Marshmallow effect: Ο αυτοέλεγχος στα παιδιά

Λίγα λόγια για το πείραμα

Το 1972 διεξάχθηκε στο Πανεπιστήμιου του Stanford στις ΗΠΑ μια μελέτη- πείραμα (Marshmallow effect) για την αυτοδιάθεση των παιδιών, το λεγόμενο, marshmallow effect. Επικεφαλής αυτού του πειράματος ήταν ο καθηγητής και ψυχολόγος Walter Mischel. Σε αυτή τη μελέτη, προτάθηκε σε ένα παιδί να επιλέξει ανάμεσα σε μία μικρή αλλά άμεση ανταμοιβή ή δύο μικρές ανταμοιβές εάν περίμενε για κάποιο χρονικό διάστημα. Σε αυτό το διάστημα, ο ερευνητής έφυγε από το δωμάτιο για περίπου 15 λεπτά και στη συνέχεια επέστρεψε. Η ανταμοιβή ήταν ένα marshmallow ή ένα pretzel, ανάλογα με τις προτιμήσεις του κάθε παιδιού. Στις μελέτες αυτές, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα παιδιά που ήταν σε θέση να περιμένουν περισσότερο για τις προτιμώμενες ανταμοιβές, έτειναν να έχουν καλύτερα αποτελέσματα στη ζωή τους. 

Τα αποτελέσματα έδειξαν το ακριβώς αντίθετο από αυτό που είχε αρχικά προβλεφθεί. Αντί οι ανταμοιβές να χρησιμεύουν ως κίνητρο για την προσμονή να τις αποκτήσουν, οι ίδιες οι ανταμοιβές χρησίμευσαν τελικά για να αυξήσουν την απογοήτευση των παιδιών και μείωσαν την καθυστέρηση της ικανοποίησης. Τα αποτελέσματα φάνηκε να υποδεικνύουν ότι το να μην σκέφτεσαι μια ανταμοιβή ενισχύει την ικανότητα καθυστέρησης της ευχαρίστησης, αντί να εστιάζεις την προσοχή σου στη μελλοντική ανταμοιβή. 

Πρωτότυπο πείραμα

Το πρώτο πείραμα διεξήχθη από τους Walter Mischel και Ebbe B. Ebbesen στο Πανεπιστήμιο του Stanford λίγο νωρίτερα, το 1970. Ο σκοπός της μελέτης ήταν να κατανοήσουν οι επιστήμονες πότε ο έλεγχος της αναβαλλόμενης ευχαρίστησης , η ικανότητα δηλαδή να περιμένει κανείς για να αποκτήσει αυτό που θέλει, αναπτύσσεται στα παιδιά. Το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας που διεξήχθη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έγινε με αναβαλλόμενες ανταμοιβές σε τομείς όπως η χρονική προοπτική και η καθυστέρηση των ανταμοιβών, η αντίσταση στον πειρασμό και οι ψυχολογικές διαταραχές. Οι ερευνητές υπέθεσαν ότι μια αυξημένης σημασίας ανταμοιβή θα αύξανε με τη σειρά της τον χρόνο που τα παιδιά θα μπορούσαν να καθυστερήσουν την ικανοποίηση τους. Δεδομένου ότι οι ανταμοιβές παρουσιάστηκαν μπροστά τους, τα παιδιά θυμήθηκαν τον λόγο για τον οποίο βρίσκονται εκεί. Η προσοχή στην ανταμοιβή που ήταν ακριβώς μπροστά τους υποτίθεται ότι τους έκανε να περιμένουν περισσότερο για τη μεγαλύτερη ανταμοιβή.

