Οι πατατοφάγοι: ματιές στο διάσημο έργο του Βαν Γκογκ

Με αφορμή την έκθεση που τρέχει στο μουσείο Βαν Γκογκ ας γνωρίσουμε καλύτερα το διάσημο έργο του ζωγράφου, “οι Πατατοφάγοι”.

Προετοιμάζοντας ένα αριστούργημα

Το 1882 ο πατέρας του Βίνσεντ Βαν Γκογκ έγινε πάστορας στη Νούενεν (Nuenen), μια μικρή πόλη στη νότια Ολλανδία, στην επαρχία Βόρεια Μπράμπαντ (North Brabant/Noord-Brabant). Οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία και την υφαντουργική. Το Δεκέμβριο του 1883 ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ μετακόμισε στη Νούενεν για να ζήσει με τους γονείς του.

Στη Νούενεν ήταν που ο Βαν Γκογκ άρχισε να ζωγραφίζει με συνέπεια, έχοντας ως πρότυπο τον Γάλλο ζωγράφο Jean-François Millet (1814-1875), ο οποίος είχε κάνει αίσθηση σε όλη την Ευρώπη με τις σκηνές του από τη ζωή των χωρικών. Η Νούενεν με τους χωρικούς, τους εργάτες και τις υφάντρες ήταν το ιδανικό μέρος. Δουλεύοντας με σιδερένια πειθαρχία, ο Βαν Γκογκ θέλησε να παρουσιάσει τη ζωή των χωρικών και των εργατών.

Advertisements

Στα τέλη του 1884 άρχισε να σχεδιάζει και να ζωγραφίζει μια σειρά από κεφάλια και χέρια χωρικών. Ο ζωγράφος προετοιμάστηκε για το πρώτο του αριστούργημα, περνώντας μήνες σχεδιάζοντας πάνω από 40 πορτραίτα χωρικών. Σώζονται επίσης σπουδές- σκίτσα που εικονίζουν χέρια χωρικών και άλλα στοιχεία που ήθελε να συμπεριλάβει στο έργο του.

Οι πατατοφάγοι

Το 1885 ο Βαν Γκογκ ξεκίνησε να δουλεύει το έργο «Οι πατατοφάγοι». Είναι το μόνο ομαδικό πορτραίτο που ζωγράφισε ποτέ. Το θέμα -μια οικογένεια χωρικών που τρώει το καθημερινό της γεύμα- ήταν δημοφιλές εκείνη την εποχή. Διάλεξε επίτηδες ένα σύνθετο θέμα ώστε να αποδείξει τις σχεδιαστικές και ζωγραφικές του ικανότητες. Ωστόσο, είχε μικρή εμπειρία σε ολόσωμα πορτραίτα. Έτσι, επέλεξε να απεικονίσει τα μέλη της οικογένειας των χωρικών καθιστά γύρω από το τραπέζι την ώρα του δείπνου.

Διαβάστε επίσης Άλφρεντ Νόμπελ: Ο Σουηδός εφευρέτης πίσω από τα ομώνυμα βραβεία

Τι εικονίζει ο πίνακας;

Στον πίνακα απεικονίζονται 5 μορφές γύρω από το τραπέζι: ένας άντρας, 3 γυναίκες κι ένα μικρό κορίτσι. Στα αριστερά, ο άντρας και μία γυναίκα τρώνε από ένα μεγάλο πιάτο πατάτες. Οι δύο γυναίκες στα δεξιά σερβίρουν και πίνουν καφέ. Το μικρό κορίτσι στέκεται όρθιο μπροστά από το τραπέζι -πρακτική συνήθης για τα παιδιά εκείνης της εποχής-με την πλάτη γυρισμένη στο θεατή. Ένα ρολόι στα αριστερά δείχνει ότι είναι 7 ακριβώς -ώρα για δείπνο. Μια λάμπα λαδιού που κρέμεται πάνω από το τραπέζι τραβά την προσοχή του θεατή. Είναι και η μοναδική πηγή φωτισμού της σκηνής. Ο ζωγράφος καταφέρνει να δείξει το ταλέντο του, παίζοντας με το φως και το σκοτάδι.

