Λίγες ημέρες πριν την πρεμιέρα της παράστασης “Θεσμοφοριάζουσες“, ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, μέσα από μία τηλεφωνική επικοινωνία, απάντησε στις ερωτήσεις μου για τη μαγεία του ρόλου του ως Ευριπίδης, τη δύναμη της γλώσσας του συγγραφέα, αλλά και για τις γυναίκες στη σημερινή Ελλάδα. Μία συζήτηση με εξαιρετικό ενδιαφέρον που δίνει τροφή για σκέψη σε όσους το επιλέξουν.
Επιμέλεια Συνέντευξης: Βασιλική Παπαθανασίου
- “Θεσμοφοριάζουσες”: Ένα από τα τρία γυναικεία έργα του Αριστοφάνη, όταν καταλύθηκε η δημοκρατία το 411π.Χ. Οι γυναίκες τότε κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τη δημοκρατία. Εσείς είστε ο Ευριπίδης. Θέλετε να μας πείτε λίγα λόγια για το ρόλο σας;
Ο Ευριπίδης είναι ο άνθρωπος που ξέρουμε όλοι, αλλά μέσα από τα μάτια του Αριστοφάνη που του έχει λίγο “άχτι”. Είναι αυτός που παραβιάζει μία σειρά από κανονές στην αρχαία τραγωδία κι αυτό στο μυαλό του Αριστοφάνη μάλλον μοιάζει αρκετά πρωτοποριακό, γι’ αυτό τον “χτυπάει” με όποιον τρόπο μπορεί. Παρόλα αυτά, εγώ αισθάνομαι ότι αν ζούσαν τώρα και οι δύο και κοιτάζαν από μακρυά το έργο, μάλλον θα συμφωνούσαν, παρά θα διαφωνούσαν.
- Πόσο επίκαιρη είναι σήμερα η κληρονομιά του Αριστοφάνη; Νιωθετε ότι το αριστοφανικο κείμενο αντέχει στο χρόνο;
Κανένα απ’ αυτά τα έργα δεν είναι επίκαιρο. Είναι διαχρονικά έργα τα οποία μπορούν να αντέξουν σε οποιαδήποτε στιγμή. Δε μιλάνε για το τώρα, μιλάνε για το πάντα. Όπως όλα τα έργα τα μεγάλα μιλάνε για το πάντα, είναι τόσο γερά. Πολλές φορές η ανάγκη μας για να επικαιροποιήσουμε τα έργα αυτά, μάλλον τα μικραίνει, παρά τα μεγαλώνει. Εμείς νομίζουμε, πως αν πούμε ότι κάτι είναι επίκαιρο, το κάνει να μοιάζει και σημαντικό, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Αυτά τα έργα είναι διαχρονικά, είναι έργα που μιλάνε για τον άνθρωπο και τις αγωνίες του πάντα.
- Στις Θεσμοφοριάζουσες όλα είναι γυναικα. Βλεπουμε αντρες εναντίον γυναικών, γυναίκες να μιλούν για γυναίκες, να ευελπιστούν για έναν “γυναικείο” κοσμο. Άντρες να ντύνονται γυναίκες. Παντού γυναίκες. Μονο γυναίκες. Στη δική σας ζωή τι ρόλο παίζουν οι γυναίκες; Γνωρίζω ότι έχετε μία κόρη, άρα, να υποθέσω ότι παίζουν σημαντικό…
Ναι, έχω μία κόρη, αλλά έχω κι έναν γιο. Οι γυναίκες είναι άνθρωποι και ο ρόλος που παίζουν οι γυναίκες στη ζωή μου, είναι αυτός που παίζουν γενικότερα οι άνθρωποι στη ζωή μου. Θέλω να πω ότι μου φαίνεται λίγο περιέργο να μιλάμε για κάτι τέτοιο σε μία εποχή, όπου τουλάχιστον στο δυτικό κόσμο, έχει αποκατασταθεί η θέση της γυναίκας. Σε μέρη όπου αυτό δεν έχει συμβεί, ίσως έχουν ακόμα το δικαίωμα να τους απασχολεί σαν θέμα. Εδώ, αν πάμε ένα βήμα πιο μπροστά, θα πρέπει να πάψουμε να βλέπουμε τις γυναίκες ως γυναίκες και τους άνδρες ως άνδρες, αλλά να τους δούμε ως ανθρώπους. Μιλάμε για δύο φύλα με διαφορετικά χαρακτηριστικά το καθένα, αλλά όχι με ουσιαστικές διαφορές μεταξύ τους. Υπάρχουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες γυναίκες, και εξαιρετικά κουραστικές γυναίκες. Υπάρχουν πολλοί ενδιαφέροντες άνδρες, και βαθιά χυδαίοι άνδρες. Εγώ δε μπορώ να αντιληφθώ τους ανθρώπους σαν κατηγορίες, αλλά σαν μονάδες, οπότε οι γυναίκες παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή μου, άλλα κάποιες συγκεκριμένες γυναίκες, όπως αναλογικά συμβαίνει το ίδιο και για κάποιους συγκεκριμένους άνδρες.
