Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης έκανε τα πρώτα βήματά του σε ένα μετεμφυλιακό περιβάλλον ιδιαιτέρως ομιχλώδες, που εκ των πραγμάτων ανέκοπτε τους θεατρικούς συγγραφείς της περιόδου από την ελεύθερη έκφραση με τις “συνοπτικές διαδικασίες” της λογοκρισίας. Σ’ αυτό το άνυδρο θεατρικό τοπίο που αγωνιωδώς ξεδιψούσε μόνο με γερές δόσεις φαρσοκωμωδίας, ακίνδυνου ποιητικού θεάτρου και ανώδυνου ιστορικού διηγήματος, κάνει την εμφάνισή του ο συγγραφέας Ι.Καμπανέλλης που έρχεται προπομπός μιάς πλειάδας συγγραφέων να εντάξει στη θεματολογία της εποχής την πολυμέρεια του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι της μεταπολεμικής Ελλάδας. Με την πένα του, που σάρωνε τα επίπεδα της ελληνικής κοινωνίας, καυτηρίαζε άλλοτε με έμμεσο τρόπο τα κακώς κείμενά της, όπως τη φτώχεια, την ανεργία ή την αναγκαστική μετανάστευση και άλλοτε άμεσα και στοχευμένα τραβούσε από την επίσημη κατεστημένη ιδεολογία τη μάσκα της υποκρισίας, καθιστώντας πλέον εμφανή την τοποθέτησή του στο χώρο της Αριστεράς. Είναι η περίοδος που η αναζήτηση της ελληνικής ταυτότητας αποτελούσε πια ζητούμενο της ελληνικής κοινωνίας που μέχρι και τα πρώτα χρόνια μετά τον εμφύλιο άγεται και φέρεται από μια τάση ξενομανίας και επιρροής από τη Δυτική Ευρώπη και μιάς αρνητικής δίάθεσης και στάσης προς τη Νεοελληνική δραματουργία.
Βρισκόμαστε στα 1956, όταν το Εθνικό Θέατρο υπό τη διεύθυνση του Αιμίλιου Χουρμούζιου, κάνει επιτέλους αποδεκτή τη θεατρική πρόταση τιυ Ι. Καμπανέλλη με το έργο Έβδομη μέρα της δημιουργίας, το οποίο εγκαινιάζει και τη Δεύτερη Σκηνή του Εθνικού. Ουσιαστικά, πρόκειται για το τέταρτο κατά σειρά έργο του εν λόγω δραματουργού στο οποίο διακρίνεται και μια στροφή του ύφους του, αναγκαστική μεν, προς το ρεαλισμό, προκειμένου, όπως σημειώνει και ο ίδιος, να υπάρξει σα συγγραφές. Αξιοσημείωτο είναι ότι θα χρειαστεί να μεσολαβήσουν άλλα είκοσι τέσσερα χρόνια από την παράσταση της Έβδομης μέρας της δημιουργίας ώσπου έργο του να ανέβει ξανά στο σανίδι του Εθνικού.
Στα χρόνια που ακολούθησαν έως το τέλος της δεκαετίας του 1970 το σύγχρονο ελληνικό έργο βρίσκεται σε πλήρη άνθηση. Παράλληλα ανοδική υπήρξε και η πορεία του Ι. Καμπανέλλη μιάς και ο έλληνας δραματουργός κατόρθωσε να κερδίσει την καθολική αποδοχή και καταξίωση σε σκηνές πρωτοποριακές, έξω από κάθε εμπορικό κύκλωμα, όπως ενδεικτικά αναφέρουμε το Νέο Θέατρο, ο θίασος Νέα Πορεία, ο θίασος Καρέζη-Καζάκου, αλλά κυρίως το θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κούν, που αποτέλεσε το κατεξοχήν βήμα έκφρασης του έλληνα δραματουργού όπως και πολλών άλλων συνοδοιπόρων του.
Στη δεκαετία του 1980 παρατηρείται μια ενδοσκοπική αναζήτηση του υποκειμένου, δηλαδή μια αλλαγή πορείας από τον έξω κόσμο προς τον εσωτερικό και την αντίστοιχη διάθεση των ηρώων. Και ενώ, λοιπόν, την προηγούμενη δεκαετία κυριαρχούσε μια νατουραλιστική καταγραφή των φαινομένων της ελληνικής κοινωνίας, από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και έπειτα η γραφή που ακολουθείται είναι ανεξάρτητη του ρεαλισμού, αφαιρετική και εσωτερική. Η περίοδος αυτή εγκαινιάζεται με το έργο Ο μπαμπάς ο πόλεμος (1980) που, σύμφωνα με τους ιστορικούς, «άνοιξε νέους δρόμους στη θεατρική έκφραση». Όπως και το άλλο έργο του Οδυσσέα γύρισε σπίτι που φιλοξενήθηκε από την Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου σηματοδοτεί μια αξιοσημείωτη στροφή στην πολιτική δραματολογίου του Εθνικού σε σχέση με το νεοελληνικό έργο που είχε προτιμηθεί να ακολουθείται από τη σύστασή του έως το 1980. Η Αυλή των Θαυμάτων (1982) είναι το τρίτο κατά σειρά έργο του Ι. Καμπανέλλη που φιλοξενείται από τη Εθνικό, προκειμένου να τιμηθεί ο καταξιωμένος πια δημιουργός, ο οποίος “άνοιξε το δρόμο της μεταπολεμικής μας δραματουργίας, καθόρισε το στίγμα της, το ύφος της και τη θεματολογία της”. Ακολουθεί ο Αόρατος Θίασος (1988), όπου στρέφει την εξεταστική ματιά του στη συμπεριφορά της αστικής τάξης, του νέου οικονομικού και κοινωνικού κατεστημένου μέσα από έναν κριτικό εξπρεσιονισμό που τον απομακρύνει από το ρεαλισμό που ακολουθούσε τις προηγούμενες δεκαετίες. Έπεται ο Δείπνος (1993) που αντλεί έμπνευση από τον αρχαιοελληνικό μύθο, το Γράμμα στον Ορέστη, Πάροδος Θηβών και η πράξη Στην Χώρα Ίψεν που ξεχωρίζουν εξίσου για το πειραματικό και πρωτοποριακό τους χαρακτήρα. Στα τελευταία χρόνια ο Ι. Καμπανέλης τιμήθηκε με τις πιο υψηλές ακαδημαϊκές διακρίσεις και ανακηρύχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
ΠΗΓΕΣ
Μαρία Στάμου, “Η πολιτική Δραματολογίου του Εθνικού Θεάτρου(1955-1995): Η περίπτωση Καμπανέλλη στο academia.edu
Kambanellis.gr
vakxikon.gr
