Καταρρίπτοντας τους μύθους: χρησιμοποιούμε όντως μόνο το 10% του εγκεφάλου μας;

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι πολύπλοκος και μέχρι και σήμερα τον καλύπτει ως ένα βαθμό ένα πέπλο μυστηρίου. Ίσως να είναι αυτός ο λόγος που για την ύπαρξη τόσων μύθων για τη λειτουργία του , παρά τις αποδείξεις που τους ακυρώνουν. Ένας από τους πιο διαδεδομένους εξ αυτών είναι ο μύθος του διανοητικού 10%. Σύμφωνα με αυτόν, τα ανθρώπινα όντα χρησιμοποιούν μόνο ένα μικρό ποσοστό της δυναμικής του εγκεφάλου τους. Επίσης, ο μύθος συνοδεύεται και από την εικασία πως ένα πρόσωπο μπορεί να καλλιεργήσει το αχρησιμοποίητο μέρος του εγκεφάλου και να αυξήσει την ευφυία του. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της εικασίας αποτελούν δυο ταινίες του Hollywood, Limitless και Lucy. Στο Limitless (2011) ο Bradley Cooper χάρει  γράφει ένα μυθιστόρημα εν μία νυκτί. Αντίστοιχα, στο Lucy(2014) η Scarlet Johansson γίνεται μάστερ πολεμικών τεχνών με υπερδυνάμεις . Και όλα αυτά επειδή κατόρθωσαν να χρησιμοποιήσουν το 100% του εγκεφάλου τους.

Η αλήθεια όμως είναι πως όλοι έχουμε πρόσβαση σε αυτό το ποσοστό. Οι μόνες περιπτώσεις όπου υπάρχουν αχρησιμοποίητες περιοχές του εγκεφάλου είναι εκείνες στις οποίες εγκεφαλική βλάβες ή ασθένειες έχουν καταστρέψει ορισμένες περιοχές. Ωστόσο, τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού, εξακολουθούν να πιστεύουν τον κοινωνικό αυτό μύθο που έχει αναπαραχθεί περισσότερο από έναν αιώνα πριν! Πώς προέκυψε, πώς διαδόθηκε, τι πιστεύουν όσοι τον διαδίδουν και τελικά πού σταματούν οι δυνατότητες του ανθρώπου;

Η προέλευση του μύθου περιορισμένης χρήσης του εγκεφάλου

Πώς λοιπόν καταλήξαμε να πιστεύουμε ότι δεν χρησιμοποιούμε το 90% του εγκεφάλου μας ; Ο μύθος συχνά αποδίδεται εσφαλμένα στον ψυχολόγο του 19ου αιώνα, William Jamew. Ο W.James πρότεινε ότι το μεγαλύτερο μέρος της ψυχικής μας δυνατότητας δεν αξιοποιείται. Αλλά ποτέ δεν καθόρισε ένα συγκεκριμένο ποσοστό. Συγκεκριμένα, στο βιβλίο του “Τhe energies of men” που κυκλοφόρησε το 1907, γράφει σε ένα σημείο: “χρησιμοποιούμε μόνο ένα μικρό μέρος των πιθανών ψυχικών και πνευματικών πόρων μας”. Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν – μαγνήτης απόδοσης εσφαλμένων γνωμικών, θεωρήθηκε επίσης υπεύθυνος. Στην πραγματικότητα, η ιδέα προέρχεται πιθανότατα από την αμερικανική βιομηχανία αυτοβοήθειας. Μία από τις πρώτες αναφορές περί του μύθου, εμφανίζεται στον πρόλογο του 1936 best seller του Dale Carnegie, How to Win Friends and Influence People. O συγγραφέας Lowell Thomas, στον πρόλογό του στο βιβλίο του Dale Carnegie δήλωσε πως: “Ο καθηγητής William James από το Χάρβαρντ συνήθιζε να λέει ότι ο μέσος άνθρωπος αναπτύσσει μόνο το 10% της λανθάνουσας ψυχικής ικανότητάς του”. Η ιδέα ότι εκμεταλλευόμαστε μόνο ένα μικρό μέρος του εγκεφάλου μας υπήρξε από τότε βασική για motivational speakers, γκουρού της νέας εποχής και  μη εμπνευσμένους σεναριογράφους.

