 στο Παρίσι και σε ηλικία 62 ετών, εξέπνευσε στην κρεβατοκάμαρα του, μετά από αναθυμιάσεις της σόμπας. Πολλοί κάνουν λόγω για τον θάνατο του ως αποτέλεσμα πολιτικών συμφερόντων, με τίποτα όμως να έχει επιβεβαιωθεί.

Τρομερή απώλεια για τον καλλιτεχνικό χώρο και σίγουρα για την ίδια του την ύπαρξη, αφού υπερασπίστηκε την αλήθεια και όχι τον ρατσισμό.

Στην κηδεία του τον αποχαιρέτησαν όχι μόνο οι Γάλλοι, αλλά και όλος ο κόσμος.