Αναγνώριση προσώπου: Ασφάλεια ή απειλή της ιδιωτικότητας;

Ως Τεχνολογία Αναγνώρισης Προσώπου (Facial Recognition Technology) ορίζεται η τεχνολογία αναγνώρισης ή επιβεβαίωσης της ταυτότητας ενός ατόμου βάσει των χαρακτηριστικών του προσώπου του.

Λειτουργία & χρήση της αναγνώρισης προσώπου

Η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου ακολουθεί την εξής διαδικασία:

• Ανίχνευση προσώπου (face detection): Το σύστημα εντοπίζει και ανιχνεύει το πρόσωπο του ατόμου μέσω φωτογραφιών ή βίντεο.
• Αιχμαλώτιση προσώπου (face capture): Το σύστημα μετατρέπει τις αναλογικές πληροφορίες (πρόσωπο), που λαμβάνει μέσω της εικόνας, σε ψηφιακές πληροφορίες (δεδομένα) σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά του προσώπου.
• Ταίριασμα προσώπου (face match): Το σύστημα συγκρίνει τα δεδομένα που λαμβάνει με τα αποθηκευμένα στη βάση δεδομένων του και επιβεβαιώνει αν συμπίπτουν, δηλαδή αν ανήκουν στο ίδιο άτομο.

Η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου περιλαμβάνει τις έννοιες της ταυτοποίησης και της αυθεντικοποίησης. Ειδικότερα, η ταυτοποίηση απαντάει στο ερώτημα “Ποιος είσαι;”. Είναι δηλαδή η ικανότητα του συστήματος να αναγνωρίζει το άτομο που χρησιμοποιεί ένα σύστημα ή μια εφαρμογή. Από την άλλη, η αυθεντικοποίηση απαντάει στο “Είσαι όντως αυτός που ισχυρίζεσαι;”. Με άλλα λόγια, με την αυθεντικοποίηση, η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου καλείται να επιβεβαιώσει ότι ο χρήστης ενός συστήματος είναι πραγματικά αυτός που αναγνωρίζει το σύστημα.

Προκειμένου να εξασφαλιστεί η ορθή λειτουργία της συγκεκριμένης τεχνολογίας, ήταν απαραίτητο να ξεπεραστούν ορισμένες δυσκολίες.

Κατ’ αρχάς, ένα πρόσωπο αποτελείται από πλήθος χαρακτηριστικών. Εκτός από τα πιο προφανή (μάτια, μύτη, στόμα), ένα πρόσωπο αντιπροσωπεύεται από τις αποστάσεις, το σχήμα, τις γωνίες, το βάθος των χαρακτηριστικών. Για να είναι, λοιπόν, αποτελεσματική η τεχνολογία χρειάζεται να μπορεί να εντοπίζει όλα τα παραπάνω “αντιλαμβανόμενη” την ιδιαιτερότητα/μοναδικότητα του κάθε προσώπου.

Επιπλέον, το σύστημα χρειάζεται να είναι ικανό να αναγνωρίζει ένα πρόσωπο ασχέτως των αλλαγών του εξωτερικού περιβάλλοντος. Τέτοιες αλλαγές μπορεί να είναι ο φωτισμός ή η διαφορετική οπτική γωνία με την οποία “κοιτάει” το αναγνωριζόμενο άτομο.

Η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου είναι ήδη αρκετά διαδεδομένη και χρησιμοποιείται σε ποικίλους τομείς. Ενδεικτικά:

Ασφάλεια δεδομένων

Οι σύγχρονες ηλεκτρονικές συσκευές (κινητά, λάπτοπ, τάμπλετ) χρησιμοποιούν την αναγνώριση προσώπου ως τρόπο “κλειδώματος”. Χρησιμοποιώντας την κάμερα της συσκευής, ο χρήστης προβάλει το πρόσωπό του σε πραγματικό χρόνο. Στη συνέχεια, η συσκευή το αναγνωρίζει και του δίνει πρόσβαση στη συσκευή.

Ομοίως, η παραπάνω τεχνολογία χρησιμοποιείται και σε ορισμένες υπηρεσίες (τράπεζες – πρόσβαση σε τραπεζικό λογαριασμό, επιχειρήσεις – είσοδος των εργαζομένων κτλ.) ώστε όσο είναι δυνατόν να μην υπάρχουν περιθώρια για εξαπάτηση και κλοπές.

Επιβολή του νόμου

Ο κυριότερος τομέας στον οποίο αναμένεται να συμβάλει η αναγνώριση προσώπου είναι η επιβολή δημοσίας τάξης.

Ένα σύστημα αναγνώρισης προσώπου θα είναι σε θέση να παρακολουθεί εγκληματικές ενέργειες και να εντοπίζει εγκληματίες. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την εύρεση ατόμων που αγνοούνται.

Μάρκετινγκ

Ο τομέας του μάρκετινγκ και της διαφήμισης μπορεί να ωφεληθεί αρκετά από τη χρήση της αναγνώρισης προσώπου.

Συγκεκριμένα, τοποθετώντας κάμερες σε ένα εμπορικό κέντρο, είναι δυνατόν μέσω της αναγνώρισης προσώπου να παρατηρηθεί και να αναλυθεί η καταναλωτική συμπεριφορά του κάθε πελάτη. Έτσι, οι εμπορικές εταιρείες γνωρίζουν τις προτιμήσεις των καταναλωτών και είναι σε θέση να οργανώσουν εύστοχες στρατηγικές μάρκετινγκ.

Με παρόμοιο τρόπο, χρησιμοποιώντας τις εικόνες που προβάλλει ο κόσμος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να επιτευχθεί αποτελεσματικότερη προώθηση προϊόντων.