Η ανατροπή του μύθου

Οι νευροεπιστήμονες επισημαίνουν διάφορους λόγους για τους οποίους ο μύθος του διανοητικού 10% είναι ψευδής:

1. Οι σαρώσεις απεικόνισης εγκεφαλικής δραστηριότητας, δείχνουν ξεκάθαρα ότι σχεδόν όλες οι περιοχές του εγκεφάλου είναι ενεργές ακόμα και κατά τη διάρκεια ενεργειών ρουτίνας όπως η ομιλία,  το περπάτημα και η ακρόαση μουσικής.
2. Ο μύθος αναφέρει ότι χρησιμοποιούμε μια διακριτή περιοχή μεγέθους 10% του συνολικού οργάνου και όχι διάσπαρτα τμήματα που συντελούν το 10%. Αν αυτό ίσχυε, οποιαδήποτε βλάβη, τραύμα ή αφαίρεση εγκεφαλικού ιστού που εμπίπτει στο 90% δε θα έπρεπε να είναι συνδεδεμένη με μείωση/απώλεια λειτουργίας ή δυνατοτήτων. Η οποιαδήποτε βλάβη, μικρή ή μεγάλη, στον εγκέφαλο συνδέεται με φανερές δυσλειτουργίες. Αξίζει να σημειωθεί, πως ακόμα και σε ασθενείς νευροεκφυλιστικών νόσων λειτουργεί πάνω από το 10% του εγκεφάλου.
3. Δεν θα είχαμε αναπτύξει τόσο μεγάλο εγκέφαλο κατά τη διάρκεια της εξέλιξης, εάν χρησιμοποιούσαμε μόνο ένα μικρό του. Ο εγκέφαλος μας έχει τριπλασιαστεί σταδιακά από το αρχικό του μέγεθος στα 2 εκατομμύρια χρόνια της ανθρώπινης εξέλιξης.
4. Ο εγκέφαλος αποτελεί το 2% του συνολικού μας βάρους, περίπου δηλαδή 1.4kg και καταναλώνει το 20% της ημερήσιας ενέργειας. Σε περίπτωση που, όντως, το 90% ήταν άεργο δε θα υπήρχε λόγος να τροφοδοτούνται τα κύτταρα που δε λειτουργούν.To μέρος αυτό του εγκεφάλου θα καθίστατο περιττό, εξελικτικά θα είχε εξαλειφθεί και θα είχαν ευνοηθεί -σε εξελικτικό χρόνο- άτομα με μικρότερους, πιο αποδοτικούς εγκεφάλους.
5. Η έρευνα χαρτογράφησης εγκεφάλου δεν έχει ακόμη εντοπίσει καμία περιοχή του εγκεφάλου που δεν εξυπηρετεί συγκεκριμένη λειτουργία. Πολλοί έρευνες απεικόνισης εγκεφάλου δείχνουν ότι καμία περιοχή του εγκεφάλου δεν είναι εντελώς σιωπηλή ή ανενεργή. Η λεπτομερής διερεύνηση του εγκεφάλου απέτυχε να εντοπίσει το «μη λειτουργικό» του 90 τοις εκατό.

Τι συμβαίνει τελικά; Τι ποσοστό του εγκεφάλου χρησιμοποιούμε;

Χρησιμοποιούμε το σύνολο της δυναμικής του εγκεφάλου μας, δηλαδή το 100% του . Κάθε φορά πυροδοτούνται τα απαιτούμενα της δεδομένης στιγμής νευρικά κύτταρα και αυτό γιατί ενεργειακά και λειτουργικά είναι αποδοτικότερο. Εάν πυροδοτούνταν όλα μαζί ταυτόχρονα ,δηλαδή 86 δις. νευρώνες, θα είχε σαν αποτέλεσμα επιληπτική κρίση (γενικευμένη τονικοκλονική). Φαίνεται, εξάλλου, και σε απεικονίσεις PET, ότι λειτουργεί το σύνολο του εγκεφάλου. Την επόμενη φορά λοιπόν, που θα ακούσετε κάποιον να ισχυρίζεται ότι χρησιμοποιούμε μόνο το 10% του εγκεφάλου μας, θα είστε σε θέση να του εξηγήσετε γιατί αυτή η δήλωση δεν είναι αληθής.

Πηγές:

1. Do We Really Use Only 10 Percent of Our Brain? Ανακτήθηκε από www.britannica.com. (Τελευταία πρόσβαση στις 3/1/2021)
2. Do We Use Only 10% of Our Brains? Ανακτήθηκε από www.faculty.washington.edu. (Τελευταία πρόσβαση στις 3/1/2021)
3. Myth: We Only Use 10% of Our Brains. Ανακτήθηκε από www.psychologicalscience.org. (Τελευταία πρόσβαση στις 3/1/2021)
4. The Using Only 10 Percent of Your Brain Myth. Ανακτήθηκε από www.verywellmind.com. (Τελευταία πρόσβαση στις 3/1/2021)
5. Γιατί είναι μύθος ότι χρησιμοποιούμε μόνο το 10% του εγκεφάλου μας. Ανακτήθηκε από www.psychologynow.gr. (Τελευταία πρόσβαση στις 3/1/2021)
6. Χρησιμοποιούμε όντως το 10% του εγκεφάλου μας; Ανακτήθηκε από sciencebehind.gr (Τελευταία πρόσβαση στις 3/1/2021)