Καρκίνος: επάρατη νόσος;

Η απάντηση είναι «όχι». Πρόκειται δυστυχώς για έναν χαρακτηρισμό που μετέρχονται κατά κόρον τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ενώ και από την κοινωνία αποφεύγεται με κάθε τρόπο η προσφώνηση του καρκίνου με το όνομά του. Δεν είναι τυχαίο πως η ενημέρωση των ασθενών που διαγιγνώσκονται με καρκίνο πραγματοποιείται συνήθως μέσω του οικογενειακού τους περιβάλλοντος, το οποίο λειτουργεί ως «δίχτυ φιλτραρίσματος». Γιατί είναι λανθασμένη η υιοθέτηση του όρου «επάρατη νόσος»; Ποιες είναι οι επιπτώσεις της συγκεκριμένης νοοτροπίας; Και αλήθεια, μήπως ήρθε η ώρα να κοιτάξουμε την πραγματικότητα κατάματα;

«Επάρατη» σημαίνει «καταραμένη». Καταραμένη νόσος; Ασθενείς στιγματισμένοι με την κατάρα; Με λίγα λόγια, η λέξη-φόβητρο που στο ζωικό βασίλειο περιγράφει ένα μαλακόστρακο (καρκίνος = κάβουρας) αντικαθίσταται από την καταφανώς αρνητικά φορτισμένη λέξη «κατάρα». Προφανώς και δεν είναι ευχάριστη η χρήση της λέξης «καρκίνος» στην περίπτωση της νόσου, όμως οποιαδήποτε κατάσταση και νόσος απειλούν τη ζωή θα μπορούσαν με την ίδια λογική να κατηγορηθούν ως καταραμένες. Άλλωστε, ο καρκίνος δεν είναι καν η πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Για την ακρίβεια, τα τελευταία 15 χρόνια η ισχαιμική καρδιακή νόσος και τα εγκεφαλικά επεισόδια βρίσκονται συνεχώς πρώτα στην εν λόγω παγκόσμια κατάταξη. Τι είναι, λοιπόν, αυτό που ξεχωρίζει τον καρκίνο ως «καταραμένη νόσο» στα μάτια της κοινωνίας και των μέσων ενημέρωσης;

Είναι μία χρόνια νόσος, αλλά όχι η μοναδική χρόνια νόσος με υψηλά ποσοστά νοσηρότητας και θνησιμότητας. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), o σακχαρώδης διαβήτης ήταν υπεύθυνος για τον θάνατο 1.6 εκατομμυρίων ανθρώπων το 2015, ενώ οι θάνατοι που οφείλονται σε διάφορες μορφές άνοιας διπλασιάστηκαν από το 2000 μέχρι το 2015. Βέβαια, σε αυτές τις περιπτώσεις δεν κυριαρχεί η αμηχανία που συνοδεύει σταθερά τον καρκίνο. Ίσως εν μέρει επειδή η διαχείριση του σακχαρώδη διαβήτη είναι πολύ πιο απλή και προσιτή στον ασθενή, ίσως επειδή η άνοια πλήττει τις μεγαλύτερες ηλικίες. Αντίθετα, οι περισσότερες μορφές καρκίνου προκαλούν στην καλύτερη περίπτωση ταλαιπωρία και ψυχική οδύνη σε πάσχοντες κάθε ηλικίας. Μα η ψυχική οδύνη οφείλεται κατά κύριο λόγο ακριβώς στην προαναφερθείσα λανθασμένη νοοτροπία.

