America in a Trance: Το σπουδαίο φωτογραφικό έργο ενός Έλληνα φωτογράφου

©Νiko J Kallianiotis

Η σχέση του με την φωτογραφία ξεκίνησε πριν από περίπου είκοσι χρόνια όταν αποφάσισε να έρθει (πάει) στην Αμερική. Δεν προέρχεται από κάποιο καλλιτεχνικό οικογενειακό περιβάλλον. Όπως ο ίδιος δηλώνει το βρίσκει ως αβαντάζ που τον κάνει να βλέπει τα πράγματα λίγο πιο ωμά. Στο τελευταίο συνέβαλε το γεγονός ότι πολλά χρόνια πριν ασχοληθεί με την καλλιτεχνική , ή όπως  του αρέσει καλύτερα, την πιο προσωπική του σχέση με την φωτογραφία δούλευε για πολλά χρόνια ως φωτογράφος σε εφημερίδες. Ο λόγος για τον Έλληνα φωτογράφο Νίκο Γ. Καλλιανιώτη. Το America in a Trance, το τελευταίο φωτογραφικό έργο του έγινε θέμα σε παγκόσμιους ειδησεογραφικούς κολοσσούς. PBS, Esquire, Wired, Vice, Washington Post έχουν τιμήσει πολλάκις αυτό το σπουδαίο έργο. Ένας εκ των κορυφαίων Ελλήνων φωτογράφων της εποχής μας; Ο ίδιος θεωρεί πως δεν χρειάζεται να αναδιφούμε και πολύ σε τέτοιου είδους αντιλήψεις. Ο καθένας κρίνει κάθε δουλειά ποικιλοτρόπως. Σημασία κάθε φορά έχει το έργο και η προσπάθεια που ο καθένας ενσωματώνει μέσα από αυτό.

©Νiko J Kallianiotis

Advertising

Με σπουδές στη φωτογραφία θεωρεί πως όλοι κατά κάποιο τρόπο είμαστε η θα πρέπει να είμαστε αυτοδίδακτοι. Εξηγεί, πως αν δεν υπάρχει βαθύς πόθος για το μέσο, όχι μόνο σε καλλιτεχνικό αλλά και σε άκρως προσωπικό επίπεδο, τα μεταπτυχιακά και η πολύ θεωρία δεν θα βγάλουν πουθενά. Πρέπει να υπάρχει μεράκι.

©Νiko J Kallianiotis

Πρώτη φορά για εκείνον και το έργο του θα μάθω μέσα από μια τυχαία αναζήτηση. Στον ιστότοπο της Washington Post με τίτλο, Portraits of the ‘fading American dream’, ένα ανοιξιάτικο πρωινό θα πετύχω το America in a Trance στα θέματα της ημέρας. Το απαύγασμα της μοναδικότητας και της στιγμής που διέπει κάθε φωτογραφία του,στο America in a Trance θα είναι αρκετό για να μου προσελκύσει αμέσως το ενδιαφέρον. Δεν διστάζω να επικοινωνήσω μαζί του. Η ευγένεια, η διάθεση και το ενδιαφέρον του θα σταθούν αρκετά για αυτήν μας τη συζήτηση. Μια συζήτηση για όλα. Για εκείνον, για τον τομέα της φωτογραφίας, για το America in a Trance και για τις πιο απύθμενες σκέψεις του.

Τον ρωτάω για Έλληνες ή ξένους φωτογράφους που θαυμάζει και θεωρεί πρότυπα.

«Είναι πάρα πολλοί  οι φωτογράφοι που εκτιμώ και θαυμάζω με τους Robert Frank, Walker Evans, Eugène Atget, André Kertész, Josef Koudelka, και Constantine Manos να έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια όχι τόσο της αισθητικής μου αλλά περισσότερο σε μια ποιο εσωτερική αναζήτηση και περιέργεια, φωτογραφική ή μη.»

