Πελματιαία απονευρωσίτιδα είναι μία επώδυνος φλεγμονώδης κατάσταση η οποία προκαλείται συνήθως από υπερβολική καταπόνηση / υπερχρησιμοποίηση (overuse) της πελματιαίας περιτονίας. Είναι μία από τις πιο κοινές αιτίες πόνου στην πτέρνα και απασχολεί έντονα τους αθλητές.
Τι είναι η πελματιαία απονευρωσίτιδα;
Φυσιολογικά η κάτω επιφάνεια της πτέρνας συνδέεται με τα μετατάρσια με μία ταινία ινώδους ιστού η οποία καλείται πελματιαία απονεύρωση. Ο ρόλος της έγκειται στο να διατηρεί το σχήμα και το τόξο του ποδιού (καμάρα). Εάν τεντώσετε τα δάκτυλα του ποδιού μπορείτε να την αισθανθείτε σαν χορδή. Με την πάροδο της ηλικίας και με την παρατεταμένη ακινητοποίηση η ταινία χάνει μερικώς την ελαστικότητά της, ενώ η συνεχής φόρτισή της (πχ τρέξιμο) μπορεί να την επιμηκύνει.
«Η πελματιαία απονευρωσίτιδα χαρακτηρίζεται από πόνο οφειλόμενο σε φλεγμονή της κατάφυσης της πελματιαίας περιτονίας στην έσω απόφυση του κυρτώματος της πτέρνας. Ο πόνος μπορεί να είναι έντονος, διαταράσσοντας τις καθημερινές δραστηριότητες του ασθενούς».
Πρόκειται για πολύ συχνή και υποδιαγνωσμένη κλινική οντότητα η οποία υπολογίζεται ότι αφορά έως και το 10% του πληθυσμού. Είναι συχνότερη στις γυναίκες και ιδιαίτερα σε ασθενείς με οροαρνητικές σπονδυλαρθροπάθειες.
Αίτια
Η συχνότερη αιτία είναι η φόρτιση της περιοχής, δηλαδή η κόπωση προκαλεί μικροκακώσεις / μικρορήξεις που οδηγούν στην φλεγμονή. Μερικά αίτια είναι:
- Πολύ σφικτοί γαστροκνήμιοι μύες
- Ορθοστασία
- Έντονη βάδιση με ακατάλληλα υποδήματα, υποδήματα σκληρά που δεν απορροφούν επαρκώς τους κραδασμούς και κυρίως υποδήματα που δεν υποστηρίζουν επαρκώς την ποδική καμάρα
- Κοιλοποδία (αυξημένη ποδική καμάρα) ή πλατυποδία (χαμηλή ποδική καμάρα) και ο υπερ-πρηνισμός
- Βλαισοποδία
- Αυξημένο σωματικό βάρος
- Γυναικείο φύλο (αναλογία 3 προς 1, και κυρίως γυναίκες 40-60 ετών)
- Επαναλαμβονόμενοι μικροτραυματισμοί
- Σακχαρώδης διαβήτης.
Με βάση τα αίτια είναι κατανοητό ποιες ομάδες του πληθυσμού ταλαιπωρούνται κυρίως:
- Οι αθλητές που συμμετέχουν σε δρόμους μεγάλων αποστάσεων, ή ασχολούνται με τον χορό και τα άλματα
- Οι άνθρωποι που κάνουν πορεία πολλών χιλιομέτρων (όπως χαρακτηριστικά συμβαίνει στους νεοσύλλεκτους στρατιώτες)
- Τα υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα
- Οι γυναίκες στη διάρκεια της εγκυμοσύνης
- Δρομείς με αυξημένο πρηνισμό στα πόδια τους, δεδομένου ότι από εμβιομηχανική άποψη ο πρηνισμός του ποδιού δημιουργεί επιπλέον διάταση στην πελματιαία απονεύρωση.
- Αθλητές μεγάλης ηλικίας ή αυτοί που καταπονούνται σε δρόμους με οδοστρώματα κακής ποιότητας, δεν κάνουν σωστή προπόνηση, προθέρμανση, διατάσεις και ενδυνάμωση των περιοχών που καταπονούν.
