Μαστογράφος και Μαστογραφία: Δώρο τεχνολογίας και ιατρικής για κάθε γυναίκα

Ένα από τα σημαντικότερα “δώρα” που προσέφερε η συνεργασία της τεχνολογίας με την ιατρική σε κάθε γυναίκα είναι αυτό της Μαστογραφίας. Δυστυχώς, όμως, πολλές γυναίκες αγνοούν τις δυνατότητες που προσφέρει αυτή η τεχνική. Παράλληλα γύρω από αυτή την ευεργετική μέθοδο υπάρχουν μύθοι, οι οποίοι θα πρέπει να καταρριφθούν. Σε αυτό το άρθρο θα γίνει μια προσπάθεια να εξηγηθούν και να απαντηθούν μια σειρά από ερωτήματα. Τι είναι η Μαστογραφία και ο Μαστογράφος; Πώς λειτουργεί η μέθοδος αυτή; Ποια είναι η αναγκαιότητά της; Ποια είναι τα οφέλη που μπορεί να αποκομίσει μια γυναίκα από την μαστογράφιση.

Μαστογραφία… γενικά

Η μαστογραφία είναι μια απεικονιστική μέθοδος που βασίζεται στην χρήση ιοντίζουσας ακτινοβολίας, ακτίνων Χ, και παρέχει τη δυνατότητα λήψης λεπτομερών εικόνων των μαστών. Με τον όρο απεικονιστική μέθοδο ονομάζουμε κάθε ιατρική τεχνική που μας επιτρέπει να δημιουργήσουμε μια εικόνα του εσωτερικού του οργανισμού χωρίς να παρέμβουμε χειρουργικά. Ακτίνες Χ, παράλληλα είναι ένας τύπος ιοντίζουσας ακτινοβολίας που εξυπηρετεί τις απεικονιστικές μεθόδους. Η μαστογραφία είναι μια τεχνική που εφαρμόζεται από εξειδικευμένο γιατρό με την χρήση ενός συστήματος που ονομάζεται μαστογράφος.

Μαστογράφος

Ο μαστογράφος είναι ένα σύνθετο σύστημα που χρησιμοποιείται στην τεχνική της μαστογραφίας. Συγκεκριμένα αποτελείται από ένα σώμα. Στην κορυφή αυτού υπάρχει εγκατεστημένη μια συσκευή που ονομάζεται ακτινολογική λυχνία, ή λυχνία ακτίνων Χ. Η συγκεκριμένη συσκευή χρησιμοποιείται για την παραγωγή των ακτίνων Χ που είναι απαραίτητες για την μαστογραφία. Μαζί με την συσκευή αυτή βρίσκονται διάφορα ειδικά φίλτρα, οι ηθμοί, που περιορίζουν την ποσότητα της ακτινοβολίας που προσπίπτει πάνω στον μαστό της ασθενούς. Η λυχνία ακτίνων Χ τροφοδοτείται με ενέργεια από μια ειδική γεννήτρια που δημιουργεί πολύ υψηλή τάση. Στο σώμα του μαστογράφου βρίσκεται μια οριζόντια επιφάνεια, πάνω στην οποία εναποτίθεται ο μαστός της ασθενούς για την εξέταση. Ακριβώς πάνω από αυτή την επιφάνεια υπάρχει ακόμα μια οριζόντια πλάκα που λέγεται πίεστρο μαστού και χρειάζεται για να πιέζει τον μαστό, μειώνοντας τον όγκο του και καθιστώντας την μαστογραφία πιο ασφαλή και αποτελεσματική. Κάτω από την οριζόντια επιφάνεια εναπόθεσης του μαστού βρίσκονται ειδικά φιλμς πάνω στα οποία αποτυπώνεται η ακτινογραφική εικόνα του μαστού. Τα άλματα στην βιοϊατρική τεχνολογία έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη ειδικών ψηφιακών μαστογράφων οι οποίοι αντί να αποτυπώνουν την εικόνα σε φιλμ, την αποθηκεύουν σε ηλεκτρονικό υπολογιστή με την βοήθεια ειδικών συστημάτων.

