30 Μαρτίου 1952: Η καταδίκη του Νίκου Μπελογιάννη

Για τα 65 χρόνια από την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

Ξημερώματα 30ης Μαρτίου 1952. Ένα στρατιωτικό καμιόνι μεταφέρει 4 άντρες από τις φυλακές της Καλλιθέας σε στρατόπεδο στην περιοχή του Γουδίου. Εκεί έμελλε να γραφτεί ο τραγικός επίλογος μίας δίκης που προκάλεσε αίσθηση στην παγκόσμια κοινή γνώμη. Ήταν η δίκη του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του…

Όλα ξεκίνησαν με τη λήξη του ελληνικού εμφυλίου πολέμου το 1949, με το ΚΚΕ εκτός νόμου και πολλούς από τους αγωνιστές και μαχητές του να έχουν καταφύγει στις σοσιαλιστικές χώρες, και όσους έχουν παραμείνει στην Ελλάδα να βρίσκονται είτε σε φριχτούς τόπους εξορίας, όπως η Μακρόνησος και ο Αη-Στράτης, είτε να ζουν και να δρουν κρυμμένοι, κάτω από καθεστώς παρανομίας.

Μέσα σε αυτό το καθεστώς τρομοκρατίας και κυνηγητού από πλευράς ελληνικού κράτους των τίμιων αγωνιστών, κομμουνιστών και δημοκρατών, φτάνει τον Ιούνη του 1950 από την Πολωνία, όπου είχε καταφύγει μετά τη λήξη του εμφυλίου, το στέλεχος του ΚΚΕ και μαχητής του ΕΛΑΣ κατά την κατοχή, καθώς και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, Νίκος Μπελογιάννης, ώστε να συντονίσει το παράνομο δίκτυο του κόμματος στην Ελλάδα.

Έτσι ξεκίνησε η παράνομη δράση του στη χώρα μας, η οποία όμως δεν κράτησε πολύ καιρό. Ο Μπελογιάννης, καθώς και πολλοί σύντροφοί του, συνελήφθησαν το Δεκέμβρη του 1950, και οδηγήθηκαν στο στρατοδικείο, βάσει του τότε νόμου 509/1947, ο οποίος χαρακτήριζε παράνομη και εγκληματική οργάνωση το ΚΚΕ. Η δίκη αυτή ξεκίνησε στις 19 Οκτώβρη του 1951, με συνολικά 92 κατηγορουμένους, και ολοκληρώθηκε στις 16 Νοέμβρη, με την καταδίκη σε θάνατο του Μπελογιάννη και άλλων 11 συντρόφων του. Η κατακραυγή που προκλήθηκε από την απόφαση αυτή έκανε τον τότε πρωθυπουργό Νικόλαο Πλαστήρα να ανακοινώσει πως δε θα πραγματοποιηθούν εκτελέσεις.

Η υπόθεση των ασυρμάτων και το δεύτερο στρατοδικείο

Την ημέρα που τελείωνε το στρατοδικείο, στις 16 Νοέμβρη του 1951, ανακαλύπτονται από την ασφάλεια στις περιοχές της Καλλιθέας και της Γλυφάδας ασύρματοι που ανήκαν στο ΚΚΕ. Έτσι, με αφορμή τους ασυρμάτους, ο Μπελογιάννης και οι σύντροφοί του οδηγούνται εκ νέου στο στρατοδικείο, βάσει του νόμου 375/1936, για κατασκοπεία εις βάρος του ελληνικού κράτους και για λογαριασμό της Σοβιετικής Ενώσεως.

Το δεύτερο στρατοδικείο ξεκίνησε στις 15 Φλεβάρη του 1952, και ανάμεσα στους κατηγορουμένους, εκτός από τον Νίκο Μπελογγιάνη και τη σύντροφό του και αδελφή της Διδώς Σωτηρίου, Έλλη Παππά, ήταν και οι: Τάκης Λαζαρίδης, Νίκος Καλούμενος, Ηλίας Αργυριάδης, και Δημήτρης Μπάτσης.

