Για τη δημιουργία του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα εργάστηκε πλήθος γλυπτών, πολλοί από τους οποίους ήταν μαθητές του Φειδία. Τα γνωστότερα ονόματα και τα οποία αναφέρονται συχνότερα στις πηγές είναι αυτά του Αλκαμένη, του Αγοράκριτου από την Πάρο και του Μύρωνα από τις ελεύθερες. To κολοσσιαίων διαστάσεων άγαλμα της Αθηνάς αποτελεί έργο του γλύπτη Φειδία, κατασκευάστηκε από χρυσό και ελεφαντοστό και ήταν τοποθετημένο πάνω σε ξύλινο βάθρο. Ολοκληρώθηκε το 438 π.Χ.
Το σύνολο το γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα
Στον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα περιλαμβάνονται τα αετώματα, οι μετόπες, η ζωφόρος, τα ακρωτήρια και το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς. Η θεματολογία του διακόσμου αφορμάται από τη μυθική ιστορία της Αττικής. Ο Παρθενών είναι περισσότερο αφιερωμένος στην ίδια την Αθήνα, παρά στην προστάτιδα της πόλης. Προβάλλει την αυτοχθονία των Αθηναίων μέσω των παραστάσεών των γλυπτών του, ενώ αποτελεί σύμβολο της οικονομικής, πνευματικής και καλλιτεχνικής ανάπτυξης της Αθήνας. Στον Παρθενώνα στεγαζόταν και ο αθηναϊκός θησαυρός, που είναι ταυτόχρονα και θησαυρός των συμμάχων της. Τα γλυπτά επίσης αντιπροσωπεύουν τις ιδέες της αθηναϊκής δημοκρατίας και του αθηναϊκού ιμπεριαλισμού, που σύμφωνα με τον Θουκυδίδη διήρκεσε από το τέλος των Μηδικών Πολέμων, ως την έναρξη του Πελοποννησιακού Πολέμου. Οι δύο όψεις της ίδιας δράσης βρίσκουν την έκφρασή τους μέσα από τις παραστάσεις των γλυπτών.
Τα αετώματα
Οι συνθέσεις στα δύο αετώματα του Παρθενώνα συγκροτούνται από ολόγλυφα αγάλματα με υπερφυσικό μέγεθος. Τα αετώματα κατασκευάστηκαν τελευταία στο ναό. Στο ανατολικό αέτωμα αναπαρίστατο η γέννηση της θεάς Αθηνάς. Κατά τη μυθολογική παράδοση, η κόρη του Ωκεανού Μήτις έμεινε έγκυος από τον Δία. Σύμφωνα με το χρησμό, μετά από την εγκυμοσύνη αυτή από την οποία θα γεννιόταν μία κόρη, θα γεννιόταν ένας γιος που θα γινόταν κυρίαρχος του ουρανού. Γνωρίζοντας αυτόν τον χρησμό ο Δίας, την κατάπιε. Όταν έφτασε ο καιρός για τη γέννηση της κόρης, ο Ήφαιστος χτύπησε με το τσεκούρι του το κεφάλι του Δία και μέσα από αυτό εξήλθε η Αθηνά οπλισμένη.
Το δυτικό αέτωμα απεικονίζει τη διαμάχη μεταξύ Αθηνάς και Ποσειδώνα για την επικράτηση στην Αττική, όπου σύμφωνα με το μύθο οι κάτοικοι επέλεξαν την ελιά που ήταν δώρο της Αθηνάς και όχι την πηγή νερού που ήταν δώρο του Ποσειδώνα.
