Ο Πυθαγόρας ο Σάμιος έζησε το 569 π.Χ. έως το 496 π.Χ. ήταν σημαντικός Έλληνας φιλόσοφος, μαθηματικός, γεωμέτρης, θεωρητικός της μουσικής και ιδρυτής του Πυθαγορισμού.
Τα νεότερα χρόνια
Ο Πυθαγόρας καταγόταν από τη Σάμο και ήταν γιος του Μνήσαρχου. Ο πατέρας του από μικρή ηλικία φρόντισε να τον μυήσει στις διδασκαλίες των Χαλδαίων, και παράλληλα ανέθεσε τη διδασκαλεία του γιου του στον Κρεώφυλο, στον Φερεκύδη καθώς επίσης και σε ιερείς. Ο νεαρός Πυθαγόρας λέγεται ότι ήταν ιδιαίτερα όμορφος, διέθετε μεγάλο σεβασμό και τον χαρακτήριζε η σεμνότητα και η σωφροσύνη. Επιπλέον ήταν δεινός ομιλητής με εξαιρετική πειθώ και φάνταζε τόσο αξιοθαύμαστος, ώσπου πολλοί τον θεωρούσαν απόγονο του θεού Απόλλωνα. Τον χαρακτήριζε μεγάλη θρησκευτικότητα και ακολουθούσε ιδιαίτερα σημαντικές δίαιτες, έχοντας ως άξονα την ισορροπία της ψυχής και την εγκράτεια του σώματος.
Η εκπαίδευση του Πυθαγόρα
Στα δεκαοκτώ του εγκατέλειψε τη Σάμο, μαζί με τον Ερμοδάμαντα για τη Μίλητο και την Σχολή της Ιωνίας κοντά στον Φερεκύδη, στον Αναξίμανδρο και στον Θαλή, εξαιτίας της εμφάνισης του τυραννικού καθεστώτος του Πολυκράτους. Κοντά στον Θαλή ο Πυθαγόρας έλαβε την πρώτη του σοβαρή εκπαίδευση πάνω στα μαθηματικά και στη γεωμετρία. Ο Θαλής διακρίνε τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του Πυθαγόρα και τον προέτρεψε να μεταβεί στην Αίγυπτο και να συναναστραφεί με τους ιερείς της Μέμφιδος και της Διοσπόλεως. Εκεί μυήθηκε στα ιερά μυστήρια της Βύβλου και της Τύρου καθώς και στις τελετουργίες που λάμβαναν χώρα σε πολλά μέρη της Συρίας. Στη συνέχεια έλαβε μέρος και στα μυστήρια της Αιγύπτου.
Επιστρέφοντας στη Σάμο κατασκεύασε διδασκαλείο ημικυκλικό, το οποίο για αιώνες αργότερα διατηρήθηκε με την ονομασία ημικύκλιο του Πυθαγόρα, στο οποίο οι Σάμιοι συσκέπτονταν για τα κοινά. Η επιστροφή του με σκοπό τη διδασκαλία δεν απέδωσε, καθώς εξαιτίας της τυρρανίδας παρατήρησε την αδιαφορία των Σαμίων προς τα μαθηματικά και την φιλοσοφία, έτσι αποφάσισε να μετοικίσει προς τη Νότια Ιταλία. Ο Πυθαγόρας δεν πήγε απευθείας στον Κρότωνα αλλά πρώτα επισκέφθηκε τους Δελφούς και έγινε μαθητής της ιέρειας Θεμιστόκλειας. Η δασκάλα του αυτή αποτέλεσε και τον λόγο, για τον οποίο η Σχολή που θα ιδρύσει αργότερα στον Κρότωνα θα δέχεται και γυναίκες, πολλές από τις οποίες έγιναν σημαντικές φιλόσοφοι όπως η Θεανώ, η Ασπασία, η Περικτιόνη κ.α.
Στην Ιταλία
Γύρω στο 530 π.Χ. μετακόμισε σε μία ελληνική αποικία στη νότια Ιταλία. Με την πρώτη του δημόσια ομιλία, οι ακροατές του γοητεύτηκαν τόσο που δεν επέστρεψαν στις πατρίδες τους αλλά με τις οικογένειές τους έκτισαν το Ομακοείον. Ένα τεράστιο οικοδόμημα για ομαδικές ακροάσεις, ιδρύοντας την Μεγάλη Ελλάδα στην Ιταλία και γινόμενοι πολίτες της. Εκεί ζούσαν μαζί με τους μαθητές, θέτοντας τις περιουσίες τους σε κοινή χρήση, ενώ τον Πυθαγόρα τον χαρακτήριζαν θεϊκό. Ένα απ’ τα απόρρητα του Πυθαγορισμού που παρέδωσαν στην κοινότητα, είναι η λεγόμενη Τετρακτύς, στην οποία ορκίζονταν επικαλούμενοι την ενέργεια της ύπαρξης του Πυθαγόρα.
