Η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή (ΓΑΔ) είναι μία διαταραχή που χαρακτηρίζεται από υπερβολική ανησυχία, η οποία είναι μόνιμη και δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένες συνθήκες. Συνήθως ξεκινάει στην εφηβεία ή τις αρχές της ενήλικης ζωής. Συχνά εμφανίζεται μαζί με κατάθλιψη. Επίσης, τείνει να εμφανίζεται μαζί με διαταραχή πανικού και προβλήματα κατάχρησης αλκοόλ. Η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή είναι αρκετά συχνή. Για παράδειγμα, επιδημιολογικές μελέτες στην Ευρώπη μαρτυρούν μια επικράτηση της ΓΑΔ σε ποσοστό 1,7 ως 3,75 % του γενικού πληθυσμού (Stolerman & Price, 2015). Οι ειδικοί συμφωνούν πως η ΓΑΔ μειώνει σε μεγάλο βαθμό την λειτουργικότητα του ατόμου και χρήζει αντιμετώπισης.
Συμπτωματολογία της ΓΑΔ
Όπως αναφέραμε, τα άτομα με ΓΑΔ ανησυχούν σε καθημερινή βάση για τα προβλήματά τους. Σε αυτά τα προβλήματα μπορεί να ανήκουν οι οικονομικές δυσκολίες, οι δυσχέρειες στην εργασία ή την εύρεση αυτής, οι συζυγικοί καβγάδες, ο εκνευρισμός για μια αργοπορία λόγω κυκλοφοριακής συμφόρησης και γενικώς οτιδήποτε σύνηθες μπορεί να απασχολήσει τους ανθρώπους. Το θέμα εδώ είναι, όμως, ότι άτομα με ΓΑΔ ανησυχούν πολύ περισσότερο απ’ ό,τι οι υπόλοιποι άνθρωποι, σε σημείο που καταλήγει παθολογικό.
Γενικώς στην ΓΑΔ το άτομο έχει την τάση να αναμασά τα προβλήματά του, να τα διογκώνει και να μην μπορεί να τα αποβάλει γνωστικά. Εξαιτίας αυτής της γνωστικής ανησυχίας, σωματικά συμπτώματα μπορούν να παρουσιαστούν, όπως ταχυκαρδία, μυϊκή ένταση, τρέμουλο στα άκρα, δυσκολία στην αναπνοή. Η κόπωση, ο πονοκέφαλος, οι στομαχικές ενοχλήσεις ή ο μυικός πόνος (π.χ. στον αυχένα) δεν είναι σπάνια να εμφανιστούν επίσης. Άλλα συμπτώματα που μπορεί, τώρα, να παρουσιαστούν στην ΓΑΔ είναι: μειωμένη συγκέντρωση, νοητική σύγχυση, ευερεθιστότητα κι εκνευρισμός, νευρικότητα, αϋπνία, κατάχρηση αλκοόλ.
Προϋποθέσεις για την διάγνωση της ΓΑΔ
Πάντως, τα συμπτώματα της ΓΑΔ πρέπει να είναι παρόντα για τουλάχιστον έξι μήνες, προκειμένου να δοθεί από κάποιον ειδικό η διάγνωση Γενικευμένης Αγχώδους Διαταραχής. Όταν, για παράδειγμα, ένας άνθρωπος βρίσκεται σε κατάσταση μετακόμισης και ανησυχεί για την σωστή και ασφαλή μεταφορά της περιουσίας του, για την οικονομική διευθέτηση της καινούριας του οικίας και για το αν τελικά θα αποδειχθεί βολική, δεν μπορούμε αυθαίρετα να πούμε πως μοιάζει με την παθολογική κατάσταση της Γενικευμένης Αγχώδους Διαταραχής. Οι άνθρωποι βρίσκονται συχνά αντιμέτωποι με στρεσσογόνες καταστάσεις ανά περιόδους, ωστόσο άνθρωποι με ΓΑΔ ανησυχούν σε μόνιμη βάση, με υπερβολικό τρόπο, ακόμη κι όταν δεν υπάρχει πραγματικός λόγος.
Πιθανή αιτιολογία της ΓΑΔ
- Νευροβιολογική ερμηνεία-κληρονομικότητα
Τα ευρήματα των ερευνών δείχνουν πως υπάρχει ένας βαθμός κληρονομικότητας όσον αφορά τις αγχώδεις διαταραχές, και συγκεκριμένα την ΓΑΔ. Με απλά λόγια, ορισμένα γονίδια μπορεί να κληρονομηθούν και να αυξήσουν την προδιάθεση του ατόμου να εμφανίσει ΓΑΔ -σε συνδυασμό πάντοτε και με τις εμπειρίες της ζωής του-.
Η προδιάθεση για άγχος, τώρα, μπορεί να αναφέρεται σε ευαισθησία κάποιων δομών του εγκεφάλου, όπως για παράδειγμα της αμυγδάλης. Η αμυγδάλη βρίσκεται στον κροταφικό λοβό και είναι πολύ σημαντική στην μάθηση του φόβου. Ουσιαστικά αυτή αποδίδει στα διάφορα ερεθίσματα του περιβάλλοντος συναισθηματική σημασία. Για παράδειγμα, ένα “φουσκωμένος” λογαριασμός του ρεύματος σε ένα άτομο με ΓΑΔ -και ίσως με ευαίσθητη αμυγδάλη- θα ερμηνευθεί διαφορετικά, συγκριτικά με κάποιον χωρίς ΓΑΔ.
