Ψυχικά τραύματα: Πώς τα αναγνωρίζουμε

Συχνά γίνεται λόγος για τα ψυχικά τραύματα. Πώς όμως τα αναγνωρίζουμε και αναλαμβάνουμε δράσεις ως προς αυτά; Η λέξη «τραύμα» προέρχεται από το αρχαιελληνικό ρήμα «τιτρώσκω», δηλαδή δημιουργώ πληγή. Αναφορικά με το σώμα, ο χρόνος και η ιατρική λειτουργούν ως σύμμαχοι στην επούλωση. Η διαδικασία της θεραπείας περιλαμβάνει ένα ξεκάθαρο πλαίσιο. Ο ασθενής ερμηνεύει και συμμετέχει με μεγαλύτερη ευκολία στην διαχείριση του πόνου και στη θεραπεία του τραύματος. Σε ψυχικό επίπεδο, η διαδικασία αναγνώρισης του τραύματος είναι πολυσύνθετη. Ακολούθως και η διαδικασία της φροντίδας του.

Πώς διαφαίνεται το ψυχικό τραύμα

Το βίωμα στρεσογόνων καταστάσεων σε υπερθετικό βαθμό σηματοδοτεί διαχείριση με όλες μας τις δυνάμεις. Όταν οι ψυχικές μας δυνάμεις δεν επαρκούν για την επεξεργασία της εμπειρίας, δημιουργείται το τραύμα. Τραυματική εμπειρία αποτελεί οποιοδήποτε γεγονός με μακροπρόθεσμες ψυχικές συνέπειες για το άτομο. Το τραύμα είναι υποκειμενικό, εξαρτάται από τον ψυχισμό του ατόμου. Η προσωπικότητα, οι προγενέστερες εμπειρίες και οι μηχανισμοί αντίδρασης του ατόμου καθορίζουν τα εν δυνάμει τραύματα. Με λίγα λόγια, μια κατάσταση έντονου στρες είναι μόνο η αφορμή για την δημιουργία του τραύματος. Έτσι, κάποιοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται ως επιβαρυντικές καταστάσεις όσα συμβαίνουν, ενώ για άλλους η επίδραση των γεγονότων έχει τέτοια καταλυτική δύναμη,ώστε να αποτελούν τραύματα.

Στην πραγματικότητα, η ύπαρξη τραύματος αφορά στην αξιολόγηση ενός γεγονότος ως ύψιστο κίνδυνο. Με αυτόν τον τρόπο προκαλείται ένας ασφυκτικός κλοιός, η αίσθηση πως όλα τελειώνουν… Ο φόβος για τον θάνατο γιγαντώνεται και το άτομο βιώνει την αίσθηση του εγκλωβισμού. Σύμφωνα με τους Fischer & Riedesser (1998), μια εμπειρία μετατρέπεται σε ψυχικό τραύμα, όταν το άτομο αισθάνεται:

• παγιδευμένο
• αβοήθητο
• αδύναμο να αντλήσει πληροφορίες από προηγούμενες εμπειρίες, ώστε να επεξεργασθεί το συμβάν
• ανίκανο να αμυνθεί

Η σημασία της ψυχικής διεργασίας τους

Τα τραύματα που δεν έχουν επουλωθεί, είναι τα τραύματα που δεν έχουν επεξεργαστεί. Συνέβησαν κάποτε, αλλά δε μένουν στο παρελθόν. Αντίθετα, συνεχίζουν την αναβίωση τους μέσα από τις σκέψεις και τα συναισθήματα μας. Βρίσκουν αφορμές στις οποίες ακουμπούν και αντικατοπτρίζονται. Μια απώλεια ή φυσική καταστροφή που αναγκάζει το άτομο να δημιουργήσει το πλαίσιο της ζωής του από την αρχή, ένα σοβαρό ατύχημα, ένας δύσκολος τοκετός,  μια σεξουαλική επίθεση, αποτελούν μόλις κάποιους από τους παράγοντες που εξαντλούν τις ψυχικές δυνάμεις. Τα ψυχικά τραύματα δεν αποτελούν στιγμές που μένουν στο χρονοντούλαπο των κακών αναμνήσεων. Επηρεάζουν την ποιότητα ζωής σε καθημερινή βάση, καθώς συντελούν στην αδυναμία προσαρμογής και διαχείρισης νέων καταστάσεων. Μια νέα θέση εργασίας, μια νέα συντροφική σχέση, ένας νέος ρόλος (π.χ μητέρας/ πατέρα) ενδύονται με τις ακατέργαστες πεποιθήσεις και τα δυσάρεστα συναισθήματα που δεν εκφράζονται.

Η έλλειψη διεργασίας τους οδηγεί στην αδυναμία διαχείρισης των πολλαπλών καθημερινών υποχρεώσεων. Υπάρχει μια συνεχής σύγκρουση ανάμεσα στα πρέπει, τα θέλω και τις προτεραιότητες που χρειάζεται να τεθούν. Η έντονη ανησυχία σε συστηματική βάση, η συχνή ευερεθιστότητα και νευρικότητα κρούουν το σήμα ανάγκης για ψυχική διεργασία. Ας μην ξεχνάμε πως ο τρόπος που συνδεόμαστε και επικοινωνούμε με τους σημαντικούς μας άλλους, είναι ο τρόπος που συνδεόμαστε πρωτίστως με τον εαυτό μας. Αν επιθυμούμε μια καλύτερη ποιότητα ζωής, δεν έχουμε παρα να βρούμε το κουράγιο και να αγκαλιάσουμε όσα μας προκαλούν πόνο. Άλλωστε, ο Karl Jung, επισημαίνει: «Δεν είμαι αυτό που μου συνέβη. Είμαι αυτό που επέλεξα εγώ να γίνω». Η ανάληψη δράσης για τα τραύματα μέσω της ψυχικής φροντίδας ορίζει τη συνάντηση μας με τον αυθεντικό εαυτό!