Επικοινωνούμε ή απλά το νομίζουμε

Η επικοινωνία είναι ένα σημαντικό κομμάτι της εξέλιξης τόσο του ανθρώπου όσο και τον υπόλοιπων όντων του πλανήτη μας. Ακόμα και τα ζώα έχουν τους δικούς του ξεχωριστούς τρόπους για να στέλνουν μηνύματα το ένα στο άλλο, οι μητέρες στα παιδιά τους, το αρσενικό στο θηλυκό και αντίστροφα, τα μέλη της αγέλης μεταξύ τους. Ο άνθρωπος στο πέρασμα των χρόνων εξελίσσοντας αυτή την ανάγκη έχει περάσει από την απλή αλληλογραφία των περασμένων χρόνων στη σύγχρονη εποχή της κινητής τηλεφωνίας και του διαδικτύου. Είναι δυνατόν λοιπόν κάποιος να επικοινωνήσει με κάποιον άλλον άμεσα ακόμα και αν βρίσκονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Αυτή η αμεσότητα όμως δεν σημαίνει απαραίτητα και καλή επικοινωνία  γιατί το να στείλεις ένα μήνυμα, ένα σαφές και ξεκάθαρο μήνυμα, απαιτεί ορισμένες προϋποθέσεις.

Ας δούμε λοιπόν ορισμένα βασικά στοιχεία της επικοινωνίας και το πώς αυτή μπορεί να γίνει λειτουργική και ουσιώδης.

• Είμαστε ταυτόχρονα πομποί και δέκτες προς ένα ή περισσότερα άτομα. Στέλνουμε κωδικοποιημένα μηνύματα στους άλλους ανθρώπους που πρέπει να τα αποκωδικοποιήσουν, να το κατανοήσουν και να ανταποκριθούν ανάλογα. Μήνυμα στο μήνυμα και επικοινωνία στην επικοινωνία σιγά σιγά με αυτό τον τρόπο χτίζονται  οι ανθρωπινές σχέσεις πάσης φύσεως.
• Ο τρόπος επικοινωνίας μαθαίνετε επομένως μπορεί και να αλλάξει προς το καλύτερο. Ο άνθρωπος έρχεται στον κόσμο αφήνοντας τον ασφαλή χώρο της μήτρας και αρχίζοντας τη ζωή του χωρίς να έχει το παραμικρό εφόδιο, παρά μόνο αντανακλαστικές αντιδράσεις, για το πώς θα αλληλεπιδράσει με το περιβάλλον του. Το βρέφος  με κίνητρο το αίσθημα της επιβιώσης στέλνει μηνύματα για τις βασικές ανάγκες του και δείχνει έτσι στον κυρίως τροφό του τι θέλει, τι το ενοχλεί και τι το ευχαριστεί. Σιγά σιγά εξελίσσει την ικανότητα του να επικοινωνεί μαθαίνοντας βασικά πράγματα και μέχρι την ηλικία των πέντε χρόνων έχοντας πλέον αρκετή εμπειρία στο κομμάτι της αλληλεπίδρασης με τους άλλους το παιδί έχει υιοθετήσει και κατασταλάξει σε συγκεκριμένους τρόπους μεταφοράς και απολαβής των μηνυμάτων βασισμένο σε αυτά που έχει διδαχθεί από το περιβάλλον του.
• Η επικοινωνία ρέει ασταμάτητα. Ακόμα και όταν αδιαφορούμε ή επιλέγουμε να μην επικοινωνήσουμε στέλνουμε ένα μήνυμα. Αδιαφορώ ή δεν θέλω να επικοινωνήσω.
• Τα μηνύματα λειτουργούν σε πολλά επίπεδα. Περιλαμβάνουν λόγια, ύφος, τόνο φωνής, στάση σώματος και χειρονομίες . Σύμφωνα με έρευνες στην αποκωδικοποίηση ενός μηνύματος που στέλνεται ταυτόχρονα με πέντε διαφορετικούς τρόπους το λεκτικό περιεχόμενο λαμβάνεται μόνο κατά το 10% υπόψη ενώ το 90% αφορά όλα τα υπόλοιπα.