Ανεξαρτήτως αμυγδάλης όμως, η ευαισθησία στο άγχος μπορεί να ερμηνευθεί και ως φτωχή λειτουργία του συστήματος GABA. Το σύστημα GABA είναι ουσιαστικά ένας φυσιολογικός μηχανισμός που αναστέλλει την δραστηριότητα του εγκεφάλου, ώστε το άτομο να επανέλθει σε κατάσταση ηρεμίας έπειτα από μια στρεσσογόνο εμπειρία. Όταν λοιπόν αυτό δεν λειτουργεί σωστά, μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα άγχους.
- Ερμηνεία με βάση την θεωρία της μάθησης
Ωστόσο, οφείλουμε να σημειώσουμε πως η ευαισθησία σε εγκεφαλικά συστήματα που σχετίζονται με το άγχος δεν προκύπτει μόνο λόγω κληρονομικότητας, αλλά και λόγω μάθησης. Με αυτό εννοούμε πως ακόμη κι αν καμία προδιάθεση για το άγχος δεν κληρονομηθεί, το άτομο μπορεί να καταλήξει να έχει ευαίσθητη αμυγδάλη ή φτωχό σύστημα GABA, ακριβώς επειδή έμαθε ή συνήθισε τον εγκέφαλό του να αντιδρά αγχογόνα. Λόγου χάρη, αν κάθε φορά ένα άτομο με ΓΑΔ αγχώνεται καθώς πηγαίνει στην εργασία του γι’ αυτά που θα κληθεί να αντιμετωπίσει, τότε η αμυγδάλη του είναι πιθανόν να καταλήξει να αντιδρά αυτόματα πλέον και υπερβολικά στην όψη του γραφείου ή του διευθυντή.
- Γνωστική ερμηνεία
Οι Borcovec και συν. (1998) προτείνουν ότι η ανησυχία, που είναι το κύριο σύμπτωμα της ΓΑΔ, αποσπά ουσιαστικά τα άτομα αυτά από βαθύτερα προβλήματα και ανησυχίες. Η ανησυχία πιθανώς δρα ως προστατευτικός μανδύας, ο οποίος μεν προκαλεί δυσάρεστα συμπτώματα, περισσότερα υποφερτά δε από αυτά που θα προκαλούσαν άλλα προβλήματα, που αποσπώνται από την προσοχή. Για παράδειγμα, η εμφάνιση Γενικευμένης Αγχώδους Διαταραχής ύστερα από τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, μπορεί να αποτελεί μια άμυνα του εαυτού απέναντι στο πένθος και την απελπισία.
Θεραπεία
Η ΓΑΔ είναι συνήθως χρόνια και αντιστέκεται αρκετά στην θεραπεία, συγκριτικά για παράδειγμα με άλλες αγχώδεις διαταραχές. Αυτό εν τούτοις σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως δεν διατίθεται θεραπεία κατά της ΓΑΔ.
Συγκεκριμένη, η γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία φαίνεται από έρευνες ότι είναι αποτελεσματική για την ΓΑΔ, όπως και γενικότερα για τις αγχώδεις διαταραχές. Ένα σύνηθες όπλο του συμπεριφορικού μέρους της θεραπείας είναι η εκπαίδευση στην σωματική -και γνωστική- χαλάρωση, λόγου χάρη μέσα από τεχνικές διαφραγματικής αναπνοής και βαθμιαίας μυικής χαλάρωσης. Στο γνωστικό κομμάτι, τώρα, εμπεριέχονται τεχνικές γνωσιακής αναδόμησης, που σταδιακά μειώνουν τις αγχογόνες σκέψεις και τις αντικαθιστούν με άλλες, περισσότερο ευεργετικές. Το άτομο, επιπλεόν, εκπαιδεύεται σε τρόπους διαχείρισης του άγχους, όπως για παράδειγμα να εστιάζει σε ένα πρόβλημα την φορά.
Οι έρευνες δείχνουν, εξίσου, πως ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας μαζί με φαρμακευτική -ελεγχόμενη- αγωγή μπορεί να αποδειχθεί αρκετά αποτελεσματικός. Η συνηθέστερη φαρμακευτική θεραπεία είναι τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά -γνωστά και ως SSRIs-, καθότι έχουν τις λιγότερες παρενέργειες. Τα αντικαταθλιπτικά προτιμώνται συχνότερα επίσης, επειδή πολλά άτομα με ΓΑΔ αντιμετωπίζουν ταυτόχρονα και κατάθλιψη. Χρησιμοποιούνται, τέλος, και αγχολυτικά χάπια, όπως οι βενζοδιαζεπίνες και η βουσπιρόνη, αν και λόγω των παρενεργειών τους, με κύρια την ανοχή και την εξάρτηση -κυρίως για τις βενζοδιαζεπίνες-, οι ειδικοί προτείνουν να αποφεύγονται για μεγάλη διάρκεια χρήσης.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία:
Fricchione, G. (2004). Generalized Anxiety Disorder. The New England Journal of Medicine, 351, 675-682.
Stolerman, I.P., & Price, L.H. (2015). Generalized Anxiety Disorder. Encyclopedia of Psychopharmacology, 699-702.
Kring, A. M., Davison, G. C., Neale, J. M., & Johnson, S. L. (2007). ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ. Αθήνα: Gutenberg, 2010.
Σημείωση: το παρόν άρθρο συνιστά μια απλή ενημέρωση για την ΓΑΔ και όχι εργαλείο διάγνωσης
