Το ραδιόφωνο τότε και τώρα

13 Φεβρουαρίου – Παγκόσμια ημέρα ραδιοφώνου

https://soundcloud.com/world-radio-day/1-eng-radio-mix

Λίγα λόγια για την ημέρα

Η παγκόσμια ημέρα ραδιοφώνου καθιερώθηκε από την UNESCO τον Σεπτέμβριο του 2011. Από τότε γιορτάζεται κάθε 13 Φεβρουαρίου, ημέρα κατά την οποία λειτούργησε για πρώτη φορά το ραδιόφωνο του ΟΗΕ, το 1946. Αρχικά είχε προταθεί να τιμάται στις 30 Οκτωβρίου, ως ανάμνηση της ραδιοφωνικής εκπομπής τού Όρσον Γουέλς το 1938, γνωστή ως «Ο πόλεμος των κόσμων».[1] Σκοπός τής ημέρας είναι ο εορτασμός τού ραδιοφώνου ως μέσο επικοινωνίας, η συνεργασία μεταξύ φορέων διεθνώς, η ενθάρρυνση της ελεύθερης έκφρασης και ισοτιμίας ανάμεσα στους ανθρώπους και της ελεύθερης πρόσβασης σε πληροφορίες.

Αμέτρητες εκδηλώσεις πραγματοποιούνται και φέτος σε όλη τη Γη, τις οποίες μπορείτε να αναζητήσετε εδώ.

Η εφεύρεση της ραδιοφωνίας

Η εφεύρεση του ραδιοφώνου και της ραδιοφωνίας γενικότερα, δε μπορεί να αποδοθεί σε έναν μόνο άνθρωπο. Πρόκειται για συνδυασμό μελετών και πειραμάτων, πολλών επιφανέστατων επιστημόνων τού 19ου αιώνα. Το πρώτο βήμα έκανε ο Τζέιμς Κλερκ Μάξγουελ, ο οποίος με την περίφημη «Θεωρία τού Ηλεκτρομαγνητισμού», προέβλεψε την ύπαρξη ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων. Συνδυάζοντας τις μελέτες πάνω στον ηλεκτρισμό και το μαγνητισμό, των Χανς Κρίστιαν Έρστεντ, Αντρέ-Μαρί Αμπέρ, Τζόζεφ Χένρι και Μάικλ Φαραντέι, απέδειξε θεωρητικά και μαθηματικά ότι τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα μπορούν να διαδοθούν στο κενό και ότι το φως είναι μέρος από αυτά.

Advertisements
Ad 14

Μεταξύ τού 1886-1888, ο Χάινριχ Ρούντολφ Χερτζ, διεξήγαγε μια σειρά πειραμάτων, μέσω των οποίων κατάφερε να μεταδώσει ηλεκτρομαγνητικά κύματα διαμέσου τού αέρα. Έτσι απέδειξε τη θεωρία τού Μάξγουελ, χρησιμοποιώντας μία συχνότητα, που ανήκε στο, μελλοντικά λεγόμενο, ραδιοφάσμα. Μετά την ανακάλυψή τους, τα κύματα του ραδιοφάσματος (ραδιοκύματα) θα ονομάζονταν Ερτζιανά, προς τιμήν τού Χερτζ.

Πληροφορίες σχετικά με τις κατηγορίες των συχνοτήτων τού ραδιοφάσματος μπορείτε να βρείτε εδώ.

Στα επόμενα χρόνια, προτάθηκε η χρήση των Ερτζιανών κυμάτων για πλοήγηση, επικοινωνία και, πιθανόν, ασύρματη τηλεγραφία. Πάνω στις ιδέες των Μάξγουελ και Χερτζ, εργάστηκε ο Νίκολα Τέσλα, χρησιμοποιώντας τες αρχικά σαν μέσο ασύρματου φωτισμού και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Το 1893, σε έκθεση των ιδεών του, πρότεινε τη χρήση τής ασύρματης τεχνολογίας ως μέσο μετάδοσης πληροφοριών και εφηύρε πολλές πατέντες που θα οδηγούσαν σ’αυτό.

Διαβάστε επίσης  Πολιτιστική Ατζέντα με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας

Το 1894, ο Γουλιέλμο Μαρκόνι, άρχισε να υλοποιεί την ιδέα μιας ασύρματης τηλεγραφίας για εμπορικούς σκοπούς. Χρησιμοποίησε τις μελέτες άλλων που πειραματίζονταν με τα Ερτζιανά κύματα, και ειδικά τού Τέσλα, και ανέπτυξε συσκευές κινητών πομπών και δεκτών, που μπορούσαν να λειτουργήσουν σε μεγάλες αποστάσεις. Ο Μαρκόνι θεωρείτο για πολλά χρόνια εφευρέτης τού ραδιοφώνου, ώσπου, το 1943, το ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ δικαίωσε τον Τέσλα. Φυσικά, στην αρχή αυτές οι συσκευές μετέδιδαν μόνο σήματα Μορς και όχι φωνή.