- Οι άνθρωποι που στέκονται πολλές ώρες όρθιοι και κουράζονται ή βαδίζουν πολλές ώρες σε ανώμαλο έδαφος
- Άτομα που φορούν παπούτσια φθαρμένα και με ανεπαρκή υποστήριξη ή ένα καινούριο ζευγάρι υποδήματα με ακατάλληλη για τα πόδια τους σόλα
Συμπτώματα
Το κύριο ενόχλημα είναι ο δυνατός πόνος στην πτέρνα όταν ο άρρωστος κάνει τα πρώτα του βήματα μετά από παρατεταμένη ακινησία/ανάπαυση πχ το πρωί μετά τον ύπνο. Μερικές φορές ο πόνος μπορεί να είναι πιο ήπιος και να εμφανίζεται στο τέλος της ημέρας, ιδίως αν ήταν κουραστική. Ο πόνος υφίεται με το “ζέσταμα” ή την βάδιση αλλά στη συνέχεια χειροτερεύει και πάλι όσο συσσωρεύεται η κούραση της μέρας ξαναδυναμώνει. Πριν εμφανισθούν τα συμπτώματα, οι ασθενείς συχνά αναφέρουν ότι είχαν περπατήσει, τρέξει για πολλήν ώρα ή χτυπήσει στο πόδι (π.χ. πτώση, τροχαίο ή εργατικό ατύχημα, κ.λ.π.).
“Μου είπαν ότι έχω άκανθα”
Συχνά ακούγεται ότι κάποιος έχει άκανθα, κάτι που μπορεί να διαπιστωθεί εύκολα με ακτινολογικό έλεγχο. Πρόκειται για οστική προεξοχή στη βάση της πτέρνας που μοιάζει με «αγκάθι» (πτερνική άκανθα).. Είναι δηλαδή οστεόφυτο το οποίο δημιουργείται λόγω της υποτροπιάζουσας φλεγμονής στην περιοχή. Άκανθα εμφανίζουν και άτομα τα οποία δεν έχουν πελματιαία απονευρωσίτιδα, αλλά οφείλεται σε άλλους λόγους. Οι δύο νοσολογικές οντότητες δεν είναι ταυτόσημες ούτε είναι ξεκάθαρο ποια από τις δύο είναι το αίτιο και ποια το αποτέλεσμα.
Διάγνωση
Η διάγνωση είναι κατά κύριο λόγο κλινική με την εξέταση από τον ιατρό. Επιπλέον απλές ακτινογραφίες γίνονται για να επιβεβαιώσουμε τη διάγνωση και να αποκλείσουμε άλλες παθήσεις. Στο 50% περίπου των συμπτωματικών και 20% των ασυμπτωματικών ασθενών οι απλές πλάγιες ακτινογραφίες δείχνουν μία άκανθα.
Αποκατάσταση
Η πελματιαία απονευρωσίτιδα από μόνη της δεν αποτελεί απειλητικό νόσημα για την υγεία, αν και προκαλεί μεγάλο πόνο. Ωστόσο πρέπει να θεραπεύεται γιατί μπορεί λόγω προσπάθειας εύρεσης ανταλγικής θέσης στο βάδισμα και στις καθημερινές ασκήσεις να προκαλέσει δευτεροπαθείς βλάβες σε παρακείμενες αρθρώσεις. Ευτυχώς στο 80%, θεραπεύεται από μόνη της σε διάστημα 12 μηνών. Το 5% καταλήγει σε χειρουργείο, λόγω αποτυχίας της συντηρητικής θεραπείας. Η θεραπεία στηρίζεται στα εξής: ανάπαυση και τροποποίηση των δραστηριοτήτων μέχρι να υφεθεί ο πόνος και η φλεγμονή, κρύα επιθέματα, αναλγητικά από το στόμα και ασκήσεις διάτασης για μερικές εβδομάδες. Χρήσιμη είναι και η φυσικοθεραπεία.
