Τέχνη και ψυχολογία: η αποτύπωση του ψυχισμού

πηγή εικόνας: mymodernmet.com

 

Τέχνη και Ψυχολογία:

Ένας φωτεινός οδοδείκτης από την καθημερινή ανία ή αλλιώς το πολύτιμο μίτο που «γιατρεύει» κάθε ανθρώπινο άλγος, η Τέχνη γκρεμίζει τα «λογικά σύνορα» του νου, απογυμνώνοντας από κάθε μορφή δεσμών. Η τέχνη ως Μούσα της ψυχολογίας υμνεί τα ενδόμυχα συναισθήματα μας, σχεδιάζοντας με τα πινέλα της φαντασίας νοητές αποδράσεις του μυαλού από καταστάσεις έντονου άγχους και ψυχικού πάθους. Ευτυχία, δυστυχία, πόνος, αγάπη, μελαγχολία, συναισθήματα που αναγεννιούνται μέσα σε άναρχες γραμμές, «χιλιοειπωμένες» εικόνες, «μετέωρες» σκέψεις. Η αλχημεία της τέχνης το μαγικό φίλτρο της ψυχολογίας.

Πόσο άμεσα όμως γεφυρώνεται το χάσμα μεταξύ Τέχνης και Ψυχολογίας;

Άραγε η τέχνη «μιλά» με τους «κανόνες» της ψυχολογίας;

Η πινακοθήκη σπουδαίων καλλιτεχνών βρίθει σημαντικών ψυχολογικών ιδεών σε μία συνεχή απόπειρα να αποκωδικοποιήσει την πραγματικότητα. Ένας διάλογος με τις διάφορες μεταβαλλόμενες ταλαντώσεις της συνείδησης.

Ο Εαυτός, Ρενέ Μαγκρίτ (The False Mirror), 1928:

Ψυχολογία και τέχνη
Πηγή εικόνας: Renemagritte.org

Ο Ρενέ Μαγκρίτ, ο κουστουμαρισμένος «ήρωας» στους πίνακες του ή αλλιώς ο κ. Μέσος Όρος σε όλο του το μεγαλείο, επιχειρούσε μέσω της άναρχης  υπερρεαλιστικής σκέψης του να αυτοματοποιήσει κάθε πίνακα. Δημιουργούσε ένα αξεδιάλυτο πλέγμα κειμενικών και οπτικών σημάτων, λέξεων και εικόνων. Ο «μαγικός ρεαλισμός» του καλλιτέχνη απομονώνει ένα ανθρώπινο μάτι από το συνηθισμένο περιβάλλον του. Παράλληλα, αφαιρεί το πρόσωπο, τοποθετώντας έναν κυκλικό ουρανό σε ένα κατά γενική ομολογία αδιάφορο οφθαλμό. Παιχνίδισμα λογικής και ψευδαισθήσεων αναμεμιγμένων με αρκετή δόση «καλλιτεχνικής αυθάδειας» απαθανατίζει την επιθυμία μας να κοιτάξουμε τον εαυτό μας ή τους άλλους. Άλλωστε η μαγκρετιανών διαστάσεων εικόνα του εαυτού θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ένα εναλλακτικό ξεκίνημα σε μία διάλεξη ψυχολογίας περί εαυτού. Η τέχνη το μάτι της ψυχολογίας.

Διαβάστε επίσης  Το Σύνδρομο Καπγκρά: Αιτίες και Θεραπεία

 

Η ψυχική ασθένεια και ο εγκλεισμός σε ίδρυμα, Βίντσετ Βαν Γκογκ (Corridon in the Asylum), 1889:

Ψυχολογία και Τέχνη
Πηγή εικόνας: Metmuseum.org

Η αναπαράσταση ενός μετέωρου, μοναχικού διαδρόμου απεικονίζει την καλλιτεχνική άποψη του Βαν Γκογκ για το άσυλο του  Saint Paul de Mausole στο St. Remy, όπου διήνυσε δώδεκα μήνες κοντά στο τέλος της ζωής του. Το σεντούκι των εμπειριών του Βαν Γκογκ ξεσκεπάζει τη μοναξιά και την «παραφροσύνη της ζωής» σε ένα ίδρυμα του 19ου αιώνα. Ο Βαν Γκογκ μέσα από ένα προσωπικό καλλιτεχνικό βίωμα μετουσιώνει τη σύνδεση ψυχολογίας και τέχνης.

