ΒΙΛΧΕΜ ΡΑΪΧ: «Επειδή ο φασισμός εμφανίζεται παντού και πάντοτε σαν κίνημα στηριζόμενο σε ανθρώπινες μάζες, παρουσιάζει όλα τα γνωρίσματα και τις αντιφάσεις της χαρακτηροδομής του αγελαίου ανθρώπου: δεν είναι ο φασισμός, όπως πιστεύεται γενικά, ένα καθαρά αντιδραστικό κίνημα, αλλά ένα αμάλγαμα από αντάρτικα συναισθήματα και αντιδραστικές κοινωνικές ιδέες. Ο φασισμός στην καθαρή μορφή του είναι το άθροισμα απ’ όλες τις άλογες αντιδράσεις του μέσου ανθρώπινου χαρακτήρα».

Σταθερή απάντηση στα εκάστοτε φασιστικά μορφώματα  που εμφανίζονται κατά καιρούς αποτελεί ο αντιφασισμός. Αντιφασισμός θα μπορούσε να θεωρηθεί η όποια μορφή αντίδρασης στον φασισμό ή την ρατσιστική ρητορική που υιοθετείται απέναντι σε καθετί διαφορετικό, ξένο και εκ δια μέτρου αντίθετο προς αυτό που πρεσβεύει καθένας απ’ εμάς προσωπικά. Ο αντιφασισμός είναι πρωτίστως μια στάση ζωής που αποτελεί απότοκο ενός αξιακού συστήματος ριζωμένου στον καθένα απ’ εμάς. Αποστρεφόμενος το μίσος, τον δογματισμό και τις υπεραπλουστεύσεις ή την άκριτη κατηγοριοποίηση, έρχεται να πολεμήσει την κάθε έκφανση του –ισμού που κόστισε ανθρώπινες ζωές. Μήπως όμως η κήρυξη ενός νέου αχρείαστου –κατ’ εμέ πολέμου ή ακόμη και η χρήση μέσων παρόμοιων  μ’ αυτών του φασισμού δυναμιτίζει τον φαύλο κύκλο της βίας και του ρατσισμού;

ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ: «Ο πρωτοφασισμός πηγάζει από την ατομική ή κοινωνική απογοήτευση. Αυτός είναι και ο λόγος που ένα από τα πιο τυπικά χαρακτηριστικά των φασιστικών καθεστώτων του παρελθόντος ήταν η επίκληση προς μια απογοητευμένη μεσαία τάξη που μαστιζόταν από μια οικονομική κρίση, ή ένιωθε πολιτικά εξευτελισμένη και φοβισμένη από την πίεση που ασκούσαν οι χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις. Στην εποχή μας, που οι παλιοί «προλετάριοι» είναι πλέον μικροαστοί (και τα λούμπεν στοιχεία είναι κατά κανόνα αποκλεισμένα από την πολιτική σκηνή), ο φασισμός του αύριο θα βρει το ακροατήριό του σ’ αυτή τη νέα πλειοψηφία. (…) Στους ανθρώπους που νιώθουν πως δεν έχουν πλέον ξεκάθαρη κοινωνική ταυτότητα, ο πρωτοφασισμός λέει πως το μοναδικό τους προνόμιο είναι το πιο κοινό, ότι έχουν γεννηθεί στην ίδια χώρα. Αυτή είναι και η απαρχή του εθνικισμού. Άλλωστε, το μοναδικό πράγμα που μπορεί να δώσει ταυτότητα στο έθνος είναι οι εχθροί του. Έτσι, στη ρίζα της πρωτοφασιστικής ψυχολογίας υπάρχει μια εμμονή με τις συνωμοσίες, ιδιαίτερα τις διεθνείς. Οι οπαδοί πρέπει να νιώθουν πολιορκημένοι. Ο πιο εύκολος τρόπος να πολεμήσεις μια συνωμοσία είναι η επίκληση στην ξενοφοβία. Αλλά η συνωμοσία πρέπει να έχει και εσωτερικούς μοχλούς: οι Εβραίοι είναι συνήθως ο καλύτερος στόχος, γιατί έχουν το πλεονέκτημα να είναι ταυτόχρονα και εσωτερικοί και εξωτερικοί εχθροί. Στις ΗΠΑ, ένα εμφανές δείγμα συνωμοσιολογικής εμμονής βρίσκεται στο βιβλίο του Πατ  Ρόμπερτσον, Η Νέα Τάξη Πραγμάτων, αλλά, όπως έχουμε δει πρόσφατα, υπάρχουν και πολλά άλλα».

