Σύνδρομο της Απάτης: Αξίζουμε πράγματι την επιτυχία;

Η ικανοποίηση που δίνει σε όλους μας η επιτυχία είναι αναντίρρητα κάτι ιδιαίτερα γοητευτικό. Αρκετοί άνθρωποι ωστόσο διακατέχονται από το Σύνδρομο της Απάτης. Πέρα από κάθε φιλοδοξία και ικανότητα αυτοί οι άνθρωποι αρνούνται τα κεκτημένα τους, πιστεύοντας ότι δεν αξίζουν τίποτα. Η πίστη ότι η τύχη τους χάρισε καθετί πολύτιμο έχουν ενώ έχουν παλέψει γι’ αυτό, είναι εδραιωμένη στο μυαλό τους. Πώς είναι λοιπόν να νιώθει κανείς κλέφτης κατορθωμάτων, ένας άλλος απατεώνας της ίδιας του της ζωής;

Ορίζοντας το φαινόμενο

Σύνδρομο της Απάτης ή αλλιώς όπως ονομάζεται Σύνδρομο του Απατεώνα (Impostor Syndrome) ορίζεται ως το φαινόμενο κατά το οποίο άτομα με φιλοδοξίες δυσκολεύονται να εσωτερικεύσουν τα επιτεύγματά τους. Διακατέχονται από έναν επίμονο φόβο ότι θα εκτεθούν στους γύρω τους. Πιστεύουν ότι όλοι θα τους θεωρήσουν απατεώνες. Ο όρος Σύνδρομο της Απάτης επινοήθηκε το 1978 από τις κλινικούς ψυχολόγους Dr. Pauline R. Clance και Suzanne A. Imes. Το Σύνδρομο της Απάτης συνεχίζει να μελετάται από επιστήμονες μέχρι και σήμερα. Μέρος των μελετών επικεντρώνεται στη συχνότητα εμφάνισης του φαινομένου μεταξύ γυναικών με πολλές ικανότητες και επιτυχίες στο ενεργητικό τους. Το συγκεκριμένο σύνδρομο θα μπορούσε από κάποιους επιστήμονες να θεωρηθεί και ως αντίδραση σε συγκεκριμένα ερεθίσματα. Δεν συγκαταλέγεται στις ψυχικές διαταραχές αλλά ερευνάται διεξοδικά από ειδικούς ψυχικής υγείας.

Περεταίρω εκδήλωση του φαινομένου

Το Σύνδρομο της Απάτης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Το άτομο ξεκινάει να αμφιβάλλει για τα ταλέντα και τα κατορθώματά του πιστεύοντας ότι όποιος έχει την αντίθετη άποψη είναι απλά ευγενικός ή αγνοεί την αλήθεια. Αργά ή γρήγορα το άτομο μεταφέρει στο περιβάλλον του αυτή την οπτική και έτσι η σκέψη ότι δεν αξίζει τίποτα απ’ όσα έχει εδραιώνεται. Αποτελεί κοινό τόπο η διαπίστωση ότι ανησυχούν συνήθως οι ικανοί άνθρωποι για τα επιτεύγματα και την αξία τους. Αντιθέτως, άτομα με αλαζονεία χωρίς ιδιαίτερες ικανότητες τείνουν να μην ανησυχούν για την αξία και την εντιμότητά τους. Μάλιστα, η συμπεριφορά αυτή ονομάζεται φαινόμενο του Dunning-Kruger και σχετίζεται με γνωστικές διαδικασίες.

Η ερώτηση “Αξίζω την επιτυχία μου;” ή ακόμα την αγάπη, την εμπιστοσύνη, ή οτιδήποτε καλό είναι συχνή στο μυαλό σας; Ο φόβος μήπως κάποιος σας κατηγορήσει για κοροϊδία, απάτη, ανικανότητα ή εκμετάλλευση είναι και αυτός παρόν; Το Σύνδρομο της Απάτης είναι κάτι περισσότερο από απλή ανασφάλεια για τις δυνατότητές μας. Μπορεί να συνδεθεί με τον φόβο της απόρριψης και της επιτυχίας. Φυσικά, πρέπει να έχουμε κατά νου ότι όλοι μπορεί να βιώσουμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας κάποιες φορές αβεβαιότητα για τις ικανότητές μας. Το γεγονός αυτό δεν σηματοδοτεί από μόνο του ότι κάποιος ταλανίζεται από το εν λόγω συναίσθημα.