- Στις πλάτες σας έχετε ήδη εμπειρίες από ρόλους και συμμετοχές σε παραστάσεις που για πολλούς ηθοποιούς θα αποτελούσαν όνειρο ζωής. Ποιος ρόλος όμως απ όλους ήταν αυτός που σας καθόρισε ως ηθοποιό;
Κανένας. Και δε νομίζω να υπάρχει και κάποιος θεατής που να με έχει ταυτίσει με κάποιο συγκεκριμένο ρόλο. Οι ρόλοι αυτοί αποτελούν κομμάτι μίας διαδρομής που αυτή έχει σημασία και αξία για εμένα, κι όχι κάποιες επιμέρους στάσεις.
- Μετά από τόσα χρόνια ενεργού συμμετοχής στα θεατρικά πεπραγμένα. Υπάρχει ακόμα η προσμονή κάποιου ρόλου;
Όχι, καμία προσμονή. Δεν έχω καμία φιλοδοξία να παίξω κάποιο συγκεκριμένο ρόλο.
- Η πιο χαρακτηριστικη ρήση για το επάγγελμά σας είναι “Ηθοποιός σημαίνει φως”. Η τέχνη λοιπόν, βοηθάει να νικήσετε τα “πάθη” και τους “δαίμονες” σας;
Όχι, η τέχνη είναι εκτονωτική διαδικασία. Δε μπορεί να λύσει τα προβλήματα των ανθρώπων που την υπηρετούν. Γι’ αυτό το λόγο, οι άνθρωποι που έχουν εμμονές ή σοβαρά ψυχικά προβλήματα, ποτέ δε γίνονται καλύτερα απασχολούμενοι με την τέχνη. Η τέχνη εκτονώνει αυτά που σε κυνηγάνε ως “δαίμονες”, για να τα λύσεις, χρειάζεται ψυχοθεραπεία. Για το θεατή μπορεί να λειτουργήσει ψυχοθεραπευτικά, αλλά για τον καλλιτέχνη όχι. Μάλιστα πολλές φόρες, αυτοί οι άνθρωποι που την εξασκούν, μπορεί να γίνουν και χειρότερα, όχι όμως καλύτερα.
- Τα φώτα σβήνουν, εσείς κατέβαινετε από τη σκηνή και οι θεατές αποχωρούν. Κάποιοι απ αυτούς σας βρίσκουν στο καμαρίνι. Τι προσδοκατε να έχει πάρει το κοινό φεύγοντας;
Δεν έχω κάποια τέτοιου είδους προσδοκία. Ο θεατής μπορεί να έχει πάρει ό, τι εκείνος νομίζει φεύγοντας από μία παράσταση. Εγώ κάνω αυτό που επιθυμώ και το κάνω όπως επιθυμώ. Δεν έχω καμία φιλοδοξία να γίνω πρότυπο ή να διδάξω κάποιο μάθημα.
- Μπορείτε όμως να φανταστείτε τη ζωή σας χωρίς το θέατρο;
Βεβαίως και μπορώ. Φαντάζομαι ότι θα βρω κάτι άλλο που να με ενδιαφέρει και να με αφορά να το κάνω. Μου αρέσει πάρα πολύ η δουλειά μου στο θέατρο, είναι η δουλειά που επιθύμησα, είναι η δουλειά που συνεχίζω να επιθυμώ, είναι αυτό που μου αρέσει να κάνω στη ζωή μου, από εκεί και πέρα, είμαι σίγουρος ότι αν είχαν έρθει αλλιώς τα πράγματα, μπορεί να είχα βρει κάτι άλλο που να με ενδιαφέρει.
- Επιθεώρηση πάντως, ακόμα δε σας έχουμε δει να παίζετε.
Επιθεώρηση δεν υπάρχει, αν υπήρχε, θα έπαιζα. Είναι ένα είδος θεάτρου που βρίσκεται σε παύση αυτή τη στιγμή. Όταν ξεκινούσα εγώ υπήρχε ένα είδος επιθεώρησης, με εξαιρετικούς κωμικούς, όπως ο Ψάλτης, ο Μουστάκας, κ.α., αλλά άρχισε να σβήνει γιατί είχαν “τελειώσει” οι δημιουργοί του, όχι οι κωμικοί του. Πιστεύω όμως πως είναι ένα είδος που δεν έχει πεθάνει, απλά είναι σε παύση μέχρι να βρεθούν ξανά οι δημιουργοί που θα ζωντανέψουν και πάλι αυτό το θαυμάσιο πράγμα που λέγεται επιθεώρηση και το οποίο θα το έκανα με τεράστια χαρά αν γίνει.
- Και τελικά, σε προσωπικό επίπεδο, πώς αρέσει στον Οδυσσέα να διασκεδάζει; Πού του αρέσει να βγαίνει περισσότερο και να είναι ο πραγματικός Οδυσσέας;
Παντού είναι ο πραγματικός Οδυσσέας. Δε θα πάω κάπου αν δεν είμαι εγώ. Η ζωή μου είναι πολύ μετρημένη ούτως ή άλλως, οπότε τα λίγα πράγματα που κάνω είμαι εγώ εκεί, απολύτως εκεί. Τώρα όσον αφορά το που μ’ αρέσει να διασκεδάζω, μάλλον κάπου που να έχει ανθρώπους που αγαπώ. Σίγουρα όχι σε κλάμπ πάντως… (γέλια)