Η συζήτηση γίνεται εκτενέστερη όταν προσπαθώ να εκμαιεύσω από εκείνον την άποψη του περί καλού και κακού φωτογράφου. Ο ποιοτικός φωτογράφος με συνείδηση, σεβασμό και αγάπη σε αυτό που κάνει που κρίνεται τελικά; Στον καλό και ακριβό εξοπλισμό; Στις σπουδές; Στο “καλό μάτι”, Στις καλές λήψεις;
«Ο εξοπλισμός δεν έχει καμία απολύτως σημασία και ο ντόρος που γίνεται για εξοπλισμούς (ακόμα) μου θυμίζει τις τότε εποχές, αρχές 19ου αιώνα που ο εξοπλισμός ήταν σε εξέλιξη. Για παράδειγμα, η μετάβαση από την Νταγκεροτυπία στο μεγάλο φόρμα φιλμ κλπ., ήταν μια σημαντική εξέλιξη και μεγάλο θέμα συζήτησης. Στιγμάτισε με το δικό της ιδιαίτερο τρόπο τη διαδρομή του μέσου αλλά και των δημιουργών. Βρίσκω τις συζητήσεις στα μέσα «κοινωνικής δικτύωσης» για το ποια είναι η καλύτερη φωτογραφική μηχανή μαζί με την μάχη ασπρόμαυρου/έγχρωμου και ψηφιακού/φιλμ φλύαρη και αστεία. Τίποτα από τα παραπάνω δεν πρόκειται να κάνει κάποιον φωτογράφο, ασχέτως με το τι θα πει φωτογράφος και τι είναι φωτογραφία για τον καθένα, αν μέσα στο ψηφιακό κάδρο, τη χημική εκτύπωση, ή την ψηφιακή υπέρ-μεγέθυνση κολάζ, (που είναι και της μόδας) δεν έχει γίνει κατάθεση ψυχής.»

©Νiko J Kallianiotis

Πώς φτάσαμε όμως στο America in a Trance;

Το America in a Trance ξεκίνησε καθαρά ως μια προσπάθεια να συμβιβαστεί αλλά και να αξιολογήσει μια κοινωνική κατάσταση. Πρωτίστως προς το δικό του εαυτό και τη δύσκολη αφομοίωση με τον τόπο, αλλά παράλληλα με το ενδιαφέρον του για το βιομηχανικό παρελθόν και το αβέβαιο μέλλον της περιοχής της Πενσιλβανίας σε κοινωνικό βαθμό. «Το τι το κάνει σπουδαίο· αν είναι σπουδαίο, είναι κάτι που θα το κρίνουν άλλοι και όχι εγώ. Tα θεμέλια της δουλειάς είναι ένα σύμπλεγμα από προσωπικές εμπειρίες που κουβαλάω στις αποσκευές του μυαλού, αλλά περισσότερο της καρδιάς, από την Αθήνα μέχρι την Πενσιλβανία. Μπορεί να ακουστεί επιφανειακό αλλά στις εικόνες, ειδικότερα όταν υπάρχει το ανθρώπινο στοιχείο μεταφορικά είμαι μέσα  εγώ, αλλά ίσως να είσαι και εσύ. Η μοναξιά και η ανησυχία μου να είναι και η δίκη σου. Με την εικόνα επιθυμώ να γίνουμε ένα,  ανεξάρτητα αν περπατάμε σε διαφορετικούς δρόμους. Το χρώμα και η περιστασιακά πολυσύνθετη συγκρότηση του κάδρου γίνονται αντανάκλαση αισθημάτων, ανησυχιών , αλλά και ελπίδας για έναν τόπο που θεωρώ ότι είναι πληγωμένος, όπως εγώ.

©Νiko J Kallianiotis

Το America in a Trance είναι για μένα ένα προσωπικό ανθολόγιο το οποίο μεταμορφώθηκε ακούσια σε πολιτικό σχόλιο λόγω των πολιτικών δρώμενων των τελευταίων δυο ετών. Μπορώ να πω, ότι λόγω αυτής της πολιτικής κατάστασης μερικές φωτογραφίες στη δουλειά έχουν εσκεμμένα πολιτικό ρόλο. Η Πενσιλβανία έγινε πολιτικό κέντρο αλλά επίσης και μια άσχημη φωτογραφική  καρικατούρα στα χέρια αρκετών ΜΜΕ με διαγαλαξιακή απόσταση από την πραγματικότητα της Πενσιλβανίας, αλλά και της κάθε Πενσιλβανίας στην ευρύτερη περιοχή του Rust Belt. Πρόσωπα ταλαιπωρημένα και άνεργα, έγιναν φορμαλιστικός καμβάς πολιτικών και δημοσιογραφικών προθέσεων το οποίο κατάντησε κουραστικό και καπηλευτικό. Φωτογραφικά, το υλικό στην περιοχές της Πενσιλβανίας, και ειδικότερα πάνω στο ανθρώπινο στοιχείο με πολύ ενδιαφέρουσα χαρακτηριστικά ρέει άφθονο. H πρόκληση για μένα ήταν να απομακρυνθώ από αυτήν τη φορμαλιστική παγίδα. Για να είμαι ειλικρινείς όμως πρέπει να τονίσω ότι δεν σκέφτομαι τίποτα από όλα όσα ανέφερα. Όταν παίρνω την κάμερα, μπαίνω στο αμάξι και ξεκινάω το ταξίδι. Ίσως το αποτέλεσμα να βγαίνει ποιο οργανικό, χωρίς να θέλει να σοκάρει γιατί η πρόθεση μου είναι να γίνω ένα με αυτό που φωτογραφίζω, όχι μόνο φορμαλιστικά, αλλά επί το πλείστον εσωτερικά. Θέλω να βγάλω από μέσα μου και να μεταφέρω στο θεατή αυτό που ένιωσα, να προσφέρω κάτι που συνεχίζεται εκτός κάδρου και γίνετε διάλογος. Όλα αυτά βέβαια θα τα κρίνετε εσείς.»

