Είναι άξιο παρατηρήσεως πως οι άνθρωποι έχουν επινοήσει ανά τους αιώνες, διάφορες καθημερινές πρακτικές προκειμένου να δώσουν απάντηση στα καθημερινά προβλήματα. Ένα από αυτά ήταν και η επινόηση του χρονικού ημερολογίου με τις ημερομηνίες και τα έτη. Σε ό,τι αφορά την αρχή του έτους, την λεγόμενη Πρωτοχρονιά, οι αναφορές σχετικά με την τοποθέτηση της είναι αμφιταλαντευομενες, καθώς δεν ίσχυε από πάντα η 1η Ιανουαρίου, ως ημέρα υποδοχής της νέας χρονιάς.
Η ημερολογιακή αρχή της χρονιάς ήταν διαφορετική πολλές φορές σε διάφορες εποχές. Διέφερε ακόμη και μέσα σε ίδιες εποχές από διάφορες εθνικές ή άλλες ομάδες. Χαρακτηριστική φαίνεται να είναι η συνδρομή του μοναχού Διονύσιου του Μικρού (6ος αιώνας) που τοποθετήθηκε περί της μετρήσεως του πολιτικού και εκκλησιαστικού χρόνου, που ισχύει έως σήμερα. Μέχρι τότε οι ημερομηνίες για την χρονολόγηση των γεγονότων συνέβαιναν μετά από μία αρχή: την άλωση της Τροίας, την κτίση της Ρώμης, την πρώτη Ολυμπιάδα κ.ο.κ.
1η Ιανουαρίου
Οι ρίζες καθιέρωσης της 1ης Ιανουαρίου ως ημέρα της νέας χρονιάς καθιερώθηκε από το ημερολόγιο του Νουμά -διάδοχο του Ρωμύλου- στην Αρχαία Ρώμη. Σε αυτόν αποδίδεται η προσθήκη του Ιανουαρίου στο δεκάμηνο τότε ρωμαϊκό ημερολόγιο. O 11ος μήνας αφιερώθηκε στον Ιανό, ο οποίος, εκτός των άλλων, θεωρούνταν και θεός κάθε αρχής. Με τη διάσταση αυτή ήταν ζήτημα χρόνου ο τελευταίος μήνας να γίνει πρώτος και η πρώτη μέρα του Πρωτοχρονιά.
Την πρώτη ημέρα του έτους πραγματοποιούνταν οι ορκωμοσίες των ανωτάτων οργάνων εξουσίας όπως των υπάτων, των πραιτόρων κ.α Όπως φάνηκε ο δεσμός ανάμεσα στον χρόνο και την όποια εξουσία είναι τόσο παλιός όσο και τα συστήματα μέτρησης του χρόνου από τα συστήματα εξουσίας. Παρά, όμως, τις βαθιές ρίζες της, η 1η Ιανουαρίου, μόλις μετά τον 10ο αιώνα, βαθμιαία και αργά, θα αρχίσει να καθιερώνεται στην Ευρώπη ως η αρχή του πολιτικού έτους.
Advertising
Η χρονολογική τοποθέτηση των ετών που ξεκίνησε στον Μεσαίωνα ήταν κατά πολύ διαφορούμενη. Έτσι στον Μεσαιωνικό κόσμο, μπορούσες να ξεκινήσεις μια χρονιά από ένα μέρος και, ύστερα από πολλές μέρες, να φτάσεις σ’ ένα άλλο την προηγούμενη χρονιά. Ετσι, για παράδειγμα, ένας έμπορος που αναχωρούσε την 1η Μαρτίου του 1250 από τη Βενετία, φθάνοντας στη Φλωρεντία βρισκόταν το 1249. Ο προφανής λόγος που συνέβαινε αυτό, ήταν επειδή η κάθε χώρα είχε θεσπίσει την ανομοιότητα στις χρονικές της μετρήσεις.