Οι μετώπες
Ο θριγκός του Παρθενώνα ήταν διακοσμημένος με 92 μετόπες. Στις στενές πλευρές οι μετόπες ήταν 14 και στις μακρές 32. Οι μετόπες του Παρθενώνα αποτελούν τα πρώτα γλυπτά που λαξεύτηκαν από την έναρξη της κατασκευής του. Η θεματολογία των γλυπτών ήταν εμπνευσμένη από τους μυθικούς αγώνες. Οι μετόπες τοποθετούνταν συρταρωτά μεταξύ των τριγλύφων. Στην ανατολική πλευρά οι μετόπες απεικονίζουν τη Γιγαντομαχία, στη βόρεια πλευρά την Ιλίου Πέρσις, στη δυτική η Αμαζονομαχία και τη νότια η Κενταυρομαχία. Οι 14 μετόπες της ανατολικής πλευράς αναπαριστούσαν τον Ηρακλή και τους ολύμπιους θεούς και παρόλο που το θέμα τους ήταν ενιαίο, κάθε δύο ή τρεις μετόπες υπήρχαν ξεχωριστές σκηνές. Στις 32 μετόπες της βόρειας πλευράς, απεικονίζονταν σκηνές από το προαναφερθέν έπος. Σήμερα, από τις 32 σώζονται μόνο οι 12. Στη δυτική πλευρά διασώζονται όλες οι μετώπες και σε κάθε μία αναπαρίστανται δύο ή τρεις μορφές. Στις μετόπες της νότιας πλευράς, οι οποίες διατηρούνται σε καλή κατάσταση προβάλλεται η μάχη μεταξύ των Λαπίθων και των Κενταύρων, ενώ σε πολλές από τις μετόπες δεσπόζουν γνωστές μορφές από το μύθο όπως ο Πειρίθους, ο βασιλιάς των Λαπίθων, και ο φίλος του, Θησέας. Τα ανάγλυφα των μετόπων είναι έξεργα και σε ορισμένα σημεία είναι εντελώς ολόγλυφα και εξέρχονται από το φόντο. Οι μετόπες είναι 92 στο σύνολο.
Η ζωφόρος
Η παρουσία της ζωφόρου στον Παρθενώνα συνιστά για το γλυπτό διάκοσμο του ναού, ένα ιωνικό στοιχείο. Η ζωφόρος είχε μήκος 160 μέτρα και ύψος 1 μέτρο και περιέβαλλε τον τοίχο του σηκού από την εξωτερική πλευρά. Για το λόγο αυτό ήταν απρόσιτη από τα μάτια του επισκέπτη και ο Παυσανίας, περιηγητής που έγραψε για τον Παρθενώνα, δεν την αναφέρει. Στη ζωφόρο αναπαρίστανται τα Παναθήναια με εκατοντάδες ανθρώπινες μορφές και ζώα, άρματα και πεζούς, ήρωες και Ολύμπιους θεούς.
Advertising
Χρώματα που χρησιμοποιήθηκαν για τη βαφή των αγαλμάτων
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα χρώματα που χρησιμοποιήθηκαν για τη διακόσμηση του ναού. Σύμφωνα με την παλιά παράδοση της αρχιτεκτονικής, η χρήση χρωμάτων και η δημιουργία γλυπτών, καθιστούσαν την εμφάνιση των ναών πιο ολοκληρωμένη. Όταν ακόμη ο ναός χτιζόταν, το λευκό πεντελικό μάρμαρο ακτινοβολούσε εκτυφλωτικά. Το πρόβλημα λύθηκε όταν οι λευκές επιφάνειες καλύφθηκαν με χρώματα. Το σημερινό ροδόχρυσο χρώμα των μαρμάρων οφείλεται στο πέρασμα του χρόνου. Η κρηπίδα, οι κίονες και το επιστύλιο βάφονταν με ωχρόλευκο χρώμα. Οι πρόμοχθοι βάφονταν με κυανούν χρώμα, ενώ οι μετόπες και τα τρίγλυφα με εναλλάξ κυανούν και κόκκινο. Για το βάθος της ζωφόρου και το τύμπανο χρησιμοποιούταν το κυανούν χρώμα. Τα κυμάτια, οι αστράγαλοι, τα φατνώματα και οι ακροκέραμοι βάφονταν με κόκκινο, κυανό κίτρινο, πράσινο και χρυσό, ενώ στα γλυπτά υπήρχε πολυχρωμία αλλά και επιχρυσωμένα ορειχάλκινα εξαρτήματα.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Hölscher, Τ. (2005). Κλασική Αρχαιολογία – Βασικές Γνώσεις. Θεσσαλονίκη: UNIVERSITY STUDIO PRESS
Πλάντζος, Δ. (2016). Ελληνική τέχνη και αρχαιολογία 1200-30 π.Χ. Αθήνα: Καπόν.
Rolley, C. (2006). Η Ελληνική Γλυπτική – Από τις αρχές ως το μέσο του 5ου αιώνα. Αθήνα: Καρδαμίτσα.
Τριάντη. (1998). Μουσείο Ακροπόλεως. Ανακτήθηκε στις 04-02-2023 από http://www.latsis-foundation.org/ell/electronic-library/the-museum-cycle/to-mouseio-akropoleos
Advertising
