Ισίδωρος Ζουργός: “Ο κάθε συγγραφέας είτε το επιδιώκει είτε όχι υπάρχει μέσα στις σελίδες συχνά μέσα από ένα ρεπερτόριο μεταμφιέσεων”

Ο  Ισίδωρος Ζουργός είναι ένας γητευτής του λόγου. Αυτό δεν είναι απλά ένα χάρισμα. Είναι το μεγάλο αντίκρισμα της πνευματικής  καλλιέργειας του  συγγραφέα και το αποτέλεσμα της καταπόνησής του στα άδυτα του γλωσσικού μας πλούτου ανά τις εποχές. Αυτή η γλωσσική ευστροφία απογειώνει την αφηγηματική ροή του μυθοπλαστικού του οικοδομήματος και αποδίδει στον γραπτό του λόγο το αξίωμα της σαφήνειας  και  της εγγύτητας  μεταξύ αφήγησης και παράστασης της ιστορίας.

Πραγματεύεται τα θέματα που επιλέγει με βαθύτητα και συνέπεια στα πραγματολογικά τους στοιχεία και δικαίως χαρακτηρίζεται ως ένας από τους κυριότερους εκφραστές του μυθιστορήματος στην σύγχρονη λογοτεχνική παραγωγή καθώς και ένας, μέσω των έργων του,  μεταλαμπαδευτής  της  ανθρώπινης ιστορίας στο μέλλον.

Οι αναγνώστες του τον ακολουθούν πιστά κι έχουν αποτυπωμένα στην μνήμη τους την εποχή και του ήρωες των μυθιστορημάτων του.

Στο τελευταίο του μυθιστόρημα του με τίτλο: “Οι ρετσίνες του βασιλιά”, ο Ισίδωρος Ζουργός ανασκαλεύει θέματα διαχρονικά όπως είναι η μοναξιά στην τρίτη ηλικία, η διαφθορά του ατόμου  που  κατέχει εξουσία, η  φθορά  που έπεται της δύναμης, η συναισθηματική απομόνωση  που επιφέρει η σύνθλιψη των οικογενειακών δεσμών, μέσω των ανθρώπινων καταστάσεων που βιώνουν οι ήρωές του και με την συνδρομή των τεσσάρων εποχών του έτους που μεταγγίζουν τον χυμό τους, το άρωμά τους, τη θλίψη τους, την καταιγίδα και την παγωνιά τους στην ψυχοσύνθεσή τους.

Επιμέλεια συνέντευξης για το MAXMAG: Άννα Ρω

Αν δεν γεννήσεις την ωραία μνήμη των ημερών σου απλά, μια μέρα θα χαθείς μαζί με το είδωλό σου (απόσπασμα από το Σονέτο ׀׀׀ του Σαίξπηρ σε μετάφραση Γ. Μπλάνα)

Ας ξεκινήσουμε τη συνέντευξή μας με αυτό το απόσπασμα   προσαρμόζοντας τον προβληματισμό του Σαίξπηρ στη σφαίρα τής λογοτεχνίας και ειδικά του μυθιστορήματος:

Ποιος είναι ο ρόλος του μυθιστορήματος στο διηνεκές;

Νομίζω πως το μυθιστόρημα είναι μια κιβωτός με διπλά αμπάρια. Στο ένα από αυτά φυλάσσεται η ιδιοπρόσωπη ταυτότητα του συγγραφέα και στο άλλο η εποχή του, όπως την έχει αφηγηθεί ή την έχει υπονοήσει σε αντίστιξη με άλλες ιστορικές περιόδους. Τα αμπάρια αυτά είναι γεμάτα από την γλώσσα της εποχής, τα συμφραζόμενα, τις αγωνίες και τα ερωτήματά της. Και το πλοίο κιβωτός  ταξιδεύει στον χρόνο…

Ποια είναι τα συστατικά εκείνα που το καθιστούν θεματοφύλακα της εποχής του;

Πέρα από τα πραγματολογικά εξωτερικά στοιχεία είναι κι όλα αυτά που θα τα ονομάζαμε περιβάλλουσα ατμόσφαιρα και κυρίαρχη ιδεολογία μιας εποχής. Ιστορικές συγκυρίες, τρέχουσες αντιλήψεις και πλάνες, έξεις, κυρίως όμως η γλώσσα που είναι και το βασικό ένδυμα του μυθιστορήματος.