Τα παιδιά οδηγήθηκαν σε ένα δωμάτιο, άδειο από αντιπερισπασμούς, όπου ένα κέρασμα της επιλογής τους τοποθετήθηκε σε ένα τραπέζι. Οι ερευνητές ενημέρωσαν τα παιδιά ότι μπορούσαν να φάνε το κέρασμα, αλλά αν περίμεναν 15 λεπτά χωρίς να ενδώσουν στον πειρασμό, θα ανταμείβονταν και με ένα δεύτερο. Ο Mischel και ο Ebbesen παρατήρησαν ότι μερικά παιδιά κάλυψαν τα μάτια τους με τα χέρια τους, ακούμπησαν το κεφάλι τους στα χέρια τους και βρήκαν άλλες παρόμοιες τεχνικές για να αποτρέπουν τα μάτια τους από τα αντικείμενα ανταμοιβής. Πολλά φαινόταν να προσπαθούν να μειώσουν την απογοήτευση της καθυστέρησης της ανταμοιβής δημιουργώντας τους δικούς τους αντιπερισπασμούς: μιλούσαν μόνα τους, τραγουδούσαν, εφεύρισκαν παιχνίδια με τα χέρια και τα πόδια τους και προσπαθούσαν ακόμη και να αποκοιμηθούν περιμένοντας.

Τα 3 πειράματα – Marshmallow effect

Η ακόλουθη μελέτη, που διεξήχθη από τους Mischel, Ebbesen, και Zeiss (1972), αναγνωρίζεται γενικά ως το πείραμα Marshmallow του Stanford λόγω της χρήσης του marshmallows ως προτιμώμενης ανταμοιβής. Έτσι, λοιπόν, σχεδίασαν τρία πειράματα για τη διερεύνηση, αντίστοιχα, της επίδρασης των εμφανών δραστηριοτήτων, των γνωστικών δραστηριοτήτων και της έλλειψης ενός από τα δύο, στους χρόνους καθυστέρησης ικανοποίησης των παιδιών προσχολικής ηλικίας.

• Πείραμα 1

Επιστρατεύτηκαν κατά το πρώτο πείραμα 56 παιδιά από το νηπιαγωγείο Bing στο Πανεπιστήμιο του Stanford. Για να χτίσουν σχέσεις με τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, δύο πειραματιστές πέρασαν μερικές μέρες παίζοντας μαζί τους στο νηπιαγωγείο. Μετέπειτα τα παιδιά χωρίστηκαν τυχαία σε 5 ομάδες και οδηγήθηκαν μεμονωμένα σε μια αίθουσα όπου θα γινόταν η εξέταση. Κάθε παιδί διδάχτηκε να χτυπά ένα κουδούνι για να δώσει σήμα στον πειραματιστή να επιστρέψει στο δωμάτιο.

Στα παιδιά των ομάδων Α, Β, Γ δόθηκαν δύο ανταμοιβές (ένα marshmallow και ένα pretzel) και τους ζητήθηκε να διαλέξουν το αγαπημένο τους. Στη συνέχεια τους είπαν ότι ο πειραματιστής θα έπρεπε σύντομα να φύγει για λίγο, αλλά ότι θα έπαιρναν την προτιμώμενη ανταμοιβή τους, αν περίμεναν να επιστρέψει ο πειραματιστής χωρίς να τους δώσει σήμα να το κάνουν. Επίσης, τους επετράπη ρητά να κάνουν σήμα στον πειραματιστή να επιστρέψει ανά πάσα στιγμή, αλλά τους είπαν ότι αν το έκαναν, θα έπαιρναν μόνο την ανταμοιβή που δεν είχαν επιλέξει ως την αγαπημένη τους. Και οι δύο ανταμοιβές έμειναν σε κοινή θέα στο δωμάτιο.

Από την άλλη μεριά τα παιδιά των ομάδων Δ και Ε δεν έλαβαν τέτοια επιλογή ή οδηγίες (συνθήκη Treat vs No Treats). Τα παιδιά των ομάδων Α, Β ή Γ που περίμεναν για 15 ολόκληρα λεπτά είχαν τη δυνατότητα να φάνε την αγαπημένη τους λιχουδιά. Εκείνοι στις ομάδες Α, Β ή Γ που δεν περίμεναν τα 15 λεπτά είχαν μόνο τη μη επιθυμητή ανταμοιβή τους. Τα παιδιά των ομάδων Δ και Ε δεν έλαβαν ανταμοιβές. Όλα τα παιδιά έπρεπε να παίξουν με παιχνίδια με τα πειράματα αφού περίμεναν 15 ολόκληρα λεπτά ή μετά από το σήμα.