Αρχή λειτουργίας

Η αρχή λειτουργίας του μαστογράφου δεν διαφέρει από τις υπόλοιπες απεικονιστικές μεθόδους της ακτινολογίας. Η λυχνία ακτίνων Χ παράγει μια ποσότητα ακτινοβολίας η οποία κατευθύνεται και πέφτει πάνω στον μαστό της ασθενούς. Οι ακτίνες που χρησιμοποιούνται στην μαστογραφία είναι ακτίνες χαμηλής ενέργειας έτσι ώστε να μην παρέχεται στην ασθενή μεγάλη ποσότητα ενέργειας (ακτινοπροστασία). Μερικές από τις ακτίνες Χ θα αλληλεπιδράσουν με τα μόρια των μαστών. Οι περισσότερες, όμως, θα τον διαπεράσουν και θα πέσουν πάνω στο ακτινογραφικό φιλμ που βρίσκεται κάτω από τον μαστό, δίνοντας έτσι την ακτινολογική εικόνα. Γενικά, ένας φυσιολογικός μαστός είναι ομοιογενής, δηλαδή αποτελείται από τα ίδια υλικά. Αυτό σημαίνει πως και η ακτινολογική εικόνα θα εμφανίζει αντίστοιχη ομοιομορφία. Ένας ασθενής μαστός, για παράδειγμα ένας μαστός που έχει έναν όγκο, δεν εμφανίζει την ίδια ομοιομορφία. Η ανίχνευση κακοήθων όγκων στηρίζεται στην ύπαρξη αποτιτανώσεων στο μαστό. Η αποτιτάνωση είναι ένα συσσωμάτωμα από άτομα στοιχείων με ατομικούς αριθμούς μεγαλύτερους των φυσιολογικών του μαστού. Οι αποτιτανώσεις αλληλεπιδρούν με τις ακτίνες διαφορετικά από ότι οι φυσιολογικοί μαστοί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αποτύπωση της ανομοιομορφίας πάνω στο φιλμ.

Οι στόχοι και η αναγκαιότητα της Μαστογραφίας

Η μαστογραφία αποσκοπεί κυρίως σε δύο πράγματα.

1. Στον προληπτικό έλεγχο ασυμπτωματικών γυναικών. Στην περίπτωση αυτή, η μαστογραφία έχει προληπτικό χαρακτήρα και στοχεύει στην διάγνωση του καρκίνου του μαστού σε πολύ πρώιμο στάδιο. Το μεγαλύτερο ποσοστό των καρκίνων του μαστού που εντοπίζονται έγκαιρα, θεραπεύονται πλήρως και αποτελεσματικά. Για τις γυναίκες άνω των σαράντα ετών συνιστάται να γίνεται προληπτική μαστογραφία μια φορά το χρόνο. Σε περιπτώσεις που υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνων του μαστού οι γιατροί συνιστούν την ετήσια μαστογραφία μετά την ηλικία των 35 ετών.
2. Στην διερεύνηση του μαστού σε περιπτώσεις που ύποπτα κλινικά ευρήματα έχουν κάνει ήδη την εμφάνισή τους. Στις περιπτώσεις αυτές οι γυναίκες υποβάλλονται σε μαστογραφία κάθε φορά που το κρίνει απαραίτητο ο γιατρός, αφού τέτοιες περιπτώσεις χρειάζονται προσεκτική παρακολούθηση.

Ακτινοπροστασία και Δόση ακτινοβολίας

Σε όλη την έκταση του κειμένου γίνεται αναφορά στην ιοντίζουσα ακτινοβολία και στις ακτίνες Χ. Αυτό ενδεχομένως να έχει προκαλέσει τον φόβο στις γυναίκες, λόγω της κακής φήμης της ιοντίζουσας ακτινοβολίας. Καταρχάς πρέπει να τονιστεί ακόμα μια φορά ότι η εξέταση γίνεται από ειδικό ο οποίος γνωρίζει τον χειρισμό και τις προεκτάσεις του μαστογράφου. Επίσης, λόγω της ακτινοευαισθησίας των ιστών του μαστού και λόγω των μορφολογικών του ιδιαιτεροτήτων η ακτινοβολία που χρησιμοποιείται έχει χαμηλή ενέργεια. Έτσι, μειώνεται η δόση στον ασθενή. Για την ιστορία, τα Διαγνωστικά Επίπεδα Αναφοράς για τις μαστογραφίες στην Ελλάδα έχουν καθοριστεί ως εξής:

α) Επιφανειακή δόση εισόδου (δόση δέρματος): 7 mGy/λήψη

β) Μέση αδενική δόση (δόση ιστού μαστού): 1,54 mGy/λήψη

Το mGy είναι μια μονάδα μέτρησης της συνολικής δόσης

Θα πρέπει λοιπόν η δυσπιστία που υπάρχει από την μεριά των γυναικών για τον μαστογράφο να διαλυθεί διότι η δόση ακτινοβολίας από τον μαστογράφο ΔΕΝ είναι επαρκής για να προκαλέσει καρκίνο. Τονίζεται λοιπόν ότι:

1. Ο κίνδυνος από τη μαστογραφία είναι ελάχιστος, συγκριτικά με άλλους κινδύνους στην καθημερινή μας ζωή.
2. Τα οφέλη που αποκομίζει κανείς από την έγκαιρη διάγνωση ενός καρκίνου στον μαστό αντισταθμίζουν τον ελάχιστο κίνδυνο από την ακτινοβολία του μαστογράφου. Αξίζει να επαναληφθεί ότι η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού μειώνει σε πολύ μεγάλο ποσοστό τη θνησιμότητα.

Θα κλείσω με το εξής. Παρακαλούνται οι νεαρές κυρίες να αυτοεξετάζονται. Μια ζωή μπορεί να σωθεί από μια απλή υπόθεση ρουτίνας. Σε περίπτωση που δεν ξέρετε πως γίνεται αυτό, μπορείτε να ρίξετε μια ματιά στο άρθρο της συναδέλφου:

Πώς γίνεται η αυτοεξέταση μαστού;