Συμπληρώματα διατροφής και καρκίνος

Ο καρκίνος είναι μια ασθένεια, που έχει ως βασικό χαρακτηριστικό τη μη φυσιολογική κυτταρική ανάπτυξη και διαίρεση. Τα καρκινικά κύτταρα λόγω ανεξέλεγκτου πολλαπλασιασμού σχηματίζουν ένα μόρφωμα γνωστό ως κακοήθη «όγκο» ή «νεόπλασμα». Ο όγκος προοδευτικά μεγαλώνει και μπορεί να εισβάλει σε γειτονικούς ιστούς, καταστρέφοντας υγιείς ιστούς και όργανα. Δεν είναι λίγες οι διαφημίσεις που παρουσιάζουν τα συμπληρώματα διατροφής ως αντικαρκινικά. Τα συμπληρώματα διατροφής είναι προϊόντα ενός ή περισσότερων θρεπτικών συστατικών τα οποία στοχεύουν στην αύξηση της πρόσληψης ενός θρεπτικού συστατικού πέρα από το επίπεδο πουπροσλαμβάνουμε από τη δίαιτα. Έτσι, πολλές φορές οι κακρινοπαθείς λαμβάνουν πληθώρα συμπληρωμάτων διατροφής βασισμένοι σε ισχυρισμούς που υποστηρίζουν ότι αυτά μπορούν να επιταχύνουν τη θεραπεία τους. Μερικά από τα πιο διαδεδομένα συμπληρώματα για τον καρκίνο είναι οι πολυβιταμίνες και τα μέταλλα, οι αντιοξειδωτικές ουσίες, η βιταμίνη D και τα ω-3 λιπαρά οξέα.

Πολυβιταμίνες και μέταλλα

Είναι τα πιο διαδεδομένα συμπληρώματα διατροφής και σύμφωνα με μελέτες στις ΗΠΑ το 1/3 του γενικού πληθυσμού λαμβάνει τέτοιου είδους συμπληρώματα. Συνήθως περιέχουν ένα συνδυασμό βιταμινών και μετάλλων σε ποσότητα παρόμοια με τη συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη για το κάθε θρεπτικό συστατικό. Όσον αφορά τους καρκινοπαθείς περίπου οι μισοί λαμβάνουν πολυβιταμίνες και μέταλλα. Κατά τη διάρκεια των θεραπειών, οι ασθενείς συνήθως παρουσιάζουν ανορεξία, απώλεια σωματικού βάρους και άλλες παρενέργειες. Επομένως, κάποια πολυβιταμινούχα σκευάσματα διατροφής ίσως να είναι ωφέλιμα όταν η πρόσληψη τροφής είναι μειωμένη και δεν καλύπτει τις ημερήσιες διατροφικές ανάγκες του ασθενούς. Παρόλα αυτά, οι υπάρχουσες μελέτες δεν υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα αυτών των συμπληρωμάτων και μάλιστα δεν δείχνουν καμία επίδραση, θετική ή αρνητική, σχετικά με τη θεραπεία και την επιβίωση.

ω-3 λιπαρά οξέα και χημειοθεραπεία στον καρκίνο

Το δοκοσαεξοενοϊκό (DHA) και εικοσιπεντανοϊκό οξύ (EPA) είναι πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, γνωστά ως ω-3 λιπαρά οξέα. Αυτά μπορούν να αυξήσουν την παραγωγή των ενεργών ριζών οξυγόνου στα καρκινικά κύτταρα. Για αυτόν τον λόγο είναι αποτελεσματικά ως συμπληρώματα  σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία. Συγκεκριμένα, αυξάνουν την απόκριση των κακρινικών κυττάρων στη χημειοθεραπεία ενώ μειώνουν ή τουλάχιστον δεν επηρεάζουν την ευαισθησία των υγιών κυττάρων του οργανισμού στη θεραπεία. Οι διαθέσιμες μελέτες επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα της λήψης συμπληρωμάτων ω-3 λιπαρών οξέων σε καρκινοπαθείς που κάνουν χημειοθεραπείες. Συγκεκριμένα, πολλές συστάσεις προτείνουν λήψη 1,8 γραμμαρίων συμπληρώματος ω- 3 λιπαρών οξέων την ημέρα. Κάποιες παρενέργειες της λήψης τους είναι μία ήπια γαστρεντερικά δυσφορία, μετεωρισμός, ναυτία, στεατόρροια και επίγευση ψαριού.