Στα παιδιά των ομάδων Α και Δ δόθηκε ένα μεταλλικό ελατήριο και τους είπαν ότι είχαν άδεια να παίξουν με αυτό. Αντίθετα, τα παιδιά των ομάδων Β και Ε κλήθηκαν να σκεφτούν οτιδήποτε είναι διασκεδαστικό να σκεφτεί κανείς (Διάσπαση προσοχής vs συνθήκη μη διασκέδασης).

Αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα παιδιά ήταν πολύ πιο πρόθυμα να περιμένουν περισσότερο όταν τους προσφέρθηκε μια ανταμοιβή για την αναμονή (ομάδες Α, Β, Γ) παρά όταν δεν ήταν (ομάδες Δ, Ε).Τα αποτελέσματα του πειράματος έδειξαν επίσης ότι τα παιδιά περίμεναν πολύ περισσότερο όταν τους δόθηκαν εργασίες που τους αποσπούσαν την προσοχή ή τους διασκέδαζαν κατά τη διάρκεια της περιόδου αναμονής τους (παίζοντας με κάτι για την ομάδα A, σκεπτόμενα διασκεδαστικά πράγματα για την ομάδα B) παρά όταν δεν τους αποσπούσαν την προσοχή (ομάδα Γ ).

• Πείραμα 2

Το δεύτερο πείραμα μοιάζει αρκετά με το πρώτο. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες χαρακτηριστικές διαφορές. Επιλέχθηκαν 38 παιδιά, με έξι να βγαίνουν εκτός της έρευνας  λόγω ελλιπούς κατανόησης των οδηγιών. Τα τριάντα δύο παιδιά χωρίστηκαν τυχαία σε τρεις ομάδες (Α, Β, Γ). Σε όλα τα παιδιά δόθηκε μια επιλογή από ανταμοιβές και τους είπαν ότι μπορούσαν να περιμένουν χωρίς σήμα για να αποκτήσουν την αγαπημένη τους ανταμοιβή ή απλώς να κάνουν σήμα για να αποκτήσουν απλώς την μη επιθυμητή ανταμοιβή, αλλά να χάσουν την αγαπημένη τους. Σε όλες τις περιπτώσεις, και τα δύο φαγητά αφέθηκαν σε κοινή θέα. Τα παιδιά της ομάδας Α κλήθηκαν να σκεφτούν διασκεδαστικά πράγματα, όπως και στο πείραμα 1. Όσοι ήταν στην ομάδα Β κλήθηκαν να σκεφτούν θλιβερά πράγματα, και παρομοίως δόθηκαν παραδείγματα τέτοιων πραγμάτων. Όσοι ήταν στην ομάδα Γ κλήθηκαν να σκεφτούν τις ανταμοιβές.

Αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα παιδιά στα οποία δόθηκαν εργασίες που αποσπούσαν την προσοχή και ήταν διασκεδαστικές (ομάδα Α) περίμεναν πολύ περισσότερο για τις ανταμοιβές τους από τα παιδιά που έλαβαν εργασίες που είτε δεν τους αποσπούσαν την προσοχή από τις ανταμοιβές (η ομάδα Γ) ή δεν τους διασκέδαζαν (ομάδα Β).

