Φόβος: Η σημασία και οι επιπτώσεις του στον ψυχισμό μας

Τι είναι ο φόβος

Η ετυμολογία της λέξης έχει αρχαιοελληνικές και  ινδοευρωπαϊκές ρίζες και σημαίνει , φεύγω, το σκάω. Πιο ειδικά είναι το δυσάρεστο εκείνο συναίσθημα το οποίο προκαλεί τη συνειδητοποίηση ενός κινδύνου και το οποίο προκαλεί άγχος. Το άγχος  είναι αποτέλεσμα της ταύτισης μας με το σώμα και τη προσωπικότητα μας. Η νευροβιολογική βάση του φόβου είναι αποτέλεσμα διέγερσης  της αμυγδαλής η οποία βρίσκεται στο έσω-άνω μέρος του κροταφικού λοβού του εγκεφάλου. Η αμυγδαλή είναι ένα σύμπλεγμα ομοειδών δομών που συνδέονται μεταξύ τους, επιπλέον έχει σχήμα αμυγδάλου και κατέχει θέση ισχύος, κάτι σαν ψυχολογικός φρουρός. Όταν σημάνει συναγερμός φόβου η αμυγδαλή αυτόματα στέλνει σήμα σε κάθε σημαντικό μέρος του εγκεφάλου. Έτσι απελευθερώνει ορμόνες για την αντίδραση φυγής ή μάχης του σώματος .

Τι τον προκαλεί

Είναι ένα συναίσθημα που βιώνει το άτομο όταν νιώθει πως απειλείται από κάτι. Επίσης, πέρα από ένα συναίσθημα επιβίωσης, το δημιουργεί ο άνθρωπος  για να ελέγξει το μέλλον. Το δημιουργεί επίσης ο νους καθώς και οι άσχημες παρελθοντικές εμπειρίες , ωστόσο το προκαλούν και άλλοι παράγοντες, όπως το άγχος, η θλίψη και οι ενοχές. Ο  εγκέφαλος είναι φτιαγμένος έτσι ώστε να δέχεται το φόβο και να ξεφεύγει όταν μπορεί, χωρίς όμως να βρίσκει τη λύση για τη ρίζα του φόβου. Ο άνθρωπος λοιπόν βρίσκει διάφορους τρόπους  για να ξεφύγει από τα προβλήματά του όπως το να δουλεύει πολύ, να εστιάζεται σε χόμπι, να διασκεδάζει, να μορφώνεται κ.α. Χρησιμοποιεί δηλαδή διάφορα μέσα ευχαρίστησης προκειμένου να μη δει μέσα του τι είναι αυτό που πραγματικά τον τρομάζει.    

 Η επιστήμη κάνει λόγο για πέντε κυρία είδη φόβου:

• το φόβο του θανάτου-ο θάνατος, το άγνωστο, είναι ένα θέμα που απασχολεί τον άνθρωπο από την ημέρα της γέννησης του. 
• το φόβο της απώλειας-έχει να κάνει κυρίως με το φόβο μήπως χάσουμε κάτι (δουλειά, σπίτι, σύντροφο, κ.λπ.).
• το φόβο της εγκατάλειψης-περιλαμβάνει μια μόνιμη ανησυχία ότι θα εγκαταλειφθούμε από το περίγυρο μας και θα μείνουμε μόνοι.
• το φόβο της απώλειας της αυτονομίας- Στη προσπάθεια να μην εξαρτώμαι από τους άλλους και χάσω την ανεξαρτησία μου με οδηγεί στο να αποφεύγω τη σύγκρουση. Έτσι προκειμένου να βγώ από το ρόλο που παίζω για να συνυπάρχω μαζί τους, καταλήγω να χάνω τον ίδιο μου τον εαυτό.
• το φόβο θανάτου του «εγώ»-ο εγωισμός είναι άρρητα συνδεδεμένος με τη προσωπικότητα μας. Επομένως δε νοείτε να υπάρχουμε χωρίς αυτόν. Σε αντίθετη περίπτωση είναι σαν να έχουμε πεθάνει. Όταν κάποιος αποφασίζει να τον υπερβεί είναι σαν να ξεριζώνει από μέσα του κάτι πολύ οικείο το οποίο του εξασφαλίζει ότι είναι ζωντανός. 

Πώς τον αντιμετωπίζουμε

Σχεδόν όλοι οι φόβοι έχουν τις ρίζες τους στη παιδική ηλικία. Όσον αφορά το σώμα, υπάρχουν μέσα μας αμφιβολίες για το αν αξίζουμε να είμαστε ασφαλείς. Όσον αφορά την προσωπικότητα μας, δεν αντέχουμε την απόρριψη και την αίσθηση ότι δεν αξίζουμε.  Το να ανησυχεί κάποιος  παρατεταμένα οδηγεί σε φοβίες. Υπάρχει παντού στη καθημερινότητα μας, αντικαθιστά τα πραγματικά μας «θέλω» και σε πολλές περιπτώσεις μας καθιστά παράλυτους απέναντι σε καταστάσεις. Συνεπώς καταλήγουμε στο ότι σε ορισμένες περιπτώσεις που ο φόβος μας κυριεύει, αντί να μας αφυπνίζει, μας φρενάρει. Αντιστρόφως εμείς δίνουμε ισχύ στους φόβους μας και επιτρέπουμε να μας ελέγχουν αντί να τους ελέγχουμε. Ο συγγραφέας Neale Donald Walsch έχει μεταφράσει μέσα από τη δική του αντίληψη, στο βιβλίο του με τίτλο «Συζήτηση με το Θεό» τη λέξη «φόβος» ως εξής:

Φ=Φανταστική

Ο=Οντότητα

Β=Βάσει

Ο=Οργανωμένου

Σ=Σχεδίου

Το συγκεκριμένο σχέδιο είναι δημιούργημα μια ανώτερης ευφυΐας η οποία υπάρχει μέσα μας. Η φανταστική αυτή οντότητα είναι εδώ για να μας θυμίζει πως έχουμε τη δύναμη να δημιουργούμε τον εαυτό μας ξανά και ξανά. Ο φόβος είναι εδώ για να μας εμπνέει μπαίνοντας μέσα του και όχι στεκούμενοι απέναντι του. Η λύση είναι η δράση συνεπώς καλό είναι πάντα να εστιαζόμαστε σε αυτό που θέλουμε και όχι σε αυτό που φοβόμαστε ότι μπορεί να γίνει. 

Μη φοβού λοιπόν, μόνον πίστευε [Μαρκ. ε’3]

Πηγές:

• HealthyLiving.gr(2016) Αμυγδαλή: Η έδρα των συναισθημάτων και του πάθους. Ανακτήθηκε από ηλεκτρονική διεύθυνση.(τελευταία πρόσβαση 30.10.2022)
  
  

• Βαϊζίδου, Χ. (2020). Η ψυχολογία του φόβου. Ανακτήθηκε από ηλεκτρονική διεύθυνση.(τελευταία πρόσβαση 31.10.2022)