Η πληθώρα των συγγραφικών προτάσεων μάς οδηγεί σ` ένα απεγνωσμένο κυνήγι ανακάλυψης του μοναδικού, του στέρεου αναγνώσματος. Αυτό μπορεί να υποβιβάσει την αξία του βιβλίου; 

Πιστεύω πως όχι. Η αναζήτηση αυτού του αναγνώσματος που θα γεμίσει τα προσωπικά μας διάκενα είναι μέρος από το ίδιο το αρχαίο κυνήγι της αλήθειας και του νοήματος. Οι πολλές αναγνωστικές επιλογές – θηράματα περιπλέκουν το κυνήγι, όμως αυτό δεν είναι καθόλου αρνητικό.

Οι δημόσιες βιβλιοθήκες θα μπορούσαν να έχουν έναν επικουρικό ρόλο στην ανάδειξη του «γόνιμου» βιβλίου;

Οπωσδήποτε, είναι άλλωστε ο κατ’ εξοχήν βιότοπος της ανάγνωσης.

Η “αηδονόπιτα” είναι το χιμαιρικό, το ανεκπλήρωτο όνειρο που δίνει στόχο και σκοπό στη ζωή. Είναι όλα τα “θέλω” και τα “πιστεύω” της ανθρώπινης σύστασης που παλεύει να αποκτήσει πνευματική και ψυχική οντότητα. Να υπερβεί το αδρανές, να ολοκληρωθεί, και να ζήσει άφθαρτη από την ύλη, φτιαγμένη με τα υλικά του μύθου και της τέχνης των ονείρων.

Αυτό το απόσπασμα προέρχεται από κριτική αναγνώστη για το βιβλίο σας «Η αηδονόπιτα» και από το οποίο προκύπτουν τα ακόλουθα ερωτήματα:

Είναι η πίστη στο αδύνατο η ραχοκοκαλιά  του βιβλίου;

Είναι μέρος της σπονδυλικής του στήλης. Δίπλα του στέκει το δίπολο έρωτας – επανάσταση, ο πολιτισμός του νεώτερου ελληνισμού κ.ά

Τι όπλα κρατάει στα χέρια του ο συγγραφέας για να κατασκευάσει μια τοιχογραφία με θέμα την επανάσταση του 1821;

Τις πηγές, τις ιστορικές μελέτες, κάποια βιβλία με την ίδια θεματική, όμως πιο πολύ μια αγωνία και μια προσπάθεια για τη γλώσσα, να γεφυρώσει αυτό το κενό των δύο αιώνων, αυτό νομίζω πως είναι και το δυσκολότερο.

Και με πόση δεξιοτεχνία πρέπει να τα χειρίζεται για να αποδώσει με συνέπεια γεγονότα και οράματα;

Με σχολαστική μελέτη, αίσθημα ευθύνης όμως και με την πεποίθηση πως δικαιούται την οπτική γωνία της αποκλειστικά δικής του αφήγησης.

Ως εκπαιδευτικός πιστεύετε ότι οι νεότερες γενιές μπορούν να αγαπήσουν την ιστορία του τόπου μας μέσα από τη λογοτεχνία;

Αλίμονο αν σταματούσαμε να πιστεύουμε σ’ αυτό. Όσο κι αν ζούμε στην εποχή των εικόνων, η λογοτεχνία δεν θα σταματήσει να αγωνίζεται να κρατήσει τον δικό της χώρο και τα απαράβατα δικαιώματά της να αφυπνίζει τις συνειδήσεις των νέων ανθρώπων.

 Η βροχή, ο αέρας, η βροντή, η αστραπή δεν είναι κόρες μου. Μαζί σας, στοιχειά μου, δεν τα βάζω για την ασπλαχνιά σας. Σε σας δε μοίρασα βασίλειο, δε σας είπα παιδιά μου, εσείς δε μου χρωστάτε υποταγή.(Σαίξπηρ, Βασιλιάς Ληρ)

Η δύναμη της εξουσίας, η δομή της οικογένειας και η αποκαθήλωσή τους αποτυπώνονται στο νέο σας βιβλίο: «Οι ρετσίνες του Βασιλιά». Πώς χτίσατε αυτή τη φορά το μυθιστορηματικό σας σύμπαν;

Αρχικά με την αίσθηση του προσωπικού μου χρόνου που περνά, συντροφιά με την κοινότοπη και ανατριχιαστική διαπίστωση πώς περνούν τα χρόνια. Νομίζω πως είναι δύσκολο για έναν νέο σε ηλικία συγγραφέα να διαχειριστεί ένα τέτοιο θέμα. Το βίωμα της απειλητικής φθοράς που διαφαίνεται ήδη από τη μέση ηλικία νομίζω ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για τη συγγραφή του βιβλίου.