Ο Μπελογιάννης, ο “άνθρωπος με το γαρύφαλλο” -όπως χαρακτηρίστηκε λόγω του κόκκινου γαρίφαλου που κρατούσε κατά τη διάρκεια της δίκης-, απάντησε στην κατηγορία περί “προδοσίας της πατρίδος”, λέγοντας πως δε γίνεται να κατηγορούνται ως προδότες αυτοί που αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση της πατρίδας από τους ναζί, που συμμετείχαν ενεργά στην εθνική αντίσταση, που το μόνο που θέλουν είναι μία ελεύθερη Ελλάδα, με ειρήνη, δουλειά και ψωμί για το λαό της.

Παρομοίασε μάλιστα τα βάσανα των κομμουνιστών με αυτά των πρώτων χριστιανών. Αυτό ίσως είχε μία βάση, αφού οι κομμουνιστές έπεσαν θύματα αγρίων διωγμών από το ελληνικό κράτος, όπως οι πρώτοι χριστιανοί διώχθηκαν από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες.

Η απόφαση και η διεθνής συμπαράσταση

Η απόφαση του δικαστηρίου ανακοινώθηκε στη 1 Μαρτίου του 1952. Σε θάνατο καταδικαζόντουσαν οι Ν. Μπελογιάννης, Δ. Μπάτσης, Ν. Καλούμενος, Η. Αργυριάδης, Χ. Τουλιάτος, Τ. Λαζαρίδης, Δ. Μπιομπιάνος και η Έλλη Παππά, της οποίας η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια επειδή τον Αύγουστο του 1951 είχε γίνει μητέρα, φέρνοντας στον κόσμο το γιο του Νίκου Μπελογιάννη.

Η διεθνής κατακραυγή ενάντια στη θανατική καταδίκη των κατηγορουμένων, υπήρξε πρωτοφανής. Η κυβέρνηση Πλαστήρα έλαβα πάνω από 250.000 τηλεγραφήματα από όλο τον κόσμο, τα οποία εξέφραζαν τη συμπαράστασή τους στους κατηγορουμένους και καλούσαν την κυβέρνηση να μην εκτελέσει τις θανατικές καταδίκες. Μάλιστα τη δημόσια συμπαράστασή τους εξέφρασαν και πολλοί επώνυμοι της εποχής, άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών όπως ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, ο Ναζίμ Χικμέτ, ακόμη και ο συντηρητικός πρόεδρος της Γαλλίας, Σαρλ Ντε Γκολ, και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Σπυρίδωνας. Μάλιστα, ο μεγάλος ζωγράφος Πάμπλο Πικάσσο , φιλοτέχνησε ένα σκίτσο που απεικόνιζε το Νίκο Μπελογιάννη να κρατά το γαρύφαλλο.

Το γράμμα Πλουμπίδη

Στις 16 Μαρτίου του 1952, στην εφημερίδα “Προοδευτική Αλλαγή”, δημοσιεύτηκε επιστολή γραμμένη από τον Νίκο Πλουμπίδη, σημαίνον και ιστορικό στέλεχος του ΚΚΕ, η οποία μεταξύ άλλων ανέφερε τα εξής:

“1. Εγώ και όχι ο Μπελογιάννης είμαι υπεύθυνος για την παράνομη οργάνωση του ΚΚΕ.
Κατά συνέπεια ευθύνομαι για όλες τις πρωτοβουλίες και ενέργειες αυτής της οργάνωσης.
2. Δεν έχω σκοπό να παραστήσω τον γενναιόψυχο εκ του ασφαλούς. Δεσμεύομαι να παραδοθώ στις
Αρχές για να δικαστώ, ευθύς μόλις η καταδίκη του φίλου μου και συντρόφου Μπελογιάνη ακυρωθεί.

Νίκος Πλουμπίδης, μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ.