Αυτό θα γινόταν το 1900, όταν ένας ιερέας από τη Βραζιλία, ο Roberto Landell de Moura, μετέδωσε την ανθρώπινη φωνή σε απόσταση περίπου οκτώ χιλιομέτρων. Η επόμενη καινοτομία ήταν η εφεύρεση της λυχνίας κενού. Τα Χριστούγεννα του 1906, χρησιμοποιώντας έναν περιστροφικό πομπό, ο Reginald Fessenden μετέδωσε την Άγια Νύχτα σε βιολί και ένα απόσπασμα από τη βίβλο. Αυτή ήταν η πρώτη ραδιοφωνική μετάδοση με διαμόρφωση του σήματος κατά πλάτος (AM radio). Η διαμόρφωση κατά συχνότητα (FM modulation), παρουσιάστηκε το 1933, από τον Edwin Howard Armstrong. Το 1937 εξέπεμψε ο πρώτος πειραματικός σταθμός FM στις ΗΠΑ και η πατέντα τού Armstrong διαμορφώθηκε για να μεταδίδεται ήχος στην τηλεόραση.

Μέχρι τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, το ραδιόφωνο δεν ήταν ευρέως διαδεδομένο και χρησιμοποιείτο ερασιτεχνικά. Το πρώτο ειδησεογραφικό ραδιοφωνικό πρόγραμμα εξέπεμψε στις 31 Αυγούστου 1920, από τον σταθμό 8MK στο Ντιτρόιτ, που υπάρχει και σήμερα με το όνομα WWJ ως μέρος τού δικτύου CBS. Τότε, ελάχιστοι άνθρωποι κατείχαν ραδιοφωνικό δέκτη, καθότι ήταν ακριβός. Το 1926 κυκλοφόρησε στην αγορά ένας δέκτης, αρκετά ποιοτικός και φθηνός, υποκινώντας και κατακτώντας, έτσι, το ενδιαφέρον τού κοινού.

Διαβάστε επίσης  Μαρκόπουλο Ωρωπού: Μια διαφορετική διαδρομή

Μέχρι το τέλος τού Β’ παγκοσμίου πολέμου και την εφεύρεση τού τρανζίστορ το 1947, οι ραδιοφωνικοί δέκτες ήταν μεγάλοι και σταθεροί. Κατά τις δεκαετίες τού 1950-1970, κατασκευάστηκαν εκατομμύρια δέκτες με τρανζίστορ σε μέγεθος τσέπης, επιτρέποντας στους ακροατές να τους παίρνουν μαζί τους όπου πάνε.

Ψηφιακό ραδιόφωνο

Το ψηφιακό ραδιόφωνο ξεκίνησε να αναπτύσσεται το 1981 από το Ινστιτούτο IRT, και οι πρώτες μεταδόσεις έγιναν στη Γερμανία το 1988. Χρησιμοποιεί διαμόρφωση με πολυπλεξία συχνότητας ορθογωνίων φερουσών (OFDM).[2] Με αυτόν τον τρόπο, μπορούν πολλοί σταθμοί να εκπέμψουν στην ίδια συχνότητα. Μειονέκτημα αυτού είναι ότι όσο περισσότεροι σταθμοί εκπέμπουν σε μία συχνότητα, τόσο περισσότερο πρέπει να πέσει την ποιότητα του ήχου.

Κατά την ψηφιακή μετάβαση στις μέρες μας, η Νορβηγία είναι η πρώτη χώρα που ανακοίνωσε ότι θα καταργήσει σταδιακά τη ραδιοφωνική μετάδοση στα FM, και θα εκπέμπει αποκλειστικά ψηφιακά. Ξεκινώντας από το 2017, τα εθνικά ραδιόφωνα θα σταματήσουν να εκπέμπουν αναλογικά, και μέχρι το 2022 θα πρέπει να κάνουν το ίδιο και οι τοπικοί σταθμοί.

 Διαδικτυακό ραδιόφωνο

Στην εποχή τής πληροφορίας, το ραδιόφωνο δε θα μπορούσε να λείπει από το Διαδίκτυο. Σχεδόν το σύνολο των σταθμών που εκπέμπουν στα Ερτζιανά, εκπέμπουν και στο Ίντερνετ. Ο ακροατής μπορεί να μπει στην ιστοσελίδα τού σταθμού που επιθυμεί να ακούσει, από τον υπολογιστή του ή από κινητό, ή να συνδεθεί από συσκευή διαδικτυακού ραδιοφώνου. Η μετάδοση μέσω Ίντερνετ γίνεται με διανομή αρχείων ροής, δηλαδή το αρχείο τού ήχου φορτώνεται σε πραγματικό χρόνο.