Advertisements
Ad 14

Η Γνωστική Λειτουργία, Σαλβαδόρ Νταλί (The persistence of Memory), 1931:

Ψυχολογία και Τέχνη
Πηγή εικόνας: mymodernmet.com

«Ο σουρεαλισμός είναι καταστροφικός», σημείωνε ο Νταλί «αλλά καταστρέφει μόνο αυτό που θεωρεί ότι είναι δεσμά που περιορίζουν το όραμά μας». Στη «θαλπωρή» ενός δυσοίωνου βραχώδους τοπίου, ρολόγια κάθε μεγέθους «λιώνουν» σε μία προσπάθεια να κυνηγήσουν το χαμένο χρόνο που τα καταδυναστεύει σε κάθε μέτρημά του. Παρά την άκρως ρεαλιστική απεικόνιση ενός καταλανικού πιθανόν τοπίου, οι συνειδητές και υποσυνείδητες όψεις του σουρεαλιστικού συμβολισμού «ζαρώνουν» τα ανυποψίαστα ρολόγια. Στέκουν κουρελιασμένα πάνω σε ένα κλαδί δέντρου ή κείτονται νωχελικά στο έδαφος, τη στιγμή που γλιστρούν από μία πλατφόρμα. Τα αλλόκοτα «ρολόγια» του Νταλί έχουν φιλοξενηθεί σε διάφορα βιβλία ψυχολογίας ως συμβολισμός της αδυναμίας που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη μνήμη. Ένα αξεδιάλυτο μείγμα ονειρικών και φαντασιακών δοσολογιών μας υπενθυμίζει κατά ειρωνικό τρόπο τα εύθραυστα όρια του ανθρώπινου μυαλού. Όρια που δε παρουσιάζουν την ανθεκτικότητα των μηχανημάτων.

Διαβάστε επίσης  Διάσημοι, αλλά τρομακτικοί πίνακες ζωγραφικής

Το συναίσθημα, Έντβαρτ Μούνκ (The scream), 1895:

Ψυχολογία και Τέχνη
Πηγή εικόνας: edvardmunch.org

«Η Κραυγή είναι μία από αυτές τις εικόνες που συνοψίζει ένα μεταβαλλόμενο σημείο στην ιστορία», σημειώνει ο κριτικός τέχνης Jill Lloyd για να συμπληρώσει «Παρουσιάζει τον άνθρωπο που έχει αποκοπεί από όλες τις βεβαιότητες που τον είχαν παρηγορήσει μέχρι εκείνο το σημείο του 19ου αιώνα: δεν υπάρχει κανένας Θεός τώρα, καμία παράδοση, καμία συνήθεια ή έθιμα – μόνο ένας φτωχός άνθρωπος σε μια στιγμή υπαρξιακής κρίσης.»

«Αυτό μπορεί να ακούγεται πολύ αρνητικό, αλλά αυτή είναι η σύγχρονη κατάσταση. Αυτό είναι που ξεχωρίζει τον σύγχρονο άνθρωπο μετά την Αναγέννηση μέχρι εκείνη τη στιγμή: αυτό το συναίσθημα ότι έχουμε χάσει όλες τις άγκυρες που μας συνδέουν με τον κόσμο.»

Η αγωνιώδης διαπεραστική κραυγή του Μουνκ ξεπερνά τα περιθώρια του καμβά, σπάει την αρμονία των χρωμάτων θρυμματίζοντας κάθε άλλο συναίσθημα. Απλή, εκκωφαντική, ηχηρή σε κάθε υπόστασή της η όψη μίας ανδρογενούς μορφής καταμεσής ενός καθ’ όλα κανονικού τοπίου σωματοποιεί κάθε αίσθημα άγχους και αγωνίας. Γραμμές πλατιές, επιμήκεις, αδρές συγκρούονται μετωπικά με την γύμνια μίας ανθρώπινης κραυγής που σχίζει το χωροχρόνο αποκτώντας καθολικές συνδηλώσεις. Ο Μούνκ απαλλάσσεται από τα ανθρώπινα δεσμά του γίνεται σύμβολο της υπαρξιακής κρίσης ανά τους αιώνες, μία μεζούρα της ανθρώπινης νεύρωσης. Λέξεις επιστημονικά βαρύγδουπες σιωπούν μπρος την πληθωρικότητα της απόλυτης σιωπής. Χρώματα ακούγονται ωσάν αντίλαλοι της ανθρώπινης απόγνωσης. Τέχνη και ψυχολογία δύο συγκοινωνούντα δοχεία.