Υ.Γ. Πολλοί είναι εκείνοι που γνωρίζουν τον γραφικό μου χαρακτήρα. Εντούτοις για το γνήσιο
της επιστολής, προσθέτω τα δακτυλικά μου αποτυπώματα. Αθήνα 12-3-1952.”

Η επιστολή αυτή γράφτηκε από τον ίδιο τον Πλουμπίδη, ο οποίος σε μία έκφραση απαράμιλλης αυτοθυσίας, ζήτησε να καταδικαστεί ο ίδιος, αντί να οδηγηθούν στο θάνατο άδικα ο καταδικασθείς Μπελογιάννης και οι σύντροφοί του.

Η ανακοίνωση του πολιτικού γραφείου της κεντρικής επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος  άφησε άναυδο τον Πλουμπίδη και τους αγωνιστές του ΚΚΕ. Η επιστολή χαρακτηρίστηκε από τον γενικό γραμματέα Νίκο Ζαχαριάδη και την κεντρική επιτροπή πλαστή και “χαφιέδικο κατασκεύασμα”, πράγμα που πίστεψαν και οι ελληνικές αρχές, παρ’ όλο που η επιστολή ήταν αυθεντική -αργότερα όταν ο Πλουμπίδης συνελήφθη και εκτελέστηκε, το ΚΚΕ είπε πως ο Πλουμπίδης δεν εκτελέστηκε, αλλά  βρίσκεται στο εξωτερικό “ξεκοκκαλίζοντας τα αμερικανικά Δολάρια” και χαρακτηριζόταν επί χρόνια ως “χαφιές”.

Παρά τις διεθνείς εκκλήσεις, και την κατακραυγή, ο τότε βασιλιάς Παύλος αρνήθηκε να απονείμει χάρη στους κατηγορουμένους, οι οποίοι οδηγήθηκαν στις φυλακές τις Καλλιθέας, περιμένοντας την εκτέλεση της θανατικής ποινής…

Ώσπου ξημέρωνε η 30η Μαρτίου… Στρατιώτες οδηγούν στις 4:10 το πρωί τους: Νίκο Μπελογιάννη, Δημήτρη Μπάτση, Ηλία Αργυριάδη και Νίκο καλούμενο σε ένα καμιόνι… Και οι 4 είναι ψύχραιμοι και χαμογελούν… Με το κεφάλι ψηλά, όπως αρμόζει στους αληθινούς αγωνιστές, βαδίζουν περήφανοι και στητοί προς τη θυσία… Φτάνουν στο στρατόπεδο του Γουδίου….

Το εκτελεστικό απόσπασμα στήνεται, οι αγωνιστές στέκονται ενώπιόν του απτόητοι…

“Επί σκοπόν… Στοχεύσατε… ΠΥΡ.”

ΠΥΡ. Και μαζί με αυτούς εκτελείται  η Δημοκρατία.
ΠΥΡ. Και τα ανθρώπινα δικαιώματα κείτονται νεκρά στο χώμα.
ΠΥΡ. Και οι 4 αυτοί άντρες περνούν στην αιωνιότητα…

Για τον άνθρωπο με το γαρύφαλλο, το Νίκο Μπελογιάννη, είναι γραμμένοι και οι παρακάτω στίχοι του Δημήτρη Ραβάνη, οι οποίοι μελοποιήθηκαν από το Λάκη Χατζή, και τραγουδήθηκαν από την αξέχαστη Μαρία Δημητριάδη, αλλά και πρόσφατα από τον Τζίμη Πανούση:

Τον ξέρουνε τα ελάτια, τα πλατάνια,
ίδιος μ’ αυτά, περήφανος, στητός.
Αχούν απ’ τη φωνή του τα ρουμάνια.
Μπρος για τη νίκη, για το κόμμα εμπρός!

Ο Μπελογιάννης ζει μες στην καρδιά μας,
ο Μπελογιάννης ζει παν’ στις κορφές.
Ο Μπελογιάννης ζει κι είναι κοντά μας,
στων τραγουδιών τις λεύτερες στροφές…