Ανησυχίες για την αξιοποίηση της τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου

Η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου είναι, αναμφίβολα, άλλο ένα σπουδαίο τεχνολογικό επίτευγμα της σύγχρονης εποχής. Τι γίνεται, όμως, όταν παύει να χρησιμοποιείται μόνο ωφέλιμα προς το κοινωνικό σύνολο, θίγοντας το ζήτημα των προσωπικών δεδομένων;

Οι ειδικοί που ασχολούνται με τη συγκεκριμένη τεχνολογία το τελευταίο διάστημα ταλανίζονται από έντονους προβληματισμούς που αφορούν τους διάφορους τρόπους με τους οποίους μπορεί να αξιοποιηθεί. Οι ανησυχίες τους στρέφονται κυρίως γύρω από τα ακόλουθα ερωτήματα: πού θα αποθηκεύονται τα δεδομένα που προκύπτουν από την αναγνώριση προσώπου, ποιος θα τα διαχειρίζεται και για ποιους σκοπούς;

Το μοντέλο της “έξυπνης πόλης”

Ως “έξυπνη πόλη” θεωρείται η πόλη που με τη χρήση καινοτόμων τεχνολογιών αποσκοπεί στη βελτίωση της κάλυψης αναγκών που σχετίζονται με ενεργειακές απαιτήσεις, μεταφορές και επικοινωνία. Μια απ’ αυτές τις τεχνολογίες είναι η αναγνώριση προσώπου.

Τοποθετώντας κάμερες με δυνατότητα αναγνώρισης προσώπου σε δημόσιους χώρους, η πόλη είναι σε θέση να “παρακολουθεί” τους κατοίκους της. Στόχος του εγχειρήματος είναι η ασφάλεια των πολιτών και η βελτίωση επιβολής του νόμου. Ωστόσο, πέρα από την ασφάλεια που υποτίθεται ότι προσφέρει ένα τέτοιο σύστημα στους πολίτες, συγχρόνως απειλεί την ιδιωτικότητά τους. Οι πολίτες δεν μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα ενώ προσωπικά δεδομένα τους συλλέγονται με την πιθανότητα να χρησιμοποιηθούν για άγνωστους σκοπούς, θεμιτούς ή αθέμιτους.

Όλο και περισσότερες πόλεις τείνουν να υιοθετήσουν το μοντέλο της “έξυπνης πόλης”. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Βελιγράδι, όπου στην Πλατεία Δημοκρατίας, μια από τις κεντρικότερες πλατείες της πρωτεύουσας, τοποθετήθηκαν κάμερες στα πλαίσια ενός πλάνου ασφαλείας. Ένα τέτοιο τεχνολογικό βήμα θα απαιτούσε, βέβαια, μια ισχυρή νομοθεσία περί προστασίας προσωπικών δεδομένων, κάτι που δεν υπάρχει.

Αναγνώριση προσώπου & κορονοϊός

Στην εποχή του κορονοϊού, η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου τέθηκε σε εφαρμογή στην προσπάθεια επιβολής και διατήρησης της καραντίνας. Συγκεκριμένα, η Ρωσία προκειμένου να εξασφαλίσει την παραμονή ασθενών που διαγνώστηκαν με τον ιό σε κατ’ οίκον περιορισμό, κατέφυγε στην παρακολούθησή τους με κάμερες αναγνώρισης προσώπου. Έτσι, οι αρχές μπορούν να εντοπίζουν τους παραβάτες προλαμβάνοντας όσο γίνεται περισσότερο τη διασπορά του ιού.

Άλλες χώρες που χρησιμοποιούν το μοντέλο της “έξυπνης πόλης” και, ειδικότερα την αναγνώριση προσώπου, είναι η Κίνα, η Ινδία και η Νότια Κορέα.

Το μοντέλο της “έξυπνης πόλης” σίγουρα έχει θέση σε μια τεχνολογικά προηγμένη κοινωνία. Το ουσιαστικό ερώτημα, όμως, είναι αν συνάδει με μια δημοκρατική κοινωνία.

Η ασφάλεια που υπόσχεται είναι σημαντική. Αλλά είναι, όντως, αναγκαία και αποτελεσματικότερη από τις ανθρώπινες ενέργειες; Και πρωτίστως είναι ηθική προς τον άνθρωπο και τις ατομικές ελευθερίες του;

Πηγές:

Facial recognition: top 7 trends (tech, vendors, markets, use cases and latest news). Ανακτήθηκε από https://www.thalesgroup.com/en/markets/digital-identity-and-security/government/biometrics/facial-recognition (Τελευταία πρόσβαση 13.12.2020).

Van Noorden, R. (2020). The ethical questions that haunt facial-recognition research. Ανακτήθηκε από https://www.nature.com/articles/d41586-020-03187-3 (Τελευταία πρόσβαση 13.12.2020).

Roussi, A. (2020). Resisting the rise of facial recognition. Ανακτήθηκε από https://www.nature.com/articles/d41586-020-03188-2 (Τελευταία πρόσβαση 13.12.2020).

Marr, B. (2019). Facial Recognition Technology: Here Are The Important Pros And Cons. Ανακτήθηκε από https://www.forbes.com/sites/bernardmarr/2019/08/19/facial-recognition-technology-here-are-the-important-pros-and-cons/?sh=42caf52914d1 (Τελευταία πρόσβαση 13.12.2020).

Κορωνοϊός στη Ρωσία: Η Μόσχα ξεκίνησε παρακολούθηση με κάμερες και τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου (2020). Ανακτήθηκε από https://www.lifo.gr/now/world/276945/koronoios-sti-rosia-i-mosxa-ksekinise-parakoloythisi-me-kameres-kai-texnologia-anagnorisis-prosopoy (Τελευταία πρόσβαση 13.12.2020).