Κοινωνική ψυχολογία (επιθετικότητα), Πάμπλο Πικάσο, (Guernica), 1937:

Πηγή εικόνας: museoreinasofia.es

«Η ζωγραφική δεν είναι καμωμένη για να διακοσμεί σπίτια. Είναι ένα αμυντικό και επιθετικό όπλο ενάντια στον εχθρό», υπογράμμιζε ο Πάμπλο Πικάσο ανασυστήνοντας τους βασικούς αρμούς ενός εμβληματικού έργου του. Η βαρβαρότητα του βομβαρδισμού της καταλανικής πόλης Guernica, σημάνει μία «θρηνητική ελεγεία» στον αφανισμό κάθε σπιθαμής ανθρωπισμού. Η αποτύπωση μέσα σε ένα έντονο κυβισμένο περιβάλλον μίας ωμής ένοπλης σύγκρουσης μηδενίζει τις ανθρώπινες άμυνες. Άραγε είμαστε έμφυτα επιθετικομανή όντα που διψούν για πόλεμο; Πόσο εύκολα μπορούμε να στραγγαλίσουμε κάθε δυνητική παρόρμηση προς τη βία και την επιθετικότητα με το βλέμμα πάντοτε στραμμένο στο συνάνθρωπο; Η Guernica πόλη ή η Guernica σε καμβά ένα «αντιπολεμικό μανιφέστο» που φέρνει στο νου θύμησες των επιθετικών όψεων του ανθρώπου.

Διαβάστε επίσης  Αυτογνωσία: γνωρίζοντας καλύτερα τον εαυτό μας

Η τέχνη και πάλι φαντάζει ως ένα καταφύγιο των ψυχολογικών παρορμήσεων μας. Η τέχνη δίνει χρώμα στα πιο βαθιά ένστικτα μας. Η τέχνη γεννάται από ένα συναίσθημα για να προκαλέσει ένα άλλο μέσα σε ένα ατελείωτο διάλογο ψυχών που διασταυρώνονται σε ανακατεμένα χρώματα. Ο Einstein κάποτε είχε πει πως ‘’η φαντασία είναι σημαντικότερη από τη γνώση’’. Ίσως είναι αυτή που δίνει φτερά σε μία «άπλαστη παιδική ψυχή» δημιουργώντας έναν απελευθερωμένο άνθρωπο. Τέχνη και φαντασία, Λόγος και Ψυχολογία ερμητικά συνδεδεμένα.

 

“Τέχνη είναι η απόδραση από την προσωπικότητα”

(S. Eliot, Βρετανός ποιητής, Νόμπελ 1948)

 

Πηγές:

  • https://www.psychologytoday.com/intl/blog/fulfillment-any-age/201310/15-psychology-s-greatest-masterpieces

"Το γράψιμο δεν είναι τίποτε άλλο από ένα κατευθυνόμενο όνειρο." - Χόρχε Λουίς Μπόρχες
"Ονειροπόλα" δυναμική, πειθαρχημένα απρόβλεπτη, ζωηρά εκκεντρική. Ή αλλιώς ο 24χρονος εαυτός μου που πασχίζει να σκαρώσει πάνω σε τσαλακωμένα αποκόμματα ξεχασμένους στίχους. Γεννημένη στη Θεσσαλονίκη, απόφοιτος της Κλασικής Φιλολογίας του Α.Π.Θ., με διακαή πόθο τη δημοσιογραφία και υποτροφία σε ιδιωτική σχολή δημοσιογραφίας. Εθισμένη στη συγγραφή, τη σοκολάτα, τη μόδα, την υποκριτική, τις φωτογραφίες, το ποδόσφαιρο και.. πάντα σ' ένα ποτήρι κόκκινο κρασί. Κυνηγημένη από μία ανάγκη να αποτυπώσει στο χαρτί ιδέες, ιδέες και αισθήσεις που γίνονται λέξεις, παύλες και τελείες.

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

Στην εικόνα απεικονίζεται ένα ζευγάρι εφήβων στην δεκαετία του '80. Είναι ντυμένοι με ρόζ γυναικείες μπιτζάμες και ξαπλώνουν σε ένα κρεβάτι.

Lisa Frankenstein: Mary Shelley του ’80

 Η Lisa Frankenstein είναι μια αμερικανική κωμική ταινία τρόμου του
Για να πας μπροστά, πρέπει να αφήσεις πίσω

Για να πας μπροστά, πρέπει να αφήσεις πίσω

Για να πας μπροστά, πρέπει να αφήσεις πίσω. Το παρελθόν.