Το τέλος του Πυθαγόρα
Στον Κρότωνα ο Κύλων άντρας με χαρακτήρα βίαιο και φορτικό, επαινώντας τον χαρακτήρα του, πλησίασε τον Πυθαγόρα επιθυμώντας να γίνει μαθητής του. Όμως ο Πυθαγόρας αναγνώρισε το ποιόν του χαρακτήρα του και τον έδιωξε. Ο Κύλων προσβλήθηκε και οργίσθηκε πολύ, υπήρχαν και πολιτικά αίτια όμως για το μίσος του Κύλωνος καθώς επιθυμούσε το πολίτευμα του Κρότωνος, το οποίο όριζε ορισμένο αριθμό πολιτών με το δικαίωμα να συμμετέχουν στην εκκλησία του δήμου. Ο Κίλων ήθελε να συμμετέχουν όλοι, ώστε να μπορεί να εξαγοράζει πολιτική δύναμη, δωροδοκώντας πολλούς από εκείνους. Στα σχέδια του αυτά εναντιώθηκαν οι Πυθαγόρειοι.
Με τη βοήθεια του ρήτορα Νίνονα, ο οποίος έγραψε ένα ψευδές βιβλίο που υποτίθεται πως περιείχε τις διδασκαλίες των Πυθαγορείων, ο Κύλων άρχισε να συκοφαντεί τους Πυθαγόρειους πως ετοιμάζουν τυραννίδα. Ξεσήκωσε τον λαό εναντίον τους και ο ίδιος με τους υποστηρικτές του επιτέθηκαν στους Πυθαγόρειους στην οικία του Μίλωνα. Κατά την συμπλοκή σκοτώθηκαν πολλοί από τους συντρόφους του Πυθαγόρα, σαράντα συνελήφθησαν και η οικία πυρπολήθηκε. Μόνον ο Άρχιππος και ο Λύσις κατάφεραν να διαφύγουν με κάποιο τρόπο. Ο Λύσις κατέφυγε στην Θήβα όπου έζησε τον υπόλοιπη ζωή του διδάσκοντας την Πυθαγόρειο φιλοσοφία στον Επαμεινώνδα.
Ο Πυθαγόρας μαζί με τους υπόλοιπους διέφυγαν προς τους Λοκρούς. Οι πολίτες όμως εκεί φοβήθηκαν για πιθανό πόλεμο και αρνήθηκαν να τους δεχθούν. Παρόλα αυτά τους πρόσφεραν προμήθειες και ο Πυθαγόρας έπλευσε προς τον Τάραντα κι από εκεί προς το Μεταπόντιο. Εκεί λέγεται ότι τελείωσε τη ζωή του, σε ηλικία 84 ετών το 496 π.Χ. αποσυρόμενος στο ιερό των Μουσών και παραμένοντας εκεί για σαράντα ημέρες δίχως τροφή.
Η κοσμοθεωρία του Πυθαγορισμού
Ο Πυθαγόρας αποτέλεσε τον θεμελιωτή των ελληνικών μαθηματικών, είναι γνωστός για το Πυθαγόρειο Θεώρημα που έχει το όνομά του. Δημιούργησε ένα άρτιο σύστημα το οποίο κατοχύρωσε με όλες τις σχετικές αριθμητικές και γεωμετρικές αποδείξεις για την επιστήμη των ουρανίων σωμάτων. Ήταν ιδρυτής ενός μυητικού φιλοσοφικού κινήματος (Πυθαγορισμός) το οποίο επηρέασε σημαντικά τη φιλοσοφία και τη θρησκευτική διδασκαλία στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., Το αντικείμενο του κινήματος ήταν η καθοδήγηση μιας εταιρείας, η οποία ήταν μία μυστική, θρησκευτική κίνηση με έντονη πολιτική δραστηριότητα. Στο Πυθαγόρειο σύστημα θρησκεία και φιλοσοφία είναι αλληλένδετα. Η ιδέα της κάθαρσης αποτελεί το κλειδί για την κατανόηση της σχέσης θρησκείας και επιστήμης. Στον Πυθαγόρα αποδίδονται οι βασικές ιδέες της θεωρίας του κόσμου και της κάθαρσης. Μελετητές υποστηρίζουν πως ο Πυθαγόρας χρησιμοποιούσε τη λέξη κόσμος αναφερόμενος στην τάξη του σύμπαντος. Σύμφωνα με τον Πυθαγόρα η αρχή της τάξης, διέπει το σύμπαν και ρυθμίζει την κίνηση των ουράνιων σωμάτων, και εφαρμόζοντας την κοσμική τάξη στον εσωτερικό του κόσμο, ο άνθρωπος μπορεί προοδευτικά να αποκτήσει την αθανασία.
Μια πολύ σημαντική ανακάλυψη που έκανε ο Πυθαγόρας είναι η αριθμητική ερμηνεία του σύμπαντος. Μετρώντας τα κατάλληλα μήκη της χορδής ενός μονόχορδου, διαπίστωσε πως τα σύμφωνα μουσικά διαστήματα μπορεί να εκφρασθούν μέσα από απλές αριθμητικές αναλογίες των τεσσάρων πρώτων ακεραίων αριθμών. Η θεωρία της Αρμονίας των Σφαιρών που διατύπωσε η σύζυγός του επιστήμονας και φιλόσοφος Θεανώ, ήταν η αιτία, η οποία προκάλεσε το ενδιαφέρον του Πυθαγόρα για την μουσική αρμονία.
Ο Πυθαγόρας επιπλέον, θεωρείται από πολλούς ο πατέρας της σύγχρονης χορτοφαγίας. Οι απόψεις του οδήγησαν στη δημιουργία της Χορτοφαγικής κοινωνίας στην Αγγλία του 18ου αιώνα, αποτελώντας την αρχή του χορτοφαγικού κινήματος.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Πυθαγόρου Βίος, Πορφύριος, εκδόσεις Πύρινος Κόσμος, 1978.
