Γυναικεία εργασία: Οι διακρίσεις αποκτούν γένος

Μέχρι πρόσφατα στις δυτικές χώρες η αμειβόμενη εργασία ήταν κατά κύριο λόγο μια ανδρική σφαίρα. Στις τελευταίες δεκαετίες η κατάσταση αυτή μεταβλήθηκε ριζικά: ολοένα και περισσότερες γυναίκες εισέρχονται στο εργατικό δυναμικό.

Όμως… Όσο και αν το παραπάνω διαφαίνεται ελπιδοφόρο, οδηγώντας σε μια εποχή καταπολέμησης των κοινωνικών διακρίσεων και στερεοτύπων, οι γυναίκες στελεχώνουν σήμερα σε μεγάλο ποσοστό κακοπληρωμένες εργασίες.  (Δεν ακούγεται και πολύ ισότιμο, σωστά;)

Γόητρο – Γυναίκες σημειώσατε 1.

Στη παραπάνω αδικία συνετέλεσαν τόσο οι μεταβολές στην οργάνωση της απασχόλησης, όσο και τα στερεότυπα των ρόλων σχετικά με το φύλο. Οι μεταβολές του γοήτρου και των ενεργειών των υπαλλήλων αποτελούν ένα καλό παράδειγμα.

Το 1850 το 99% των υπαλλήλων στη Βρετανία ήταν άνδρες. Το να είναι κανείς υπάλληλος τότε, σήμαινε να κατέχει μια υπεύθυνη θέση που προϋπόθετε γνώσεις καθηκόντων λογιστή και μερικές φορές ανάληψη διοικητικών ευθυνών – ακόμα και ο κατώτερος ιεραρχικά υπάλληλος κατείχε ιδιαίτερη κοινωνική θέση στον έξω κόσμο. Ο 20^ος αιώνας γνώρισε την γενική εκμηχάνιση των εργασιών γραφείου που συνοδεύονταν από τον υποβιβασμό των δεξιοτήτων και της θέσης του «υπαλλήλου» – μαζί με τη συναφή θέση της γραμματέως – σε μία απασχόληση χαμηλού επιπέδου και αμοιβής.

Όσο μειωνόταν το γόητρο και η αμοιβή των θέσεων αυτών, τόσο ανέβαινε η συμμετοχή των γυναικών σε αυτές.
Ενδεικτικά: Το 1991, το 90% των θέσεων υπαλλήλου γραφείου και το 98% όλων των γραμματέων  στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν γυναίκες.

Πλήρης ή μερική απασχόληση;

Οι  γυναίκες σε θέσεις μερικής απασχόλησης είναι πολύ περισσότερες από τους άνδρες. Οι περισσότερες από αυτές προτιμούν να είναι σε θέσεις μερικής, παρά πλήρους  απασχόλησης.

Υπάρχει όμως μια σημαντική όψη της ζωής τους, όπου δεν έχουν μεγάλες επιλογές. Σε γενικές γραμμές οι άνδρες δεν αναλαμβάνουν την κύρια ευθύνη της ανατροφής των παιδιών. Οι γυναίκες όμως που έχουν την ευθύνη αυτή, αλλά ταυτόχρονα θέλουν ή είναι αναγκασμένες  να προσφέρουν αμειβόμενη εργασία, βρίσκουν αναπόφευκτα ότι η εργασία μερικής απασχόλησης αποτελεί μια πιο ρεαλιστική λύση.

Υπάρχουν όντως  ακόμη και σήμερα «ανδρικές» δουλειές;

Πρόσφατα οι γυναίκες κατέλαβαν – σε περιορισμένη έκταση – κάποιες θέσεις απασχόλησης που χαρακτηρίζονταν ως «ανδρικές δουλειές».

Λιγότερο από το 5% αντιπροσωπεύουν οι διευθυντικές θέσεις σε βρετανικές επιχειρήσεις που κατέχονται από γυναίκες. 4 από τις 5 επιχειρήσεις δεν έχουν καμία γυναίκα σε διευθυντική θέση.

Τα πράγματα δεν είναι πολύ διαφορετικά στα ελεύθερα επαγγέλματα. Το ποσοστό των γυναικών που ασκούν δικηγορία έχει ανέβει στα τελευταία 25 χρόνια, εξακολουθεί όμως να παραμένει μόνο στο 14%.

Δε μπορούμε να υποθέσουμε μέχρι ποιου σημείου οι ακραίες αυτές ανισότητες κατά του γυναικείου φύλου, ενδέχεται να εξισορροπήσουν στο προσεχές μέλλον. Σίγουρα, προς το παρόν εκτυλίσσονται διαδικασίες βαθιάς μεταβολής.

(Αν)ισότητα ευκαιριών

Το 1970 ψηφίστηκε στην Βρετανία ο νόμος για ίσες ευκαιρίες. Σύμφωνα με τις διατάξεις του είναι παράνομη η καταβολή διαφορετικών αμοιβών στους άνδρες και τις γυναίκες για την ίδια εργασία. Οι όροι όμως, με τους οποίους προσδιορίστηκε η αρχή αυτή, ήταν αρκετά ασαφείς, ώστε πολλοί εργοδότες, δεν είχαν παρά να αλλάξουν την ονομασία μίας δουλειάς και να δημιουργήσουν έτσι «διαφορετικές» εργασίες για άνδρες και γυναίκες – έτσι ο νόμος έμεινε ανεφάρμοστος.

