Η performance art για μένα αποτελεί ένα γνωστό αντικείμενο, το οποίο παρόλο που δεν βρίσκεται ιδιαίτερα κοντά στα γούστα μου, δεν μπορώ να αρνηθώ πως είναι ένα αρκετά σαγηνευτικό είδος που έχει αναπτυχθεί πολύ και πάντα καταφέρνει να συναρμόζει νέα μέσα και τεχνολογίες ώστε να προσφέρει το καλύτερο δυνατόν αποτέλεσμα, ασκώντας μεγάλη επιρροή στον κόσμο. Τι είναι όμως ακριβώς αυτή η τέχνη; Είναι μία παράσταση που λαμβάνει χώρα οπουδήποτε θέλει ο καλλιτέχνης και πλαισιώνεται από οτιδήποτε επιθυμεί ο ίδιος, δηλαδή μουσική, οθόνες, αντικείμενα και λοιπά. Τα όρια είναι ρευστά καθώς ουσιαστικά η όλη ερμηνεία είναι ένας “λευκός καμβάς” όπου ο performer “ζωγραφίζει” τα συναισθήματά του και αυτά που θέλει να εκφράσει έξω από συμβατικά πλαίσια. Δεν μπορούν να διακριθούν υποκατηγορίες στην τέχνη αυτή, καθώς είναι πιθανό ο ερμηνευτής να κάνει τα πάντα ή και τίποτα, π.χ. μπορεί να τραγουδάει ή να ερμηνεύει κάτι, μπορεί όμως και απλά να κάθεται σε μια καρέκλα ακίνητος. Οτιδήποτε παρουσιάζεται χαρακτηρίζεται από ένα βαθύ νόημα που θέλει ουσιαστικά να θέσει στον θεατή απορίες και να τον βάλει να προβληματιστεί ή να νιώσει. Ο καλλιτέχνης συχνά κάνει συνδέσεις της ψυχής και των συναισθημάτων με το σώμα, γι’αυτό και σε αρκετές περιπτώσεις το γυμνό κορμί είναι στο επίκεντρο. Ας δούμε όμως λίγα πράγματα για την ιστορία της performance art.
Όσον αφορά τις απαρχές της performance art έχει ειπωθεί η άποψη πως ψήγματα του είδους ίσως να υπήρχαν στην αρχαία Ελλάδα στις παραστάσεις του Αντισθένη και του Διογένη, όπου δόθηκε ο χαρακτηρισμός “κυνικός”, από τη λέξη κύων που στα αρχαία σήμαινε σκύλος, καθώς πιστεύεται πως ο Διογένης όταν ερμήνευε φερόταν σαν σκύλος επί σκηνής. Εντούτοις σε μια πιο ώριμη φάση, οδεύοντας σιγά σιγά προς τη σημερινή μορφή, βλέπουμε τους πατέρες της τέχνης στους Ρώσους κονστρουκτιβιστές, φουτουριστές και ντανταϊστές. Στα πρώτα στάδια της performance art, βλέπουμε μια αντισυμβατική απαγγελία ποιημάτων από τον Richard Huelsenbeck και τον Tristan Tzara. Ο David Burliuk επίσης έβαφε το πρόσωπό του για τις ανάγκες της ερμηνείας του. Κατά το 1940-1950 βλέπουμε μια, κάπως δειλά, πιο απελευθερωμένη φάση της performance, όπου η καινούρια ιδέα του Action Painting σε συνδυασμό με τον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό έδωσαν πάτημα πρώτα στους ζωγράφους να είναι πιο αυθόρμητοι με τα έργα τους και σταδιακά ώθησε στην ανάδειξη της ίδιας της performance art. Μεγάλη επιρροή τη δεκαετία του ’50 άσκησε και η Ιαπωνική ομάδα Gutai που όρισε με κάποια σαφήνεια τη μορφή της συγκεκριμένης τέχνης.
Περνώντας πια στην αρχή της πιο συνειδητοποιημένης φάσης της performance art βρισκόμαστε στη δεκαετία του ’60, όπου οι καλλιτέχνες αρχίζουν να απελευθερώνουν το μυαλό και το σώμα τους, δημιουργώντας αναπάντεχα αποτελέσματα, όπου με την αύξηση των καλλιτεχνών, αυξάνεται και ο αριθμός των νέων ερμηνειών με τη δημιουργία καινούριων μορφών έκφρασης. Σημαντικά ονόματα εκείνη την περίοδο στον χώρο αυτό ήταν η Yoko Ono, η Carolee Schneemann, ο Wolf Vostell, ο Joseph Beuys, η Yayoi Kusama και ο Allan Kaprow, o Dennis Oppenheim και άλλοι.
Στις επόμενες δεκαετίες η performance art εξελίσσεται και γίνεται αυτό που πλέον γνωρίζουμε, ξεπερνώντας τα όρια της φαντασίας και παρέχοντας ερμηνείες ιδιαίτερες, αλλά και προκλητικές συχνά, δημιουργώντας ένα κύμα περιέργειας και ενδιαφέροντος για την τέχνη αυτή. Οι καλλιτέχνες είναι πια πιο ευέλικτοι τόσο στο που τοποθετούν τις παραστάσεις τους, αλλά και στα θέματα και το τρόπο που επιλέγουν να τα παρουσιάσουν. Μία από τις πλέον γνωστότερες μορφές του χώρου είναι η Marina Abramović που θεωρείται πλέον ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της performance art παγκοσμίως, μετρώντας πολλά χρόνια παρουσίας και πρωτόγνωρων ερμηνειών. Στην Ελλάδα δεν έχουμε μεγάλη παράδοση στον τομέα αυτό ακόμα, όμως μερικοί καλλιτέχνες που έχουν ξεχωρίσει είναι η Ελίζα Σόρογκα, ο Αλέξανδρος Πλωμαρίτης, η Αγγελική Αυγητίδου και ο Δημήτρης Παπαϊωάννου. Ελπίζουμε σταδιακά να εμφανιστούν κι άλλοι νέοι άνθρωποι που θα στραφούν προς αυτή τη μορφή έκφρασης, δίνοντας καινούρια στοιχεία στην performance art, προσκαλώντας τους θεατές σε ένα παράξενο ταξίδι στοχασμού.
Παρόμοια άρθρα που μπορεί να σ’ενδιαφέρουν:
- Ξανθή Ταβουλαρέα: “Όλοι μαζί , φέρνοντας τις προσωπικές μας πληγές, κάνουμε την Απώλεια να φαίνεται αδύναμη.”
- Αριστείδης Σταύρου: «Η ΤΑΜΠΕΛΑ» είναι κάτι που κόβουμε στα ρούχα, αλλά βάζουμε συχνά στους ανθρώπους!
- Χελώνες στο Vis Motrix Performance Studio
- ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΗΣ ΜΑΣΚΑΣ : Εργαστηριακός κύκλος θεάτρου μάσκας 6 συναντήσεων, με τον Αλέξανδρο Μιχαήλ
- Hotel Marina στο Γκλόρια Μικρό από 20 Σεπτεμβρίου