©Νiko J Kallianiotis

Όσο για την Ελλάδα…

Η Ελλάδα είναι για εκείνον έμπνευση μεταφορική και κυριολεκτική. Η σχέση του είναι ιδιαίτερη λόγω το ότι έζησε τα μισά του χρόνια στην Αθήνα και τα άλλα μισά στην Αμερική, με στόχο φυσικά  τα επόμενα να είναι στην Ελλάδα. Επίσης, ετοιμάζει κάποια πράγματα στην Ελλάδα σε εκπαιδευτικό επίπεδο. Αυτή η κατάσταση τον έχει κάνει να βλέπει τα πράγματα λίγο διαφορετικά, με ένα ποιο νοσταλγικό αλλά και κριτικό ύφος πάνω στη φωτογραφική του προσέγγιση όταν ταξιδεύει σε γνωστά και άγνωστα μέρη.
Βλέπει ότι υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για τη φωτογραφία στην Ελλάδα από τις εκατοντάδες φωτογραφικές ομάδες που υπάρχουν ανά τη χώρα. Χωρίς δισταγμό μπορεί άνετα να πει ότι είναι πολύ περισσότερες από την Αμερική. Μερικοί μπορεί να χλευάζουν αυτό το γεγονός αλλά προσωπικά το βρίσκει πολύ όμορφο και κοινωνικά σημαντικό. Ένα αντίδοτο στην κοινωνική και προσωπική κρίση. «Μακάρι να υπήρχε  και στην Αμερική αυτό το ενδιαφέρον και το ποσοστό ομάδων.  H κρίση εκεί το πιστεύει δεν το πιστεύει κάποιος είναι μακράν πιο έντονη από την Ελλάδα και σε περισσότερα πλατό. Με ένα ταξίδι στην Νέα Υόρκη δεν βλέπει κανείς Αμερική. Πρέπει να πας στο βάθος της χώρας πέρα από την γκλαμουριά του Μανχάταν που για κάποιους είναι μαγευτική. Μεγάλη συζήτηση για άλλη φορά αλλά πιστεύω η θεματολογία στην Ελλάδα είναι άφθονη..»

©Νiko J Kallianiotis

Θεματολογία του;

Καταστάσεις που τον έχουν στιγματίσει μεταξύ Ελλάδος και Αμερικής εμφυσούν σε εκείνον την ανάγκη για δημιουργία. Η ζωή του και οι προσωπικές του εμπειρίες συνάδουν “γάντι” με το φωτογραφικό του πανόραμα. Στις φωτογραφίες του δεν υπάρχει καμία απολύτως επεξεργασία πέραν από κάποια διόρθωση στο χρώμα και στο κοντράστ. «Δεν μου λέει τίποτα να βάλω κάποιον να περπατάει πάνω κάτω σε έναν δρόμο μέχρι να πετύχω το κάδρο. Έχω κάτσει σε αρκετά πεθαμένα βιομηχανικά  σταυροδρόμια με -20 βαθμούς για ώρες περιμένοντας κάποιος να περάσει για να δέσει το σουρεαλιστικό κάδρο. Πολύ εύκολα θα μπορούσα να πω σε κάποιον από την άλλη μεριά να περάσει, ή να τον προσθέσω ψηφιακά. Για κάποιους φυσικά δεν έχει σημασία το πως αλλά το αποτέλεσμα σε αυτό που βλέπουν. Για μένα έχει κυρίως λόγο η στιγμή που θα ζήσω, για να μπορέσω να σου μεταφέρω αισθήματα που δεν είναι χειραγωγημένα αλλά ωμά, σαν μια καλή και γνήσια φωτογραφία που κάποια μέρα  ίσως γίνει και τέχνη».

©Νiko J Kallianiotis

©Νiko J Kallianiotis

©Jason Healey

Πληροφορίες:

*Το βιβλίο είναι από τον εκδότη Damiani και επίσημη έκδοση είναι αυτόν τον μήνα. Στην χώρα μας υπάρχουν ακόμα διαθέσιμα κομμάτια από το βιβλίο μέσω της ιστοσελίδας του φωτογράφου Νίκου Γ. Καλλιανιώτη, www.nikokallianiotis.com

*Η συνέντευξη/συζήτηση πραγματοποιήθηκε μέσω διαδικτύου καθώς τη στιγμή εκείνη ο φωτογράφος βρισκόταν στην Αμερική.