Από το 1975 η Ευρωπαϊκή Κοινότητα, εισήγαγε ένα πιο αυστηρό νόμο για ίσες αμοιβές που διαφύλασσε την λεγόμενη «αρχή της ίσης αμοιβής». Ίση αμοιβή δεν προβλέπονταν μόνο για την «ίδια εργασία», αλλά και για «εργασία στην οποία απεδίδετο ίση αξία».

– Τότε, στην πραγματικότητα η βρετανική κυβέρνηση βρέθηκε υπόδικη στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, εξαιτίας μη αποτελεσματικής ρύθμισης της νομοθεσίας για τις αμοιβές. –

Γυναικεία φτώχεια: Η φτώχεια αποκτά γένος;

Ένα σημαντικό ποσοστό των γυναικών ζει σε κατάσταση φτώχειας. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα στην περίπτωση γυναικών που είναι αρχηγοί νοικοκυριών. Η φτώχεια φαίνεται πως είναι ιδιαίτερα έντονη στις γυναίκες με μικρά παιδιά που χρειάζονται συνεχώς φροντίδα.

Και ο φαύλος κύκλος ξεκινά…

Μια γυναίκα που μπορεί να πάρει μια ικανοποιητικά αμειβόμενη δουλειά, ενδέχεται να μην μπορεί να τα βγάλει πέρα εξαιτίας των αμοιβών που
πρέπει να πληρώσει για τη φροντίδα των παιδιών της (άτομο που αναλαμβάνει τη διατροφή, φροντίδα, φύλαξη παιδιών κλπ.). Από την άλλη μεριά, αν αρχίσει να εργάζεται με μερική απασχόληση, οι αμοιβές της περιορίζονται – το ίδιο και οι προοπτικές της για επαγγελματική σταδιοδρομία – και χάνει πρόσθετα οικονομικά οφέλη.

Μη αμειβόμενη εργασία, οικιακά.

Κι όμως η οικιακή εργασία είναι εργασία. Και μάλιστα μη αμειβόμενη.

Η οικιακή απασχόληση γινόταν «αόρατη» στο πέρασμα των χρόνων, όσο η «πραγματική εργασία», οριζόταν όλο και πιο πολύ ως εκείνη που αμειβόταν με άμεσο μισθό. Πριν επηρεάσουν την οικιακή σφαίρα οι εφευρέσεις και τα  μέσα που παρείχε η εκβιομηχάνιση, η εργασία στο σπίτι ήταν σκληρή και απαιτητική.

Ωστόσο, έρευνες αποδεικνύουν ότι ο χρόνος που καταναλίσκουν σε μη αμειβόμενη εργασία στο σπιτικό παρέμεινε αρκετά σταθερός σε όλη τη διάρκεια του μισού αιώνα που μας πέρασε. Μπορεί οι οικιακές συσκευές να κατήργησαν μερικές από τις πιο βαριές δουλειές, δημιουργήθηκαν όμως νέες στη θέση τους.

–Τελικά, σε τι βαθμό η τεχνολογία έχει διευκολύνει τη ζωή μας και κατά πόσο οδήγησε στη δημιουργία επίπλαστων αναγκών; –

Επιτυχημένες σε ένα κόσμο που νιώθουν ότι δεν ανήκουν.

Για την ώρα οι γυναίκες που είναι οικονομικά επιτυχημένες πρέπει να προσαρμοστούν σε ένα κόσμο που αισθάνονται ότι δεν ανήκουν. Οι εμπειρίες γυναικών που διαθέτουν εκτελεστικές θέσεις έχουν συγκριθεί με τις εμπειρίες κάποιων που πηγαίνουν σε μία ξένη χώρα για σχετικά μακρά παραμονή. Μια τέτοια κατάσταση συνεπάγεται αρκετό «πολιτιστικό σοκ» και αυτός ο ξένος που παραμένει εκεί μόνιμα δεν γίνεται ποτέ πλήρως αποδεκτός.

Ένας από τους  βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη σταδιοδρομία των γυναικών, είναι η ανδρική αντίληψη ότι για τις γυναίκες εργαζόμενες, το ενδιαφέρον για τη δουλειά κατέχει δεύτερη θέση σε σχέση με την οικογένεια.

Μακροπρόθεσμα όμως, οι γυναίκες μπορούν να επιφέρουν ένα τροποποιητικό αποτέλεσμα στο ανδρικό σύστημα αξιών, ευθυγραμμίζοντας τις οικογενειακές ευθύνες με τις εργασιακές υποχρεώσεις.

Γυναικεία εργασία στην Ελλάδα, έτος 2016. Παρακαλώ.

Σαν να μη φτάναν όλα αυτά, η Ελληνίδα μαστίζεται και από την ανεργία. Η οικονομική κρίση έχει ισοπεδώσει κάθε είδους προσπάθεια για καταπολέμηση των διακρίσεων και η αξιοπρέπεια μάχεται με την ανάγκη για επιβίωση.

Οι άνισες συνθήκες εργασίας των ανδρών και των γυναικών επιδεινώνονται, εξαιτίας της σοβαρής οικονομικής κρίσης. Σε περιόδους κρίσης η αρχή της ισότητας των φύλων δεν είναι πολυτέλεια, αλλά βασική συνιστώσα της αναπτυξιακής, κοινωνικής και πολιτιστικής πολιτικής με την οποία επιχειρείται η έξοδος από την κρίση.