Ψυχολογία | Κακοποίηση Γυναικών: Το φαινόμενο της βίας από στενό σύντροφο

Η βία κατά των γυναικών, παγκόσμιο φαινόμενο, έχει οριστεί ως «οποιαδήποτε βασισμένη στο φύλο πράξη βίας που καταλήγει ή είναι πιθανό να καταλήξει σε σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη στις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων και απειλών για τέτοιες πράξεις, εξαναγκασμό ή αποστέρηση της ελευθερίας , είτε στη δημόσια, είτε στην ιδιωτική ζωή»[1]. Αυτή η βία μπορεί να πάρει πολλές μορφές, μία εκ των οποίων είναι και η βία από στενό σύντροφο. Η IPV (Intimate Partner Violence) αναφέρεται σε οποιαδήποτε συμπεριφορά επιτελείται με πρωταρχικό σκοπό να προκαλέσει σωματική βλάβη σε έναν ερωτικό σύντροφο, ο οποίος όμως «δεν την επιδιώκει»[2].

Σύμφωνα με πανευρωπαϊκή έρευνα [3] για τη βία κατά των γυναικών που πραγματοποιήθηκε το 2014 από τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το 22% των γυναικών που συμμετείχαν και είχαν άνδρα σύντροφο έχουν υποστεί σωματική ή/και σεξουαλική κακοποίηση. Επιπλέον, το 43% αναφέρει ότι έχει βιώσει κάποια μορφή ψυχολογικής βίας από σύντροφο με τη μορφή απειλών, μείωση της προσωπικότητας και αποστέρηση της ελευθερίας. Στην Ελλάδα, το ποσοστό σωματικής/σεξουαλικής βίας από σύντροφο αγγίζει το 19%.

Η αιτιολογία του φαινομένου δεν μπορεί να είναι απλή ωστόσο η έρευνα [4] αναγνωρίζει δύο αναγκαίους αιτιολογικούς παράγοντες που οι σύντροφοι χρησιμοποιούν βία κατά των γυναικών: πρώτον, η άνιση θέση της γυναίκας στην σχέση της ή και στην στην κοινωνία και, δεύτερον, η χρήση βίας ως μέσο «επίλυσης» καβγάδων βάσει κάποιας νόρμας ή προσωπικής ιδεολογίας. Οι αναγκαίες αυτές αιτίες αλληλεπιδρούν με ένα πλέγμα δευτερευόντων παραγόντων, κάποιοι από τους οποίους είναι οι εξής, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία:
1. Το χαμηλό οικονομικό επίπεδο, το οποίο εντείνει τις τριβές στο ζευγάρι
2. Το εκπαιδευτικό υπόβαθρο της γυναίκας, όσο πιο χαμηλό τόσο μεγαλύτερη η συσχέτιση με τη σωματική βία
3. Οι συχνοί καβγάδες και οι λεκτικές αντιπαραθέσεις
4. Η βαριά κατανάλωση αλκοόλ, η οποία εντείνει την επιθετικότητα
5. Εμπειρίες κακοποίησης και βίας στην παιδική ηλικία, είτε ως μάρτυρας, είτε ως θύμα

Πολλές θεωρίες έχουν προταθεί κατά καιρούς προκειμένου να εξηγηθεί πως δημιουργείται και πως φτάνει να εκδηλώνεται η βία (π.χ. θεωρία της κοινωνικής μάθησης, γνωστικά-συμπεριφορικά μοντέλα, θεωρίες προσωπικότητας, κλινικές προσεγγίσεις). Ένα σύγχρονο μοντέλο, το Ι3 , έχει ως βασικό αξίωμα το εξής:
Όταν: τάση για επίθεση> κατασταλτικές δυνάμεις (αυτο-ρύθμιση) => εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς
Τρεις διαδικασίες λαμβάνουν χώρα σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, εξ’ου και Ι3 :
1. Κάποια πρόκληση (Instigation) π.χ. απόρριψη
2. Παράγοντες προδιάθεσης ή περιστασιακοί που προετοιμάζουν ψυχολογικά το άτομο να έχει τάσεις για βία (Impellance)
3. Κατασταλτικοί παράγοντες (Inhibition) π.χ. η παρουσία της πεθεράς σου μπροστά στον καβγά ή διαδικασίες αυτο-ρύθμισης.
Τελικά, το πόσο δυνατός θα είναι ο κατασταλτικός παράγοντας θα καθορίσει την εκδήλωση ή όχι βίας [2]. Φυσικά, η μια προσέγγιση δεν αναιρεί την άλλη, και το κάθε μοντέλο θέτει έναν δικό του οδηγό για την ερμηνεία του φαινομένου.

