Εποικοδομισμός: παιδαγωγική μέθοδος με κοινωνικές προεκτάσεις

Εποικοδομισμός ή κονστρουκτιβισμός (Constructivism) είναι η θεωρητική προσέγγιση που υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι δημιουργούν γνώση ύστερα από αλληλεπίδραση ιδεών και βιωμάτων. Δεν πρόκειται για μια εφαρμογή αλλά για μια εκπαιδευτική θεωρία που αναπτύχθηκε από τον μαθηματικό Seymour Papert. O Seymour Papert ήταν ένας εκ των πρωτοπόρων στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης καθώς και ”εφευρέτης” της γλώσσας προγραμματισμού Logo. Ο εποικοδομισμός συνδέεται ακόμη με τις ιδέες του Jean Piaget, υποστηρικτή της άποψης πως η μάθηση είναι μια ενεργητική διαδικασία κατά την οποία οι νέοι δημιουργούν τη γνώση. Ως εκ τούτου, η πληροφορία, δε μεταφέρεται από τον εκπαιδευτικό προς τους μαθητές, αλλά κατασκευάζεται ενεργητικά από τους μαθητές.

Με αυτόν τον τρόπο, οι νέοι συμμετέχουν έχοντας ενεργό ρόλο στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Επεξεργάζονται λογικά και μοιράζονται με τους υπόλοιπους τις σκέψεις τους ώστε στο τέλος να ”εισάγουν” στην κοινωνία καινούργιες ιδέες καθώς και βελτιωμένες  εμπειρίες μάθησης.

Παλαιότερα, οι εν λόγω απόψεις δεν είχαν αξιολογηθεί αφού το παιχνίδι δε θεωρούνταν σημαντικό κομμάτι της μαθητικής διαδικασίας. Ωστόσο, ο Jean Piaget διαφωνούσε με τις παραδοσιακές αντιλήψεις. Πρότεινε μέσα από τις διαδικασίες της προσαρμογής και της αφομοίωσης οι μαθητές να οικοδομούν νέες γνώσεις. Έτσι, η προσαρμογή νοείται ως διαδικασία επανασχεδίασης της νοητικής αναπαράστασης  για τον κόσμο ώστε να εναρμονιστεί το άτομο με τις επικρατούσες συνθήκες. Το παιχνίδι, λοιπόν, αποτελεί ένα απαραίτητο μέρος της γνωστικής ανάπτυξης (cognitive development) των μαθητών. Γεγονός που τεκμηριώνεται με επιστημονικά δεδομένα. Στις μέρες μας, οι θεωρίες του εποικοδομισμού επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό τον τομέα της μάθησης. Παιδαγωγικές προσεγγίσεις που προάγουν την ενεργή μάθηση (active learning) και τη βιωματική μάθηση αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα πρακτικής εφαρμογής.

Η φύση της μάθησης:

Ο κοινωνικός εποικοδομισμός όχι μόνο αναγνωρίζει τη μοναδικότητα και την πολύπλευρη προσωπικότητα του ατόμου, αλλά την ενθαρρύνει, αξιοποιώντας  την ως μέσο στη μάθηση. Ο μαθητής καθοδηγείται για να προσεγγίσει τη δική του εκδοχή της αλήθειας, λαμβάνοντας υπόψη το υπόβαθρο, τον πολιτισμό και τα βιώματά του. Συστήματα, εξάλλου, όπως η γλώσσα, η λογική και τα μαθηματικά κληροδοτούνται στον μαθητή για να τον συντροφεύουν στην ενήλικη  ζωή του. Αυτό, τονίζει τη σημασία της κοινωνικής αλληλεπίδρασης με μέλη της κοινωνικής γνώσης. Χωρίς αυτήν, είναι αδύνατο να αποκτηθεί το  μήνυμα των σημαντικών συστημάτων-συμβόλων.

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού:

Σύμφωνα με τη θεωρία του εποικοδομισμού, οι διδάσκαλοι οφείλουν να προσαρμοστούν στον ρόλο των διαμεσολαβητών (facilitators). Στόχος, λοιπόν, δεν είναι η διδακτική διάλεξη που απλώς καλύπτει ένα θέμα, αλλά ως διαμεσολαβητές να βοηθήσουν τον μαθητή στην κατανόηση του περιεχομένου. Στην πρώτη περίπτωση, ο μαθητής έχει παθητικό ρόλο, ενώ στη δεύτερη διαδραματίζει ενεργό ρόλο στη διαδικασία. Η έμφαση συνεπώς απομακρύνεται από τον δάσκαλο-αυθεντία και επικεντρώνεται στον μαθητή. Επομένως, ο τρόπος διδασκαλίας πρέπει να εμπλουτιστεί με παραδείγματα και διάλογο προκειμένου ο μαθητής να εξάγει το δικό του συμπέρασμα. Κάποιες μαθησιακές προσεγγίσεις που θα μπορούσαν να ενισχύσουν αυτήν τη διαδραστική μάθηση περιλαμβάνουν την αμοιβαία διδασκαλία, τη συνεργασία, τη γνωστική μαθητεία (cognitive apprenticeship), τη διδασκαλία μέσα από την επίλυση προβλημάτων, τη διαδικτυακή αναζήτηση κ.α. Λαμβάνοντας πρωτοβουλίες μέσα από ομαδικές δράσεις, ο μαθητής θεμελιώνει τον χαρακτήρα του και ενστερνίζεται υψηλές αξίες και ιδανικά.  (Περισσότερα :   εδώ)

Εκτός από τον καθηγητή, πρέπει να επανασχεδιαστεί και το μαθησιακό περιβάλλον. Το πρωταρχικό μέλημα είναι η παροχή υποστήριξης στον μαθητή, ώστε να γίνει ένας  διανοητής που επεξεργάζεται τα δεδομένα. Αυτό δύναται να επιτευχθεί με την ανάληψη πολλών και διαφορετικών κοινωνικών ρόλων.

Πηγές:

https://shahrxeerak.wordpress.com/

https://repository.kallipos.gr/bitstream/11419/3402/1/247_chapter05.pdf

https://eclass.upatras.gr/modules/…/file…/10_Learning_Theories_Constructivism.pdf

http://www.scientific-journal-articles.org/