Αποτελέσματα

Το Σύνδρομο της Απάτης μπορεί να εμφανιστεί σε τελειομανείς ανθρώπους με υψηλούς και συχνά ανέφικτους στόχους. Το αίσθημα του ανικανοποίητου είναι παρόν και κάνει δυσκολότερη την κατάσταση. Η χρόνια αμφιβολία και η αμφισβήτηση ικανοτήτων οδηγούν στο άγχος και σε καταθλιπτικά συναισθήματα. Στον αντίποδα βρίσκεται ένα κομμάτι ανθρώπων που αντιμετωπίζοντας το Σύνδρομο της Απάτης, καταλήγουν να αποφεύγουν όσο περισσότερες ευθύνες για να γλιτώσουν από το προσωπικό βάρος. Μπορεί κανείς να φοβάται τόσο την αποτυχία που να αποφεύγει αγωνιωδώς να αναλάβει νέες ευθύνες ή να κάνει παραγωγικά βήματα στη ζωή του. Προφανώς, μία τέτοια συμπεριφορά είναι ικανή να στερήσει την προσωπική εξέλιξη και κάθε μελλοντική επιτυχία. Ο φόβος του Συνδρόμου της Απάτης μπορεί να επεκταθεί ως άγχος σε πολλούς τομείς της ζωής αυτού που το αντιμετωπίζει. Όχι μόνο το άτομο βιώνει ένα μόνιμο στρες για το αν είναι αρκετά καλό αλλά και ότι θα το απορρίψουν, θα το κατηγορήσουν, θα ντροπιαστεί και θα βιώσει ανεπανόρθωτες συνέπειες. Τέτοια άτομα τείνουν συχνά να μειώνουν τον εαυτό τους σε κάθε θετικό σχόλιο που τους γίνεται. Προβάλλουν ως τύχη κάθε τι που τους συμβαίνει και αρνούνται κατηγορηματικά την επιτυχία.

Μέθοδοι Αντιμετώπισης

Πρωταρχικό ρόλο στην καλυτέρευση παίζει η αναγνώριση και η αποδοχή του φαινομένου. Το Σύνδρομο της Απάτης αντιμετωπίζεται με κάποια σταθερά βήματα και ατομική προσπάθεια που θα καταβάλλει ο καθένας μας κυρίως. Μπορεί κανείς να ξεκινήσει παρατηρώντας ή ακόμα καταγράφοντας τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις του. Συγκεκριμένα γεγονότα συνήθως ενεργοποιούν αυτές τις αντιδράσεις. Προσπαθήστε όσο αυτό είναι δυνατόν να αιτιολογήσετε τα συναισθήματά σας και να τα κατανοήσετε. Η αντιμετώπιση πρόσωπο με πρόσωπο των συναισθημάτων και των φόβων μας είναι ένα τεράστιο βήμα προς την ίαση.

Επιπροσθέτως, σημαντικό ρόλο στην πορεία της αντιμετώπισης παίζει η επικοινωνία αυτών των συναισθημάτων. Ιδανικά ζητήστε βοήθεια από τους οικείους σας. Το φιλικό, οικογενειακό ή και επαγγελματικό ακόμα περιβάλλον. Ίσως βοηθήσει πολύ περισσότερο απ’ ότι περιμένει κανείς. Όταν ο φόβος και η ανασφάλεια μοιράζονται, αντιμετωπίζονται ευκολότερα. Φυσικά, λύσεις υπάρχουν πολλές για όλους όσοι τις χρειάζονται. Μια ακόμη εναλλακτική θα μπορούσε να είναι η σχεδίαση κάποιων προσωπικών τακτικών. Γνωρίζοντας ότι θα έρθει κανείς αντιμέτωπος με τον φόβο κατασκευάζει προπαρασκευαστικά στο μυαλό του ένα σχέδιο διαφυγής από τις αρνητικές και αποθαρρυντικές σκέψεις. Η δύναμη της θέλησης είναι ικανή να νικήσει κάθε φόβο και κάθε εσωτερική αρνητική κριτική που κάνουμε στον εαυτό μας.

Μία τελευταία αλλά πολύ σημαντική τακτική αντιμετώπισης για το Σύνδρομο της Απάτης είναι η χαρά για κάθε επίτευγμα. Είναι σημαντικό να γιορτάζουμε τις μικρές μας επιτυχίες. Να μην ξεχνάμε να συγχαίρουμε τον εαυτό μας για καθετί σημαντικό που πράττουμε. Επιπλέον, να δεχόμαστε τις συνέπειες των πράξεών μας είτε είναι θετικές είτε αρνητικές μας βοηθάει να παραμένουμε στην πραγματικότητα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αντιλαμβανόμαστε με τον καιρό καλύτερα κάθε προσωπική μας νίκη και να αποδεχόμαστε τα εύσημα.

Κλείνοντας…

Η αναζήτηση βοήθειας για κάθε μορφή άγχους θα πρέπει να είναι απενοχοποιημένη. Είναι καλό να αποδεχόμαστε ότι μπορούμε να βελτιώσουμε τη ζωή μας. Οτιδήποτε μας περιορίζει μπορεί να εξαληφθεί όταν εκφραστεί και αντιμετωπιστεί. Τίποτα δεν είναι αρκετά ικανό να μας στερήσει τη χαρά της ζωής, της επιτυχίας και κατά συνέπεια την προσωπική μας ανάπτυξη.