Χαρακτηριστικά λοιπόν στην Ισπανία και τη Γερμανία του Μεσαίωνα το έτος άρχιζε τα Χριστούγεννα, ενώ στη Γαλλία για ένα διάστημα την 1η Απριλίου. Αλλά και στη βυζαντινή Κωνσταντινούπολη, η Πρωτοχρονιά οριζόταν διαφορετικά. Από τον 4ο αιώνα, την εποχή του Μ. Κωνσταντίνου, την τοποθετούσαν την 1η Σεπτεμβρίου, καθώς για τον αγροτικό πληθυσμό, τότε αρχίζει το γεωργικό έτος, αφού τότε ξεκινούν όλες οι προετοιμασίες για το όργωμα και τη σπορά. Παράλληλα έκλεινε ο κύκλος της σποράς και των εργασιών του προηγούμενου έτους, και έτσι μπορούσε ο αυτοκράτορας να παραλάβει τους φόρους από τους εκάστοτε αγρότες. Θα έλεγε κανείς ότι το έτος μετριόταν “οικονομικά”.
Κατά την αρχαιολόγο κ.α Αντιγόνη Τζιτζίμπαση, του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης «για τον απλό λαό, όμως, η Πρωτοχρονιά εξακολουθούσε να είναι η 1η Ιανουαρίου, ο εορτασμός της οποίας συνοδευόταν από βαθιά ριζωμένα έθιμα». Η ημέρα αυτή γιορταζόταν με μεγάλη χαρά από τους Βυζαντινούς, ενώ κατά τη διάρκεια της ανταλλάσσονταν χρηματικά δώρα. Στα νεαρότερα παιδιά δε, μετά τα δώρα τους δινόταν και ένα νόμισμα. Το γιορτινό πλαίσιο στο οποίο χόρευαν και τραγουδούσαν, θύμιζε αρκετά τα σημερινά δεδομένα, με ένα γενικότερο κλίμα καλως ορίσματος της νέας χρονιάς να τους συντροφεύει .
Οι Βυζαντινοί θεωρούσαν την πρώτη ημέρα του έτους αρκετά τυχεροί, για αυτό και επιθυμούσαν την συναναστροφή τους μόνο με “τυχερά” άτομα. Ο ίδιος ο Αυτοκράτορας μοίραζε στον λαό του σακουλάκια με χρήματα, τα λεγόμενα “αποκόμβια”. Οι περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες όπως και σήμερα παρέμεναν κλειστές, προκειμένου να γιορτάσει ο λαός.
Τι ισχύει ;
Εν κατακλείδι, αν και στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες, η χριστιανική εκκλησία θεωρεί αρχή του έτους τον Ευαγγελισμό (25 Μαρτίου) και από το 313 την 1η Σεπτεμβρίου, ενώ καταδικάζει ως ειδωλολατρική την Πρωτοχρονιά της 1ης Ιανουαρίου, αυτή συνέχισε να γιορτάζεται, ήδη από τις πρώιμες ρωμαϊκές πρακτικές όπως αναφέρθηκε. Στα τέλη του 16ου αιώνα, μαζί με την εισαγωγή του νέου Γρηγοριανού ημερολογίου, ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ καλεί τους χριστιανούς να υιοθετήσουν ως Πρωτοχρονιά την 1η Ιανουαρίου και ενώ τον 17ο – 19ο αιώνα, η Ευρώπη γιορτάζει πολλές και διαφορετικές πρωτοχρονιές και ο υπόλοιπος κόσμος ακόμη περισσότερες, στις αρχές πλέον του 20ού αιώνα, γενικεύεται ο εορτασμός της Πρωτοχρονιάς την 1η Ιανουαρίου, με παράλληλη διατήρηση δεκάδων άλλων βασικών ημερολογίων. Πάντως, ακόμη και σήμερα, μουσουλμάνοι, εβραίοι και άλλοι λαοί, έχουν τη δική τους Πρωτοχρονιά.
Πηγές
URL από το διαδίκτυο : https://www.rodiaki.gr/article/406144/mesaiwnologio-h-istoria-ths-prwtoxronias
Advertising