Η ραδιοφωνία στην Ελλάδα

Ο πρωτοπόρος όσον αφορά τη ραδιοφωνία στην Ελλάδα, ονομάζεται Χρήστος Τσιγγιρίδης. Ήταν απόφοιτος της σχολής ηλεκτρικών μηχανημάτων της Στουτγάρδης και, επιστρέφοντας στην Ελλάδα, είχε βάλει στόχο να ιδρύσει έναν ραδιοφωνικό σταθμό. Τον Σεπτέμβριο του 1926, στα πλαίσια της διεθνούς έκθεσης Θεσσαλονίκης, στήνει έναν πομπό ισχύος περίπου 400 Watt. Αυτός ήταν ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός στην Ελλάδα. Λόγω της ήδη υπάρχουσας νομοθεσίας για τις ραδιοφωνικές εκπομπές, ο σταθμός τού Τσιγγιρίδη επιτρεπόταν να λειτουργεί μόνο κατά τη διάρκεια της έκθεσης. Ο ίδιος όμως, για αρκετά χρόνια, συνέχισε τις προσπάθειες να πάρει άδεια διαρκούς λειτουργίας.[3]

Διαβάστε επίσης  Σπιναλόγκα: Το νησί των ζωντανών-νεκρών
Φωτογραφία από το μουσείο ραδιοφωνίας Θεσσαλονίκης

Στις 25 Μαρτίου 1938, ιδρύθηκε ο ραδιοφωνικός σταθμός Αθηνών. Ήταν ο πρώτος εθνικός ραδιοφωνικός σταθμός στην Ελλάδα. Έπαιξε σημαντικό ρόλο στα χρόνια τού ελληνοϊταλικού πολέμου (1940-1941), και μετά την απελευθέρωση, τη λειτουργία του ανέλαβε το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (Ε.Ι.Ρ.). Το 1947, το Ε.Ι.Ρ. αγόρασε τον εξοπλισμό τού σταθμού τού Χρήστου Τσιγγιρίδη, εγκαθιστώντας ισχυρότερο πομπό.[4] Την ίδια εποχή άρχισαν να ιδρύονται διάφοροι επαρχιακοί σταθμοί, πολλοί από τους οποίους υπάγονταν στο Ε.Ι.Ρ. και άλλοι υπό τη δικαιοδοσία των ενόπλων δυνάμεων (ΥΕΝΕΔ). Αυτοί οι σταθμοί αποτελούν το σημερινό δίκτυο ελληνικής ραδιοφωνίας.

Στις δεκαετίες 1970-1980, άνθισε η γνωστή ως «πειρατική ραδιοφωνία». Εκατοντάδες ραδιοερασιτέχνες ανά την Ελλάδα εξέπεμπαν πολυποίκιλα προγράμματα, αμφισβητώντας έτσι το κρατικό μονοπώλιο. Κατάφεραν τελικά, με προεδρικό διάταγμα το 1988 να απελευθερωθεί η ιδιωτική ραδιοφωνία. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στο ραδιοσταθμό που έφτιαξαν οι φοιτητές τού Πολυτεχνείου, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης ενάντια στη χούντα, το Νοέμβριο του 1973. Το κάλεσμα που απηύθυναν στον κόσμο είχε μεγάλη ανταπόκριση και χωρίς αυτό το μέσο, ίσως να ήταν ανέφικτη.

ραδιόφωνο
Ραδιοπειρατής τη δεκαετία τού 1980

Εν κατακλείδι

Αναμφισβήτητη είναι η προσφορά τού ραδιοφώνου στην ψυχαγωγία τού κοινού και ιδιαίτερα στον πολιτισμό. Χαραγμένα στην ιστορία έχουν μείνει το Τρίτο Πρόγραμμα του Μάνου Χατζιδάκι και το θέατρο, που έχει λείψει εδώ και πολλά χρόνια από τα ελληνικά ραδιόφωνα. Η διαμόρφωση της σημερινής του μορφής πέρασε από διάφορα στάδια. Αναμφίβολα, είναι αναπόσπαστο κομμάτι τής καθημερινότητάς μας και οι εκπομπές του μας κρατούν συντροφιά και μας διασκεδάζουν.

ραδιόφωνο
Θέατρο στο ραδιόφωνο Εικόνα από το αρχείο τής ΕΡΤ

Αναφορές:

[1] Σαν σήμερα – Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου

[2] Μουσείο ραδιοφωνίας Θεσσαλονίκης

[3] Αρχείο ΕΡΤ – Ιστορίες ραδιοφώνου – Το ξεκίνημα 1925-1944

Άνθρωπος της πληροφορικής, με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Αν και το πάθος μου είναι η τεχνολογία και κάθε νέο πάνω σ'αυτήν και τις επιστήμες, θεωρώ ότι με έχουν κερδίσει ο πολιτισμός, οι τέχνες και ιδιαίτερα ο κινηματογράφος.

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

The Turkish Detective: Εγκλήματα με άρωμα… Κωνσταντινούπολης

Εγκλήματα στην ΠόληΗ σειρά The Turkish Detective είναι από εκείνες
Η ψυχοθεραπεία σκοτώνει τον έρωτα;

Η ψυχοθεραπεία σκοτώνει τον έρωτα;

Έρωτας και ψυχοθεραπεία – έννοιες ασύμβατεςΗ Κόλαση του Δάντη μοιάζει