Τα Χριστούγεννα στον Μεσαίωνα ήταν διαφορετικά από μέρος σε μέρος και από τόπο σε τόπο. Αλλιώς γιόρταζαν την γέννηση του Θεανθρώπου στην Ευρώπη και αλλιώς στο Βυζάντιο.
Η ήπειρος της Ευρώπης διαιρεμένη σε πλούσιους και φτωχούς αλλά και σε άρχοντες και χωρικούς είχε έναν ιδιαίτερο τρόπο στο να εορτάζονται τα Χριστούγεννα. Για τους πλούσιους τα Χριστούγεννα ήταν πλουσιοπάροχα: αντάλλαζαν δώρα (όπως ιδιαίτερα ακριβά ρούχα και κοσμήματα), έτρωγαν διάφορα είδη κρεάτων (όπως μηρούς εριφίων και βοδιών, μοσχάρι, ελάφι, χήνα, χοιρινό γάλακτος, πάπια, βροχοπούλι κλπ), αλλά και είδη θαλασσινών και ψαριών. Τα επιδόρπια ήταν επίσης άφθονα σε ποσότητα και περιλάμβαναν παχύρευστες φρουτόκρεμες, γλυκίσματα, ξηρούς καρπούς, τυριά και φρούτα πολυτελείας (όπως πορτοκάλια, σύκα και χουρμάδες). Στους υπηρέτες των αρχοντικών όπου γιόρταζαν οι πλούσιοι προσφερόταν φαγητό, όπως χήνες και κότες. Οι φτωχοί αντιθέτως έτρωγαν τα αποφάγια που τους πρόσφεραν οι πλούσιοι. Επίσης οι χωρικοί που ήταν προσκεκλημένοι στην οικία του άρχοντα έπρεπε να φέρουν μαζί τους για τον εορτασμό τα δικά τους πιάτα, καυσόξυλα αλλά και τα δικά τους τρόφιμα. Παρόλα αυτά τους προσφερόταν δωρεάν μπύρα από τους άρχοντες.
Τα Χριστούγεννα των χωρικών ήταν αρκετά φτωχικά. Τα εορταστικά τους γεύματα, όμως, ήταν ιδιαίτερα εκείνη την περίοδο και περιλάμβαναν βραστό κρέας, τυριά, αυγά και κέικ. Τα δώρα των χωρικών προς τα παιδιά περιλάμβαναν παιχνίδια όπως σβούρες, σφυρίχτρες, ξυλοπόδαρα, βόλους, κούκλες και διάφορα άλλα τα οποία ήταν ξύλινα ή πήλινα.
Ένα ακόμη σημαντικό μέρος του εορτασμού των Χριστουγέννων ήταν και η ψυχαγωγία. Η πιο δημοφιλής ψυχαγωγία ήταν η κατανάλωση αλκοόλ. Διασκέδαση ήταν και η παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων με θέματα, που απασχολούσαν εκείνη την εποχή, όπως η <<Η σφαγή των αθώων από τον Ηρώδη>>. Οι παραστάσεις λάμβαναν μέρος στις ιδιωτικές κατοικίες. Επιπλέον διοργανώνονταν παρελάσεις δημόσιες που αποτελούνταν από μουσικούς και καλλιτέχνες της παντομίμας ή γελωτοποιούς. Τα παιχνίδια με ζάρια και χαρτιά ήταν επίσης μέρος της ψυχαγωγίας των γιορτών. Φυσικά δεν έλειπαν τα τραγούδια και οι χοροί που συνοδεύονταν από μουσικά όργανα της εποχής.
Τα χριστούγεννα στο Βυζάντιο από την άλλη ήταν υπέρλαμπρα και περιλάμβαναν τη συμμετοχή τόσο των αρχόντων αλλά και του φτωχού λαού. Οι δρόμοι της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και ειδικά των πόλεων καθαρίζονταν και στολίζονταν με διακοσμητικά κλαδιά μυρτιάς, λουλούδια της εποχής και δεντρολίβανα. Την περίοδο αυτή οι δρόμοι των πόλεων και των χωριών γέμιζαν από ανθρώπους, οι οποίοι επισκέπτονταν τους συγγενείς και τους φίλους τους, ώστε να γευματίσουν όλοι μαζί και να ανταλλάξουν δώρα. Οι εκκλησίες του Βυζαντίου γέμιζαν με πλήθος πιστών όταν πραγματοποιόταν η χριστουγεννιάτικη θεία λειτουργία. Ανήμερα της γιορτής όμως πραγματοποιόταν στην εκκλησία μια αναπαράσταση της Γέννησης του Χριστού. Την επομένη των Χριστουγέννων, οι Βυζαντινοί, προς τιμήν των λοχειών της Παναγίας κατασκεύαζαν το λοχόζεμα – έναν ζωμό από σιμιγδάλι, βούτυρο και μέλι. Επιπλέον οι αυτοκράτορες προς τιμήν της γεννήσεως του Χριστού απαγόρευαν την ημέρα εκείνη τη σύλληψη και τη φυλάκιση των μικροεγκληματιών. Διέταζαν επίσης και την τροφοδότηση των άπορων κρατούμενων καθώς και την τιμωρία των δικαστών αν παρέβαιναν αυτές τις διαταγές.
Χωρίς υπερβολή τα Χριστούγεννα ήταν και θα είναι πάντα μια μέρα αργίας, η οποία θα υπάρχει για να χαιρόμαστε και να μοιραζόμαστε αυτή τη χαρά μα τους δικούς μας ανθρώπους είτε είμαστε σύγχρονοι Ευρωπαίοι είτε Βυζαντινοί.
Πηγές
Τα Χριστούγεννα στον Μεσαίωνα. (Ανακτήθηκε από) https://www.worldhistory.org/trans/el/2-1288/
Τα ήθη και τα έθιμα των Βυζαντινών κατά την περίοδο των Χριστουγέννων. (Ανακτήθηκε από ) https://geopolitics.iisca.eu/2022/12/23/