Κατόπιν είναι η εικόνα της Ελλάδας ύστερα από την οικονομική κρίση, κυρίως στην ελληνική επαρχία. Θα προσέθετα ακόμα και την αίσθηση πως ζούμε σε ένα πλανητικό χωριό που αλλάζει εξαιτίας της τεχνολογίας με τρομακτική ταχύτητα με τα αξιακά συστήματα να μεταμορφώνονται.

Μαζί μ’ αυτά και η επιθυμία μιας συζήτησης με κλασικά κείμενα της λογοτεχνίας, όπως είναι ο Βασιλιάς Ληρ του Σαίξπηρ,  ο Γαργαντούας του Ραμπελαί και υπογείως ίσως και ανεπαίσθητα με τον Πύργο του Κάφκα και την Παναγία των Παρισίων του Ουγκώ.

Να το πω και λίγο πιο τολμηρά, ένα crash test για το αν μπορούν αυτά τα κείμενα όχι μόνο να αντέξουν στο διαφορετικό κοινωνικό περιβάλλον αλλά και να βρουν συνάψεις με τη σημερινή εποχή, κάτι που όπως διαπίστωσα επιβεβαιώθηκε για άλλη μια φορά. Τα κλασικά κείμενα έχουν σταθερή αξία γιατί ακριβώς αναφέρονται στις αγωνίες του ανθρώπου σε κάθε εποχή. Είναι επίκαιρα και αδιανόητα εύστοχα σε κάθε περίπτωση.

Ποια είναι η θέση των προσώπων του βιβλίου στον χωροχρόνο;

Προσπαθούν να περιφρουρήσουν τον χώρο τους και να συντηρήσουν την αντοχή τους απέναντι στη φθορά.

Ποιος είναι ο ρόλος του κεντρικού σας ήρωα Λεόντιου Έξαρχου στην εξέλιξη της πλοκής του βιβλίου;

Είναι ένας ρόλος τραγικός, ο Λεόντιος κουνάει τα νήματα της αφήγησης αλλά ταυτόχρονα υφίσταται τους τεκτονικούς κραδασμούς της αλλαγής των εποχών. Κάποτε θυμίζει ένα ψάρι, που τα δίχτυα το έβγαλαν από το νερό κι αυτό εκτινάσσεται πέρα δώθε δίνοντας τον αγώνα του ως το τέλος.

Θα επαναφέρατε ένα πρόσωπο από προηγούμενο έργο σας σε μια νέα μυθοπλασία;

Το έχω ήδη κάνει. Στο μυθιστόρημα που τελειώνω αυτή την εποχή έχω επαναφέρει δύο χαρακτήρες που συναντάμε στο πρωτόλειο μυθιστόρημά μου, τον Φράουστ.  

Θα γυρνούσατε ποτέ με κριτικό βλέμμα στα παλιά σας έργα; Θα τολμούσατε μια ανανέωσή τους;

Δεν επιθυμώ καθόλου να παρέμβω σε πρωιμότερα έργα μου ακόμα κι αν σε αυτά μπορώ να διακρίνω σημάδια ανωριμότητας. Η γραφή μας εξελίσσεται έτσι κι αλλιώς, ποιος ο λόγος να αισθανόμαστε αμήχανα για αυτό που ήμασταν και γι’ αυτό που καταθέσαμε τα προηγούμενα χρόνια.

Σε ποια μορφή υπάρχει ο Ισίδωρος Ζουργός μέσα στα έργα του;

Ο κάθε συγγραφέας είτε το επιδιώκει είτε όχι υπάρχει μέσα στις σελίδες συχνά μέσα από ένα ρεπερτόριο μεταμφιέσεων.

Αντί επιλόγου θα μας χαρίζατε έναν αγαπημένο σας στίχο;

Θα σας αναφέρω έναν στίχο του Τάιγκου Ριόκαν, ερημίτη μοναχού του ζεν βουδισμού του 18^ου αιώνα τον οποίο τον χρησιμοποιώ και τον αναπτύσσω στο μυθιστόρημα που γράφω αυτή την εποχή.

Ο κλέφτης φεύγοντας ξέχασε το φεγγάρι στο παράθυρο

Ευχαριστούμε τον Ισίδωρο Ζουργό για αυτή τη συνέντευξη και για το φωτογραφικό υλικό που μας παραχώρησε.

Το κείμενο του αναγνώστη/στριας  αντλήθηκε από: https://www.goodreads.com/book/show/9370979