Οι γυναίκες που κακοποιούνται διακατέχονται από αισθήματα ντροπής και ενοχών, καθώς πολλές φορές αισθάνονται ότι φταίνε οι ίδιες. Το αίσθημα αβοηθησίας και η παθητικότητα τις αποτρέπει από την αναζήτηση βοήθειας ή την προσφυγή στις Αρχές, με χαρακτηριστικό μάλιστα το γεγονός ότι μόνο 1 στα 20 περιστατικά καταγγέλεται στην Αστυνομία [5]. Κι όμως η προσφυγή αν όχι στις Αρχές, τότε σε κάποια συμβουλευτική υπηρεσία είναι επιτακτικής ανάγκης, αν θέλουμε πραγματικά να περιοριστεί το φαινόμενο αυτό. Ενδεικτικά, η Ελληνική Αστυνομία προτείνει την τηλεφωνική γραμμή SOS 15900, η οποία λειτουργεί όλο το 24ωρο, ενώ υποστήριξη μπορούν να βρουν τα θύματα στο «Καταφύγιο γυναίκας», το οποίο στηρίζει κακοποιημένες γυναίκες. Η λύση είναι δυνατό να βρεθεί μέσα από μια ψυχοφθόρα διαδικασία, που όμως αξίζει την προσπάθεια. Αρκεί να την επιδιώξουμε.

Χρήσιμα links
http://www.astynomia.gr/index.php?option=ozo_content&perform=view&id=2030&Itemid=421&lang
http://www.katafygiogynaikas.org/prostasia/nomiki_antimetopisi_endooikogeneiakis_vias

Βιβλιογραφία
[1] World Health Organization. (1997). Violence against women: Definition and scope of the problem. Retrieved from http://www.who.int/gender/violence/v4.pdf
[2] Finkel, E. J., & Eckhardt, C. I. (2011). Intimate partner violence. To appear in: The oxford handbook of close relationships. Oxford: New York. Retrieved from http://faculty.wcas.northwestern.edu/eli-finkel/documents/InPress_FinkelEckhardt_OxfordHandbookOfCloseRelationships_000.pdf
[3] European Union Agency for Fundamental Rights. (2014). Βία κατά των γυναικών: Πανευρωπαική έρευνα. Ανακτήθηκε από https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra-2014-vaw-survey-at-a-glance-oct14_el.pdf
[4] Jewkes, R. (2002). Intimate partner violence: causes and prevention. The Lancet, 359, 1423-1429. Retrieved from http://ethicsinhealth.org/wp-content/uploads/2012/01/intimate-patner-violence-jewkes.pdf
[5] Καραμολέγκου, Ν. (2010). Ενδοοικογενειακή βία: Αίτια, συνέπειες, αντιμετώπιση. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της Φαρμακευτικής Εταιρείας Ελλάδος: http://fee.org.gr/articles-blog/204-family-violence.html

Υποσημείωση: Το παρόν άρθρο στόχο έχει να καταδείξει το φαινόμενο της γυναικείας κακοποίησης και κάποιες πληροφορίες σχετικά με αυτό. Δεν χρησιμοποιείται σαν διαγνωστικό εργαλείο, παρά μόνο για ενημέρωση.