Αντιοξειδωτικές ουσίες

Τα αντιοξειδωτικά είναι ουσίες που δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου που παράγει ο οργανισμός και προκαλούν βλάβες στα κύτταρα και τους ιστούς. Παραδείγματα τέτοιων ουσιών είναι η βιταμίνη C, η βιταμίνη Ε, το σελήνιο και το β- καροτένιο.

Επιστήμονες έχουν μελετήσει τα αντιοξειδωτικά εκτενώς ως συμπλήρωμα για τους καρκινοπαθείς λόγω πιθανών αντικαρκινικών τους δράσεων. Συγκεκριμένα, μπορούν να μειώσουν την οξειδωτική βλάβη του DNA, των λιπιδίων και των πρωτεϊνών, να μειώσουν τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων και την αγγειογένεση η οποία συμβαίνει στον καρκίνο και να αυξήσουν την απόπτωση (κυτταρικό θάνατο) των καρκινικών κυττάρων. Έτσι, είναι πιθανή η δράση τους στην αναχαίτιση της έναρξης, της εξέλιξης και των μεταστάσεων του καρκίνου. Παρόλα αυτά, μελέτες στις οποίες έγινε λήψη συμπληρωμάτων αντιοξειδωτικών ουσιών δεν έδειξαν κάποιο όφελος. Αντίθετα, κάποια συμπληρώματα είχαν επιβλαβείς συνέπειες. Συγκεκριμένα, συμπληρωματική πρόσληψη β- καροτενίου αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνου των πνευμόνων και του στομάχου. Παράλληλα, τα συμπληρώματα βιταμίνης Ε αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη και του παχέος εντέρου. Από τη άλλη πλευρά, τα συμπληρώματα σεληνίου μειώνουν τον κίνδυνο καρκίνου των πνευμόνων μόνο σε πληθυσμούς που είχαν έλλειψη σεληνίου.

Ακόμα, όσον αφορά τους ασθενείς με καρκίνο, η συμπληρωματική πρόσληψη αντιοξειδωτικών  αυξάνει τη θνησιμότητα σε ασθενείς που κάνουν χημειοθεραπεία ή και ακτινοθεραπεία. Ειδικότερα, αν και τα αντιοξειδωτικά μειώνουν το οξειδωτικό στρες που προκαλούν αυτές οι θεραπείες, μειώνουν και την αποτελεσματικότητα τους. Ο λόγος είναι ότι δρουν χάρη παραγωγή οξειδωτικών ριζών οι οποίες καταστρέφουν τα καρκινικά κύτταρα. Επίσης, τα συμπληρώματα αντιοξειδωτικών δεν έχουν κάποιο όφελος για τους ασθενείς που δεν κάνουν χημειοθεραπείες ή και ακτινοθεραπείες, Έτσι, συνολικά τα συμπληρώματα αντιοξειδωτικών όχι μόνο δεν είναι αποτελεσματικά αλλά δεν είναι και ασφαλή για την πρόληψη και τη θεραπεία του καρκίνου.

Βιταμίνη D και καρκίνος

Η βιταμίνη D είναι μία λιποδιαλυτή βιταμίνη που συνθέτει ο οργανισμός μέσω της ηλιακής ακτινοβολίας και παράλληλα μπορούμε να την προσλάβουμε από μερικές τροφές όπως τα λιπαρά ψάρια, τα ιχθυέλαια, το μοσχάρι, το χοιρινό, το συκώτι, το τυρί, τα αυγά και διάφορα εμπλουτισμένα προϊόντα. Η βιταμίνη D ελέγχει την έκφραση γονιδίων που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη του καρκίνου. Παράλληλα, καταστέλλει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων, την αγγειογένεση και τη φλεγμονή, που είναι βασικά χαρακτηριστικά του καρκίνου. Ακόμα, εμποδίζει τη δραστηριότητα του ενζύμου αρωματάση και κατά συνέπεια οδηγεί σε μειωμένα επίπεδα οιστρογόνων και μειωμένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Πολλοί ασθενείς με καρκίνο έχουν έλλειψη βιταμίνης D και σε αυτή την περίπτωση είναι σημαντική η συμπληρωματική χορήγηση της. Κάποιες μελέτες έχουν δείξει πλεονεκτήματα όσον αφορά τη λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D από καρκινοπαθείς. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχουν αρκετές ενδείξεις που να επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα τους.