Τα χρώματα στον πίνακα είναι πολύ σκοτεινά, όπως σκοτεινό θα ήταν και το εσωτερικό του σπιτιού, μια και ο ήλιος είχε μόλις δύσει. Ο Βαν Γκογκ περιέγραψε τα χρώματα ως «γήινα χρώματα», «όπως μια πολύ σκονισμένη πατάτα, αξεφλούδιστη φυσικά».

Τι πίστευε ο Βαν Γκογκ για τον πίνακα;

Πρόθεση του ζωγράφου ήταν να παρουσιάσει ένα νατουραλιστικό «πίνακα με χωρικούς», ο οποίος δεν εξιδανίκευε την πραγματικότητα, όπως άλλα έργα. Επιθυμούσε να παρουσιάσει την σκληρή ζωή των χωρικών, για αυτό τους απέδωσε με πρόσωπα τραχιά και οστεώδη χέρια. Όπως έγραψε και στον αδερφό του, Theo, ήθελε να τονίσει πώς οι άνθρωποι αυτοί «είχαν σκάψει τη γη με αυτά τα ίδια χέρια που βάζουν στο πιάτο και […] ότι έχουν κερδίσει τίμια το φαγητό τους». Κι αυτό ήταν για τον ίδιο πιο σημαντικό από την ανατομική τελειότητα.

Παρόλο που ο ίδιος ο Βαν Γκογκ ήταν πολύ ευχαριστημένος με τον πίνακα, το έργο δέχτηκε σκληρή κριτική. Κατηγορήθηκε για τα πολύ σκοτεινά χρώματα και τα λάθη που εντοπίζονται στις μορφές που εικονίζονται. Ωστόσο, σήμερα, οι Πατατοφάγοι είναι από τα πιο αναγνωρίσιμα και αγαπητά έργα του καλλιτέχνη.

Διαβάστε επίσης Haruhiko Kawaguchi: Αγάπη από nylon, τάση ή έκ(σταση) ;

Μια έκθεση αφιερωμένη στο έργο “Οι πατατοφάγοι”

Το μουσείο Βαν Γκογκ στο Άμστερνταμ οργάνωσε μια έκθεση αφιερωμένη στο έργο «Οι πατατοφάγοι» με διάρκεια από τις 8 Οκτωβρίου 2021 έως τις 13 Φεβρουαρίου 2022. Η έκθεση είναι μια ωδή στο διάσημο έργο του Βαν Γκογκ. Περιλαμβάνει τα πορτραίτα χωρικών που σχεδίασε ο ζωγράφος πριν τον πίνακα, σκίτσα αλλά και γράμματα που έστειλε στον αδερφό του, Theo, σχετικά με το έργο αυτό.

Στα πλαίσια της έκθεσης έγινε αναπαράσταση του σπιτιού και του τραπεζιού γύρω από το οποίο “οι Πατατοφάγοι” πήραν το δείπνο τους. Οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να καθίσουν στο τραπέζι, να βγάλουν φωτογραφίες και να νιώσουν ότι “μπαίνουν” μέσα στο διάσημο πίνακα. Υπάρχει, επίσης, δυνατότητα οργανωμένης ξενάγησης, όπου ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να μάθει τις ιστορίες που κρύβονται πίσω από τους πίνακες. Τέλος, μέσω εφαρμογών που αναπτύχθηκαν ο επισκέπτης μπορεί να γίνει για λίγο “Βαν Γκογκ”, παίζοντας με τα χρώματα, το φως και τα σχέδια ή ακόμη και να δημιουργήσει το δικό του “αριστούργημα” με την τεχνική του διάσημου ζωγράφου.

Ωστόσο, η ανακοίνωση έκτακτων μέτρων και η επιβολή λοκντάουν στην Ολλανδία έως τις 14/ 01/2022 ανέστειλαν τη λειτουργία του μουσείου και τις δια ζώσης εκδηλώσεις. Το μουσείο Βαν Γκογκ, δείχνοντας ετοιμότητα, ετοίμασε μια εικονική περιήγηση στην έκθεση. Έτσι, φιλότεχνοι από όλο τον κόσμο μπορούν να περιηγηθούν στους διαδρόμους του μουσείου και να απολαύσουν τα έργα του καλλιτέχνη που περιλαμβάνει η έκθεση.