• Πείραμα 3

Το πείραμα 3 με τη σειρά του ακολουθεί την ίδια μέθοδο με μικρές διαφορές. Επιλέχθηκαν 16 παιδιά από τα οποία δεν αποκλείστηκε κανένα σε αντίθεση με τα προηγούμενα δύο πειράματα. Τα παιδιά χωρίστηκαν τυχαία σε τρεις ομάδες (Α, Β, Γ). Σε όλα τα παιδιά δόθηκε μια επιλογή από ανταμοιβές και τους είπαν ότι μπορούσαν να περιμένουν χωρίς σήμα για να έχουν την αγαπημένη τους ανταμοιβή ή απλώς να τους κάνουν σήμα για να αποκτήσουν την άλλη ανταμοιβή, αλλά να χάσουν την αγαπημένη τους ξανά. Σε όλες τις περιπτώσεις, και οι δύο ανταμοιβές κρύβονταν από τα παιδιά με ένα τσίγκινο κάλυμμα για κέικ (το οποίο είπαν στα παιδιά ότι θα κρατούσε φρέσκα τα τρόφιμα). Τα παιδιά της ομάδας Α κλήθηκαν να σκεφτούν τα αγαπημένα τους φαγητά που ήταν στο τραπέζι. Εκείνα της ομάδας Β κλήθηκαν να σκεφτούν διασκεδαστικά πράγματα, όπως πριν. Σε αυτά της ομάδας Γ δεν δόθηκε καμία εργασία.

Αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα του πειράματος έδειξαν ότι όταν τα φαγητά κρύβονταν, τα παιδιά στα οποία δεν δόθηκε καμία εργασία που αποσπά την προσοχή (ομάδα Γ) περίμεναν τόσο πολύ για τις ανταμοιβές τους όσο εκείνα στα οποία δόθηκε μια εργασία που αποσπά την προσοχή (ομάδα Β). Από την άλλη πλευρά, όταν στα παιδιά δόθηκε μια εργασία που δεν τους αποσπούσε την προσοχή από τις ανταμοιβές (ομάδα Α), η απόκρυψη των φαγητών δεν αύξανε τον χρόνο αναμονής. Τελικά Συμπεράσματα

Οι μελέτες έπεισαν τους Mischel, Ebbesen και Zeiss ότι η επιτυχής καθυστέρηση της ικανοποίησης των παιδιών εξαρτιόταν σημαντικά από τη γνωστική αποφυγή ή την καταστολή των αναμενόμενων ανταμοιβών κατά τη διάρκεια της περιόδου αναμονής.

Καταλήγοντας

Ποιο είναι λοιπόν το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν οι επιστήμονες μετά από αυτή την έρευνα (Marshmallow effect); Τίποτα δεν είναι μη αναστρέψιμο και όλα μπορούν να διδαχθούν σύμφωνα με το πείραμα όταν μιλάμε γι’ αυτού του είδους τις συμπεριφορές αναμονής, αυτοελέγχου και ικανοποίησης στα παιδιά. Ο αυτοέλεγχος μπορεί να διδαχθεί και υπάρχει σωστός τρόπος γι’ αυτό. Αξιοποιώντας τη δύναμη της εκτελεστικής λειτουργίας και τις στρατηγικές αυτοελέγχου, μπορούμε όλοι να βελτιώσουμε την ικανότητά μας να επιτύχουμε τους στόχους μας.

Το πρώτο βήμα για την απόκτηση αυτοελέγχου σε μικρές ηλικίες είναι το παράδειγμα. Το πρότυπο ενός γονιού με αυτοέλεγχο θα δώσει το καλύτερο παράδειγμα στο παιδί να ακολουθήσει. Οι υποσχέσεις πρέπει να τηρούνται φυσικά με ευλάβεια, ώστε το παιδί να μη νιώσει ματαίωση και απογοήτευση. Τα παιδιά πρέπει επίσης να μάθουν ότι η συμπεριφορά τους έχει συνέπειες. Αν συμπεριφέρονται με εποικοδομητικό και δημιουργικό τρόπο, οι συνέπειες είναι καλές. Και αν συμπεριφέρονται με καταστροφικούς τρόπους, οι συνέπειες δεν είναι τόσο καλές. Πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχει μια σχέση ανάμεσα σε αυτό που κάνουν και σε αυτό που τους συμβαίνει. Αυτό θα βοηθήσει ώστε να μπορέσουν να αναπτύξουν μια αίσθηση κυριαρχίας και μια αίσθηση ότι μπορούν να ελέγξουν τη συμπεριφορά τους τα ίδια.