Βέβαια, υπάρχουν συστάσεις που υποστηρίζουν τη σημασία της λήψης συμπληρωμάτων βιταμίνης D και ασβεστίου για ασθενείς με καρκίνο του μαστού και του προστάτη για την πρόληψη της απώλειας οστικής μάζας που είναι συχνή σε αυτή την κατηγορία ασθενών.

Άλλα συμπληρώματα στον καρκίνο

Κάποιες φορές, η συμπληρωματική λήψη ορισμένων θρεπτικών συστατικών μπορεί να έχει οφέλη. Συγκεκριμένα, συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης Β12 ίσως είναι απαραίτητη στη περίπτωση ατόμων άνω των 50 ετών που δεν μπορούν να την απορροφήσουν επαρκώς. Ακόμα, συμπληρώματα φυλλικού οξέος και σιδήρου συνιστούν οι ειδικοί σε εγκυμονούσες γυναίκες. .

Ειδικότερα, σε κάποια μέρη του κόσμου πολλοί άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε μία πλήρη, ισορροπημένη και υγιεινή δίαιτα. Σε αυτές τις περιπτώσεις η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής είναι απαραίτητη για την πρόληψη των διατροφικών ανεπαρκειών. Βέβαια, ακόμα και σε αυτή την περίπτωση η καλύτερη λύση είναι η βελτίωση του συστήματος παροχής τροφίμων. Αντίστοιχα, στις ανεπτυγμένες χώρες κάποιες κατηγορίες ανθρώπων όπως οι ηλικιωμένοι και οι χρόνιοι ασθενείς μπορεί να καταναλώνουν ανεπαρκείς δίαιτες και έτσι η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής να είναι αναγκαία.

Συμπέρασμα

Η εξασφάλιση μίας πλήρους, ισορροπημένης και υγιεινής δίαιτας είναι καίριας σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού και την αντιμετώπιση του καρκίνου. Συμπερασματικά, οι μελέτες δεν αποδεικνύουν οφέλη από τη λήψη των περισσότερων συμπληρωμάτων διατροφής στον καρκίνου. Αυτό ισχύει για όλες τις μορφές και τις δοσολογίες συμπληρωμάτων εκτός αν ο ειδικός που παρακολουθεί κάθε ασθενή κρίνει την ανάγκη για τη λήψη κάποιου σκευάσματος εξατομικευμένα. Τέλος, εξαίρεση αποτελούν τα συμπληρώματα ω-3 λιπαρών οξέων τα οποία έχουν πλεονεκτήματα σε ασθενείς που κάνουν χημειοθεραπείες.

Βιβλιογραφία

Fortmann, S. P., Burda, B. U., Senger, C. A., Lin, J., & Whitlock, E. P. (2013). Vitamin and Mineral Supplements in the Primary Prevention of Cardiovascular Disease and Cancer: An Updated Systematic Evidence Review for the U.S. Preventive Services Task Force. Annals of Internal Medicine, 159(12), 824–834. https://doi.org/10.7326/0003-4819-159-12-201312170-00729

Gröber, U., Holzhauer, P., Kisters, K., Holick, M. F., & Adamietz, I. A. (2016). Micronutrients in Oncological Intervention. Nutrients, 8(3), 163. https://doi.org/10.3390/nu8030163

Harvie M. (2014). Nutritional supplements and cancer: potential benefits and proven harms. American Society of Clinical Oncology educational book. American Society of Clinical Oncology. Annual Meeting, e478–e486. https://doi.org/10.14694/EdBook_AM.2014.34.e478

Lawenda, B. D., Kelly, K. M., Ladas, E. J., Sagar, S. M., Vickers, A. J., & Blumberg, J. B. (2008). Should Supplemental Antioxidant Administration Be Avoided During Chemotherapy and Radiation Therapy? Journal of the National Cancer Institute, 100(11), 773–783. https://doi.org/10.1093/jnci/djn148

Nutricia Medical. (2018, March 15). Τι είναι ο καρκίνος. https://nutricia-medical.gr/ti-einai-o-karkinos/

Picotto, G., Liaudat, A. C., Bohl, L. P., & De Talamoni, N. T. (2012). Molecular Aspects of Vitamin D Anticancer Activity. Cancer Investigation, 30(8), 604–614. https://doi.org/10.3109/07357907.2012.721039

WCRF International. (2022, April 28). Do not use supplements for cancer prevention | Cancer Prevention. https://www.wcrf.org/diet-activity-and-cancer/cancer-prevention-recommendations/do-not-use-supplements-for-cancer-prevention/