Η δουλεία αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής ζωής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Καταρχάς, με τον όρο δουλεία εννοούμε τη διαδικασία κατά την οποία ένας άνθρωπος ή μια ομάδα ανθρώπων τρέπεται από ελεύθερη οντότητα σε ιδιοκτησία. Οι δούλοι ήταν αυτοί που υπηρετούσαν τις ανάγκες των ανωτέρων τους χωρίς δικαίωμα ελευθερίας λόγου ή σκέψης. Οι δούλοι ήταν τα υποχείρια, οι κατώτερες οντότητες, οι πενιχροί, οι αδύναμοι, οι άβουλοι.
Η δουλεία στην ιστορία
Ο θεσμός της δουλείας υπήρξε για πολλά χρόνια μια «φυσιολογική κατάσταση». Ήδη από την αρχαιότητα, η ύπαρξη δούλων ήταν ένδειξη κοινωνικού κύρους, καθώς αυτό υποδείκνυε την οικονομική επιφάνεια αυτών των οικογενειών. Πολλοί πολιτισμοί, από τον κινέζικο και αφρικάνικο μέχρι την Αρχαία Ελλάδα και τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, έτρεφαν τη δουλεία. Πέρα από την αρχαιότητα, ο θεσμός της δουλείας πέρασε μέσα από τον Μεσαίωνα και την Ύστερη Αναγέννηση στο σχετικά πρόσφατο ιστορικό παρελθόν των αποικιοκρατών μεγάλων κρατών. Ευτυχώς, στην σημερινή εποχή το φαινόμενο έχει σχεδόν εκλείψει, με πολλά κράτη να την έχουν καταργήσει συνταγματικά.
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία και η κοινωνική ζωή
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν μια από τις μεγαλύτερες Αυτοκρατορίες του κόσμου, τόσο σε χρονική διάρκεια όσο και σε γεωγραφική κατανομή. Η ιστορία της έπιανε 623 έτη, ξεκινώντας τον 14ο αιώνα (1299) και τελειώνοντας αρχές του 20ου (1922). Διαπέρασε τρεις ηπείρους, με τα κομμάτια της να περιλαμβάνουν περιοχές από τα νότιο-ανατολικά Βαλκάνια, μέρη της Αραβίας και της Κεντρικής Ασίας, φτάνοντας μέχρι την ηπειρωτική Βόρεια Αφρική.
Αρχικά, την κοινωνική ζωή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία αποτελούσαν κυρίως τα παζάρια και τα λουτρά. Αυτά ήταν τα δυο σημεία ενδιαφέροντος, στα οποία οι άνθρωποι σύναπταν κοινωνικές επαφές, αντάλλασσαν τα νέα της ημέρας και αγόραζαν σλάβους. Πολλοί κάτοικοι διέθεταν ήδη σπίτια και οι άνθρωποι διαφορετικών εθνικοτήτων οργάνωναν και από ένα ξεχωριστό τετράγωνο. Αναφορικά με τις τάξεις, μεγάλη μερίδα ανθρώπων άνηκαν στην αγροτική και εργατική τάξη, λιγότεροι στην μεσαία ή αριστοκρατική και πολύ λίγοι στην ανώτατη. Επιπλέον, ένδειξη κοινωνικής τάξης αποτελούσαν, ανάμεσα στα άλλα, τα τουρμπάνια και τα ρούχα.
Ο θεσμός της δουλείας
Όπως έχει δείξει η ιστορία, θεμέλιο όλων των μεγάλων αυτοκρατοριών είναι η δουλεία. Ωστόσο, στην περίπτωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και εν αντίθεση με αυτές που είχαν υπάρξει στο παρελθόν, οι δούλοι ήταν λευκού χρώματος. Πηγές αναφέρουν ότι ένας στους πέντε κατοίκους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν δούλος. Επίσης, έγγραφα του 19ου αιώνα αναφέρουν ότι κάθε χρόνο οι σουλτάνοι ενίσχυαν την δουλεία με περίπου 16.000-18.000 άντρες και γυναίκες για αυτόν τον σκοπό.
Χιλιάδες χέρια έπρεπε να καλλιεργήσουν και να οργώσουν τις τεράστιες εκτάσεις γης της αυτοκρατορίας. Οι πολεμικές εκστρατείες και οι γεωπολιτικές ορέξεις της αυτοκρατορίας απαιτούσαν πολλούς αναλώσιμους πολεμιστές. Οι σουλτάνοι στα χαρέμια και τα λουτρά ποθούσαν σκεύη ηδονής.
Ωστόσο, αυτοί που ίσως είχαν την πιο ελαφριά εκμετάλλευση από το σύνολο των δούλων, ήταν οι γυναίκες που συνόδευαν τις συζύγους των σουλτάνων και αυτές που έμεναν έγκυες. Για τις γυναίκες που κυοφορούσαν σταματούσε αυτομάτως το καθεστώς της δουλείας και το παιδί τους ζούσε ως ελεύθερος πολίτης.
Ένας σύγχρονος επίλογος
Η δουλεία μαύρισε τις ήδη σκούρες σελίδες της ιστορίας. Υπέδειξε ότι ένας άνθρωπος ως αντικείμενο ιδιοκτησίας παύει να είναι άνθρωπος. Ευτυχώς, ο αγώνας αυτών των ανθρώπων για την ελευθερία πάταξε τον μιαρό θεσμό της και επέτρεψε στους ανθρώπους να είναι ελεύθεροι. Να είναι οι ίδιοι τα υποκείμενα και όχι τα αντικείμενα. Άνθρωποι που ζουν ελεύθεροι σε έναν ελεύθερο κόσμο. Ελεύθεροι να λένε όχι και να μη σκύβουν το κεφάλι σε κανέναν.
Πηγή που χρησιμοποιήθηκε στο άρθρο:
www.thearchaeologist.org/blog/a-day-in-the-life-of-a-white-slave-in-the-ottoman-empire
