Ψυχολογία | Αλλαγή: Επιβίωση ή εξόντωση του εαυτού;

« Άλλαξε τον τρόπο που σκέφτεσαι, που συμπεριφέρεσαι, τη ζωή σου γενικά κι όλα θα πάνε καλά…». Πόσο συχνά έχουμε ακούσει και πόσες φορές έχουμε κι εμείς οι ίδιοι χρησιμοποιήσει αυτήν την έκφραση στην προσπάθειά μας να παρηγορήσουμε έναν συνομιλητή μας, φίλο μας, συγγενή μας, που μπορεί να παραπονιέται για τις δυσκολίες που έφερε μια αλλαγή σε κάποιον τομέα της ζωής του; Άραγε η λέξη αλλαγή είναι το κλειδί στα προβλήματά μας, ένας από μηχανής θεός που αν τον επικαλεστούμε τον πιστέψουμε και τον βάλουμε στη ζωή μας θα βελτιώσει την ύπαρξή μας, ή αντίθετα μια ψευδαίσθηση που όταν τελικά επιτευχθεί μπορεί να έχει και τα αντίθετα αποτελέσματα για έναν άνθρωπο που την πραγματοποιεί; Αντέχουμε τελικά όλοι όλες τις αλλαγές;

Οι έρευνες έχουν δείξει πως κάθε είδους αλλαγή προκαλεί άγχος στους ανθρώπους. Πρώτη στη λίστα των αλλαγών που προκαλεί το μεγαλύτερο άγχος είναι η απώλεια, ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου (Τhomas H. Holmes και Richard H.Rahe, από τον 11^ο τόμο της Journal of Psychological Research). Πράγματι, η απώλεια φέρει μαζί της έναν μεγάλο αριθμό σημαντικών αλλαγών στη ζωή μας.

Πώς όμως θα σας ακούγονταν ότι ακόμα και η επανασύνδεση μετά από τον χωρισμό με τον/την σύντροφο μας μπορεί να είναι μια αλλαγή που προκαλεί άγχος; Ότι η μείωση των καβγάδων μέσα σε ένα ζευγάρι μπορεί επίσης να είναι μια ιδιαίτερα στρεσογόνα συνθήκη, αφού απαιτεί από το ζευγάρι να επιβιώσει υιοθετώντας έναν καινούργιο, αλλαγμένο τρόπο συσχέτισης μεταξύ τους; Και πώς ακόμα και η αναμονή των διακοπών των Χριστουγέννων είναι μια αλλαγή που διεγείρει έντονα αγχωτικά συναισθήματα σε ορισμένους ανθρώπους;

Είναι αποδεκτό, πως οι αλλαγές στη ζωή μας και το άγχος που αυτές φέρουν μπορούν να μας εξοντώσουν, αλλά μπορούν και να βελτιώσουν τη ζωή μας. Αναρωτιέται, λοιπόν, κανείς, ποια είναι η καλύτερη λύση για την επιβίωση μας μπροστά στις αλλαγές που καλούμαστε να διαχειριστούμε στην διάρκεια της ζωής μας;

Η προσαρμογή ίσως να είναι μια ικανοποιητική απάντηση στο παραπάνω ερώτημα. Όταν αλλάζουν οι συνθήκες ζωής μας στο περιβάλλον μας είτε καλές είτε κακές καλούμαστε να προσαρμοστούμε. Όλοι έχουμε καταγράψει την εικόνα του κόσμου όπως την ξέρουμε. Έχουμε δηλαδή έναν νοητό χάρτη που αντιστοιχεί με τις εξωτερικές παραστάσεις, όπως ένας χάρτης της Ελλάδας αντιστοιχεί στην Ελλάδα. Χρησιμοποιούμε τον χάρτη μας ως οδηγό για τη συμπεριφορά μας. Ό,τι έχει να κάνει με την ύπαρξη μας είναι χαραγμένο πάνω του: σύντροφοι, φίλοι, σπίτι, δουλειά, συγγενείς. Αυτή η καταγραφή μας βοηθά ώστε να διαχειριζόμαστε επιτυχώς τη ζωή μας.

Έτσι, για παράδειγμα, εάν χωρίσεις από τον/τη σύντροφο σου πρέπει να μεταφερθείς από τον νοητό χάρτη όπου υπάρχει η φιγούρα του συντρόφου, σε έναν άλλον, όπου ο σύντροφος σου δεν εμφανίζεται πια. Αυτή η διαδικασία λοιπόν από τη μια κατάσταση στην άλλη ονομάζεται «προσαρμογή». Όλη αυτή η διαδικασία μετάβασης από την μια κατάσταση σε μια καινούργια χρειάζεται χρόνο κι ενέργεια· ακόμα κι αν είναι «ευχάριστη», όπως π.χ. ο ερχομός ενός παιδιού, απαιτείται χρόνος και προσαρμογή στα νέα δεδομένα της ζωής ενός ζευγαριού.

Ο κόσμος συνεχώς μεταβάλλεται, αλλάζει και μάλιστα με έντονους και γρήγορους ρυθμούς. Η αλλαγή γίνεται δυσβάσταχτη για έναν άνθρωπο όταν ξεπερνά τα όρια της αντοχής του, όταν είναι αιφνίδια, αναπάντεχη ή όταν συντελούνται πολλές και διαδοχικές αλλαγές, που δεν του δίνουν τον χρόνο της προσαρμογής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να ισορροπήσει μέσα σ’ αυτές, προσπαθώντας να βρει τη νέα θέση που θα τον βοηθήσει να επιβιώσει και να συνεχίσει όμορφα τη ζωή του.

Η επιβίωση μας απαιτεί στροφή προς τον εαυτό μας. Να αναγνωρίσουμε και να φροντίσουμε τις δικές μας ανάγκες ώστε να διατηρήσουμε την απαιτούμενη προσωπική ενέργεια που θα μας βοηθήσει στη φάση των αλλαγών. Η ενέργεια που σπαταλιέται όταν αγωνιούμε για κάτι μπορεί να χρησιμοποιηθεί θετικά για να αντιμετωπίσουμε τις αλλαγές. Καμιά φορά η συντροφιά ενός καλού φίλου, το μοίρασμα βοηθάει στην τόνωση του ηθικού. Συχνά υποτιμάμε την έννοια της συντροφιάς, της βωβής συμπαράστασης με ανθρώπους μας που μπορεί να βιώνουν μια έντονη αλλαγή στη ζωή τους. Ωστόσο, τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν πως η συντροφιά από μόνη της λειτουργεί θεραπευτικά για τα άτομα που βρίσκονται σε ανάγκη.

Επομένως, τα κλειδιά για την αντιμετώπιση των αλλαγών φαίνεται να είναι η προστασία και η φροντίδα του εαυτού μας απ’ τις καθημερινές απαιτήσεις, η αμεριμνησία, το συναισθηματικό μοίρασμα με τους δικούς μας ανθρώπους και ο χρόνος για να βρούμε τη νέα μας αλλαγμένη θέση μέσα στο νέο σενάριο της ζωής μας. Έτσι, λοιπόν, εαυτέ μου, άλλαξέ με, δώσε μου χρόνο, δώσε μου ενέργεια, φρόντισέ με, χωρίς να με αλλάξεις βίαια και μοναχικά, χάνοντάς με.