Αυτά είναι λοιπόν κάποια βασικά στοιχεία της επικοινωνίας. Το πώς αυτή όμως μπορεί να είναι λειτουργική και ουσιώδης είναι κάτι πιο περίπλοκο. Απαιτεί την ευθύνη του ανθρώπου που στέλνει το μήνυμα και την ευθύνη εκείνου που το λαμβάνει. Φανταστείτε κάποιος να σας έλεγε ότι τον ενδιαφέρει η κουβέντα που κάνετε και συγχρόνως να χασμουριόταν ασταμάτητα. Κάποιος άλλος να σας διαβεβαίωνε ότι είναι καλά ενώ οι μορφασμοί ή η στάση του σώματος του να έδειχναν το αντίθετο. Αυτά είναι τα διπλά μηνύματα στα οποία το λεκτικό περιεχόμενο και το μη λεκτικό δεν συμβαδίζουν και έτσι δημιουργούν σύγχυση στον παραλήπτη με αποτέλεσμα να δεχτεί είτε τη μια περίπτωση είτε την άλλη ή και καμιά από τις δυο. Η αλήθεια χάνεται και η ουσιαστική επικοινωνία μπλοκάρεται. Πολλές φορές απαντάμε μηχανικά, άλλες βιαστικά, χρησιμοποιούμε λέξεις που δεν περιγράφουν ικανοποιητικά αυτό που θέλουμε να πούμε. Συχνά θεωρούμε ότι ο άλλος είναι μέσα στο μυαλό μας και έχει λάβει το μήνυμα ακόμα και αν δεν έχουμε πει κουβέντα. Όλα τα παραπάνω συμβάλουν σε μια κακή επικοινωνία που δεν βοηθάει πουθενά. Η ευθύνη του πομπού είναι να στείλει ένα ξεκάθαρο μήνυμα είτε πρόκειται για μια απλή οδηγία είτε για πιο σημαντικά θέματα.

Η ευθύνη τώρα του δέκτη είναι αφού λάβει το μήνυμα να το κατανοήσει χωρίς προκαταλήψεις  και εικασίες και αν χρειαστεί, σε περίπτωση που έχει αμφιβολίες για τη σωστή κατανόηση, να ζητήσει περισσότερες διευκρινήσεις και σίγουρος πια να δράσει και να απαντήσει ανάλογα.

Η σωστή επικοινωνία περιλαμβάνει ευθύτητα, έχει αρμονία, φέρνει την  ολοκλήρωση, δημιουργεί υγιείς σχέσης, τις βοηθάει και τις πάει παρακάτω. Επίσης μαθαίνεται και ο καθένας μας μπορεί οποιαδήποτε στιγμή στη ζωή του, αν καταλάβει ότι στέλνει συνεχώς λάθος μηνύματα στο περιβάλλον του, να μάθει καινούργιους τρόπους για να επικοινωνήσει καλύτερα και πιο ουσιαστικά.  Η σύγχρονη εποχή μπορεί να μας έχει φέρει πολύ πιο κοντά αλλά είναι στο χέρι μας αυτό το κοντά να έχει και πραγματική αξία.

Πηγές

Γιαννακοπούλου Λ., Παπαντριανταφύλλου Σ. (2010), Σχέσεις και Επικοινωνία στην Οικογένεια, Συμβουλευτική Γονέων, Εκδόσεις Ασημάκης Π.

Πριντέρης Γ.(2002), Όλο Χωρίζω κι Όλο Γυρίζω, Εκδόσεις Θυμάρι.

Σατιρ Β. (1988), Πλάθοντας ανθρώπους, (μεταφρ.) Στυλιανούδη Λ., (επιμ.) Νίκας Αγγ., Εκδόσεις Κέδρος.