Το αίτημα του αντιφασισμού για ξέσπασμα και αυτοδικαίωση που ορθώνεται από μέρους των απανταχού  αντιφασιστικών κινήσεων- που διογκώθηκαν και έλαβαν εξαιρετικά μεγάλες διαστάσεις μετά την δολοφονία του Παύλου Φύσσα από τον χρυσαυγίτη Ρουπακιά- νοηματοδοτεί την αντιφασιστική δράση εγείροντας παράλληλα προβληματισμούς. Όταν  ο αντιφασισμός εκδηλώνεται  είτε ήπια, υποτονικά και χλιαρά είτε επιθετικά και γενικότερα με την όποια μορφή βίας τότε η κατεύθυνση του είναι ξεκάθαρα στρεβλή. Αφενός στην πρώτη περίπτωση δεν παρουσιάζονται όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του αντιφασισμού όπως ο δυναμισμός, η ενεργητικότητα και η μαχητική πάλη. Αφετέρου στην δεύτερη περίπτωση ο αντιφασισμός υπεραμυνόμενος της αυθυπαρξίας του ετεροκατευθύνεται και αλλοτριώνεται. Χρησιμοποιεί, με λίγα λόγια, τα μέσα με τα οποία διαφωνεί. Γίνεται ρατσιστής απέναντι στο φασισμό. Γίνεται ένα μ’ αυτό που πολεμά. Επικαλείται την φίμωση, αναιρεί την δημοκρατία.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΑΦΑΗΛΙΔΗΣ: «Κάθε μικροαστός ονειρεύεται τον αστό που ζεσταίνει μέσα του, που τον μεγαλώνει στο θερμοκήπιο της μεγάλης ελπίδας για ένα πέρασμα στην «ανώτερη τάξη». Κάθε ψιλικατζής ονειρεύεται ένα σούπερ μάρκετ. Και επειδή το όνειρο για μερικούς πραγματοποιείται, όλοι οι χάχες πιστεύουν πως θα βγει αληθινό και γι’ αυτούς. Δεν έχει σημασία που οι περισσότεροι πεθαίνουν φτωχοί. Σημασία έχει που ο καπιταλισμός τούς επιτρέπει να ονειρεύονται τον δικό τους πλούτο. Και ο φασισμός, που είναι η ακραία μορφή καπιταλισμού, είναι μια εγγύηση για τη διατήρηση του ονείρου για ένα πέρασμα στην “ανώτερη τάξη”».

Το μεγάλο διακύβευμα των ημερών μας, μιας και η άνοδος της ακροδεξιάς καλπάζει και σφίγγει ασφυκτικά τον κλοιό γύρω από τις μειονότητες αλλά και γύρω από τα γνήσια ανθρωπιστικά ιδεώδη όπως αυτά αποτυπώνονται στους δρόμους και όχι στο πλαίσιο ιστορικών αφηγήσεων είναι η συνεπής παρουσία ενός κριτικά και σύγχρονα δομημένου αντιφασιστικού λόγου απαλλαγμένου από ισοπεδωτικές λογικές. «Τον φασισμό βαθιά κατάλαβε τον. Δεν θα πεθάνει μόνος του. Τσάκισε τον!» λέει το τραγούδι που σήμερα αποτυπώνεται στο σύνθημα «Τσακίστε τους φασίστες!». Κάποιοι το παραφράζουν σε «Μορφώστε τους φασίστες!», σύνθημα που ενέχει την ρίζα και την λύση του προβλήματος, την παιδεία. Την δια βίου παιδεία και καλλιέργεια για τον περιορισμό της άγνοιας, της ημιμάθειας, της μισαλλοδοξίας. Πόσο όμως είναι εφικτό κάτι τέτοιο, όταν η παιδεία ρημάζει ή πιο σωστά την ρημάζουν;