Πώς να μην επηρεαστεί αρνητικά έως καταστροφικά η ψυχολογία του ασθενή όταν σε όλη του τη ζωή λαμβάνει τέτοιου είδους ερεθίσματα από το περιβάλλον του; Πώς να προβεί σε μία τέτοια ανακοίνωση το ιατρικό προσωπικό, ειδικά σε μία μεσογειακή χώρα όπου το συναίσθημα αποτυπώνεται σε κάθε σκέψη και πράξη; Προφανώς η ψυχολογία και η συναισθηματική κατάσταση δεν αποτελούν θεραπεία για καμία οργανική νόσο, ωστόσο από αυτές εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η ανταπόκριση του ατόμου στις οδηγίες του γιατρού, καθώς και η οικοδόμηση της εμπιστοσύνης στο πρόσωπο του τελευταίου. Μόνο τότε θα επιτευχθεί η ιδανική συνεργασία που θα οδηγήσει στην καλύτερη δυνατή διαχείριση του καρκίνου και κάθε χρόνιας ασθένειας. Δε νοείται, λοιπόν, ο έμμεσος στιγματισμός των καρκινοπαθών με χαρακτηρισμούς για την ασθένεια που αντιμετωπίζουν όπως «επάρατη νόσος», «το κακό» ή οτιδήποτε ανάλογο.

Η πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση μίας νόσου ξεκινά προτού καν αυτή εκδηλωθεί. Ειδικά στην περίπτωση του καρκίνου, ο προληπτικός έλεγχος μπορεί να σώσει ζωές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο καρκίνος του μαστού, ο οποίος αποτελεί τη συχνότερη μορφή καρκίνου για τις γυναίκες στον αναπτυγμένο κόσμο. Αξίζει να σημειωθεί πως σε αυτήν τη μορφή καρκίνου οφείλεται η ονομασία της νόσου, δηλαδή στην ομοιότητα ενός όγκου του μαστού με τις δαγκάνες του γνωστού αρθρόποδου. Η έγκαιρη διάγνωση της νόσου βασίζεται στη συχνή αυτοεξέταση του μαστού από τη γυναίκα, καθώς και στην τήρηση του κατάλληλου προγράμματος μαστογραφιών. Αντίστοιχα, εξέχοντα ρόλο στον προληπτικό έλεγχο του καρκίνου του προστάτη για τον άνδρα κατέχει η δακτυλική εξέταση και η μέτρηση του PSA. Η πρόληψη ενισχύεται από τη σωστή ενημέρωση και στην ενημέρωση δε χωρούν δοξασίες, αμηχανία και τρόμος.

Ακόμα νωρίτερα από τον προληπτικό έλεγχο και την έγκαιρη διάγνωση τοποθετείται ο υγιεινός τρόπος ζωής. Γιατί να μη θεωρούνται καταραμένες οι συνήθειες που συμμετέχουν στην ανάπτυξη του καρκίνου αντί του αποτελέσματος που επιφέρουν; Γιατί να μη θεωρείται επάρατη συνήθεια το κάπνισμα που συνιστά παράγοντα κινδύνου σχεδόν σε όλες τις μορφές καρκίνου; Ναι, σχεδόν σε όλες, όχι μόνο στον καρκίνο του πνεύμονα. Μάλιστα, οι καπνιστές διατρέχουν 1.5-2.5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκινώματος του νεφρού, διπλάσιο έως τετραπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου της ουροδόχου κύστης και, φυσικά, οι άνδρες καπνιστές κινδυνεύουν να αναπτύξουν καρκίνο των πνευμόνων 23 φορές περισσότερο από τους μη καπνιστές. Για μία ακόμα φορά, λοιπόν, τονίζεται η ανάγκη σωστής ενημέρωσης, απαλλαγμένης από αγκυλώσεις του παρελθόντος.

Κανένα αγαθό δεν είναι πιο σημαντικό και ουσιώδες από την υγεία. Οποιοσδήποτε παράγοντας πλήττει την υγεία είναι εξ’ ορισμού κατακριτέος και φυσιολογικά δημιουργεί αρνητικό κλίμα. Ωστόσο όταν το αρνητικό κλίμα ξεπερνά τα όρια του ανεκτού, η επαγρύπνηση μετατρέπεται σε φόβο, άρνηση και αναβλητικότητα, οπότε τα αποτελέσματα αντιστρέφονται. Η υγιής πρόληψη είναι προϊόν λογικής σκέψης και αγάπης για τη ζωή.